Ísafold - 13.11.1878, Blaðsíða 3

13/iJ 8
ÍSAFOLD.
107
inlegur fiskur (þorskur ísa.) allra síst
sá, sem er í gaungu; bæði sést það
af beituvendninne og eins eiga náttúr-
lega slíkar legíoner bráðara, beinna
og skyldara eyrende að sækja að kom-
ast á grunnstraumana og þar yðka
leike sína enn að halda sér uppi við
slíkt vettugis vert afrak. í einu orðe,
ég skinja ekki að við slíkt útburdar
rusl muni upþi halda sér nema vestu
fiskategunder, svösem eru skrápfiskar,
hákall, háfur, skata, kannske langa og
gómlegu þorskur. etc“.
Ráð viff fjárpest, sem Skúli landfógeti
Magnússon segir aff sjer hafi vel gefizt.
Handa 4. sauðkindum skal brúka
1 pund af blaðatóbaki, og hella yfir
það 12 pottum af sjóðandi vatni. þ>etta
skal láta sauðfje drekka og ekki gefa
annað drykkjarvatn, þangað til það er
búið og tóbaksblöðin etin upp, verði
nokkuð eptir afþeim, skal bæta heitu
vatni aptur á, svo þau vinnist upp.
Um daginn var þess getið í þessu
blaði, að Thorkillíisjóður hefði ekki eflzt
vel í Danmörku frá 1759, þegar hann
var stofnaður, til þess 1783. í sínum
„Piigttanker11 útkomnum 1793, bls. 485,
segir biskup Balle svo frá, að sjóður-
inn hafi, þegar stofnaður var, i759,num-
ið hjer um bil 4000 rd., árið 1783 eða
24 árum síðar, var hann, þó vextir á-
vallt ættu til höfuðstólsins að leggjast,
auk jarða, ein 5700 rd., í stað þess
hann hefði átt að nema yfir 8000 rd.,
og í ársjok 1793 nam hann, auk jarða,
8850 rd.
— Tilskipun 13. maí 1776 um túna-
sljettur og garðahleðslu gjörði hjer mik-
ið gagn, meðan henni var fylgt. A síð-
ari tímum er hennar hvergi getið, hvort
sem það er af því, að hún hefir fyrnzt
af sjálfri sjer, eins og mörg góð lög,
t. d. þorskanetjalögin gömlu, eða þá af
því, að hún hefir verið úr lögum num-
in með einhverju yngra lagaboði, sem
vjer ekki þekkjum. Vjer þorum ekk-
ert þar um að fullyrða, en sje tjeð til-
skipun ekki gagngjört úr lögum num-
in, leyfum vjer oss að skora á lands-
stjórnina að vekja hana aptur upp úr
dáinu, að svo miklu leyti sem hún á
við vort breytta ástand og þessa tíma.
Ef landsstjórnin nokkurn tíma er á ferð
um landið, þá hlýtur hún að játa með
oss, hver hörmung það er að sjá það
skeytingarleysi, sem á sjer stað bæði
með túnasljettur og túngarðahieðslur.
Ríði landsstjórnin nokkurn tima hjá Arn-
arnesi, semerþjóðjörð, þáskoðihún þar
tún og garða. En — það er margt
Arnarnesið, og það sýnir sig bezt þeg-
ar sjórinn bregst, hvort ekki munar um
hvert kúgildisfóðrið, sem landið gefur
meira af sjer. „þannig gengur það til
í veröldinni, i smámu.num rekast menn
með makt og miklu veldi“, en það sem
er áríðandi fyrir land og lýð, það er
látið eiga sig sjálft. „jþagað gat jeg“,
sagði kerlingin, „þegar Skálholtskirkja
brann“.
Útkominn er: Alpingisstaffur hinn
forni viff Öxará, meff iippdráttum eptir
Sigurff sáluga- Guffmundsson málara.
Allir vita með hverri ást og alúð hinn
framliðni höfundur stundaði fornöldina,
og allir eru skyldir að virða það við
hann. Hann hafði mikið ímyndunarafl,
og er því ekki ómögulegt, að hann
haft ástundum, eins og verða vill, þeg-
ar um það forna og umliðna er að gjöra,
skreytt sumt og gullbúið sínum eigin
fögru hugsunum. Að minnsta kosti
kemur honum ekki alstaðar saman við
þá skörpu og fróðu menn Maurer og
Kaalund, t. d. um stöðu lögbergs og
lögrjettunnar. Líka er hætt við, að
hann með skáldinu Jónasi Hallgríms-
syni hafi vel miklar mætur á þúngvelli
sem alþingisstað, og er á honum að
finna, að honum þyki lítið koma til
hrafnaþings kolsvarts í holti
fyrir haukþing á bergi.
En hvað sögðu nú þeir menn um hinn
forna þingstað vorn, sem á 18. öld sjálfir
notuðu hann, sem með miklum kostnaði
í hverju veðri sem var urðu að flytja
þangað vistir og sængurfatnað ogliggja
þar við í hálfan mánuð í búðum með
vaðmálsþökum og í tjöldum? jþeir láta
ekki fullt eins skáldlega af staðnum.
„Hvergi rýkur, nema hjá stiptamtmanni
og mjer“, segir Skúli fógeti í brjefi frá
1780 til biskups Finns, „og megum
við til skipta hafa allan hópinn til borðs“,
— en höfðu þó í þann tíma hvorugur
borðfje. Skúli, sem þó var góður ís-
lendingur, kallar alþing aldrei annað
en „pínubekkinn“. Og var þó Alþing
á hans dögum bæði innheimtustaður
sýslu- og innboðsgjalda og landsins
„Oberret“. Oss finnst einnig einhver
forn og fagur blær, á þessari dagsetn-
ingu : „við Óxará“, en skyldi samt ekki
á stúndum asinn hafa verið nógur á
dómum og gjörðum á þeim stað, þegar
menn voru heimfúsir úr kuldum og rign-
irigum um hásláttinn?
En — hvað um það, sem fornleifar
og forðabúr hinna helgustu endurminn-
inga vorra er staðurinn þess vel mak-
legur, að hans heiðri sje á lopti haldið,
og því er þessi bæklingur merkilegur
og fróðlegur.
í síðasta blaði „þ>jóðólfs“ stendur
brjef frá íslenzkum kaupmanni í Kaup-
mannaliöfn, sem, að oss virðist hefir
margt rjett að mæla. þó skal þess
getið, að það er kaupmönnum við Faxa-
flóa sjálfum að kenna, að fiskur er svo
seint lagður inn hjá þeim á sumrin.
þ>eir vilja ekki kveða hreint og beint
upp með verðið á fiskinum, eru að
draga menn á þessu, og vita allir, sem
til þekkja, að almennt heyrist: „Ekki
vilja kaupmenn enn pá gefa nema
svo og svo mikið“; landsmenn bíða
þá eptir, að varan hækki í verði,
og draga að leggja fiskinn inn, og
við þennan meting verða báðir part-
ar fyrir peningamissi. Vjer þekkjum
einn útvegsbónda, sem 1 sumar er var,
dró að leggja fiskinn inn, ljet enda í
veðri vaka, að hannmyndi ekki leggja
einn sporð inn fyr en að ári. J>á bauð
einn kaupmaður honum allt í einu 5—10
kr. meira fyrir fiskinn, en almennt var
gefið, og þá fyrst ljet hinn umræddi
útvegsbóndi vöru sína af hendi. — Ef
kaupmenn í tíma vildu kveða upp með
verðið, og svo láta þar við standa, þá
færi eins og kaupmaðurinn í „J>jóðólfi“
vill vera láta, en fyr ekki. Hvort al-
mennir fundir eru eina ráðið til að
koma í betra horf, skulum vjer láta ó-
sagt, en sjálfsagt gjöra þeir engan
skaða. Hitt er víst, að opt ber það
við. að þau samtök, sem gjörð eru á
fundum, verða mörgum breytingum
undirorpin, þegar menn eptir á talast
við tveir og tveir, og þvi er miður að
þess eru ofmörg dæmi, að bæði lands-
menn og kaupmenn rjúfa samtökin
heimulega, ef ekki á haustin, þá um
nýár, þegar reikningarnir koma.
Að betra samkomulag og minni
tortryggni milli landsbúa og káupmanna
væri æskileg, skulum vjer fyrstir manna
til að játa, en til þess þarf meira, en
fundina tóma, til þess þarf hreinskiptni
á báða bóga, sanngirni og vöruvendni
frá kaupmanna og skilvísi frá landsbúa
hálfu
Frá landlækninum höfum vjerfeng-
ið eptirfylgjandi grein:
í blaðinu ísafold, frá 30. septembr.
síðastliðnum, bls. 94, hafið þjer tekið
upp greinarkorn, úr formálanum fyrir
bók minni um „Vandkuren“, sem lílcast
til á að sýna lesendum yðar hvað ó-
samkvæmur jeg sje sjálfum mjerídóm-
um mínum um homöopathiuna, en auk
þess að grein þessi er síður en vel snú-
in, þá hefir þýðing yðar þann galla,
að þjer sleppið úr henni því, sem mjer
fannst yður vera skylt að geta um, en
það er þetta, sem kemur rjett á eptir,
þar sem jeg segi: „paff er enganveg-
inn meining mín meff orðum pessum, aff
jeg cetli mjer aff halda meff effa verja
homöopathiuna“.
Reykjavík, 29. olct. 1878.
J. Hjaltalín.
* *
*
Vjer gjörum landlækninum til geðs
að taka þessi mótmæli hans, þó þau
ekkert sanni annað en það, sem vjer í
svipinn ekki tókum eptir um daginn,
sem sje, að hann var ekki einu sinni
sjálfum sjer samkvæmur í sömu bók-
inni. J>ví rjett á undan leggur hann
smáskömtunum liðsyrði og rjett á eptir
segist hann ekki ætla að verja þá. þ>að
er eins og þegar sumir menn eru að
lasta aðra og bæta svo við: „ekki það
jeg ætli að niðra manninum“.
þ>ví næst eigum vjer erfitt með að
skilja, hvernig það getur heitið að
„sleppa úr“ einni grein, að maður ekki
bætir því við, sem „á eptir kemur“.
þ>ví eptir því væri maður, ef til vill,
skyldur að hafa heila bók eptir, en það
er þó of mikið heimtað af blaði.
Úr brjefi að sunnan ? — — „þ>jer hafið
við og við í ísafold sýnt fram á, að
þorskanetjalagnir voru um og eptir
aldamótin ýmsum skorðum bundnar,
eins og enn í dag á sjer stað í Norvegi.
þ>að stendur nú til, að samþykkt sje
gjörð um fiskiveiðar á opnum skipum í
Faxaflóa, og hefir í uppástungum nefnd-
ar þeirrar, sem sett var til að íhuga
málið, einnig komið til orða, að tak-
marka þorskanetjabrúkunina, bæði hvað
netjamiðin og netjafjöldann snertir.—Jeg
hefði óskað, að einnig væri gjört að
skyldu að taka netin upp á helgum,
eins og áður tíðkaðist hjer um pláss,
og enn þá tíðkast hjá Norðmönnum.
En — af því engin ákvörðun í þá átt