Ísafold - 13.11.1878, Blaðsíða 1

Ísafold - 13.11.1878, Blaðsíða 1
í S A F 0 L D. V 27. Reykjavík, miðvikudaginn 13. nóvembermán. 1878. J>ar sem nokkur sinna er á almennum framförum, lætur stjórnin sjer annt um, að á ári hverju sjeu útgefnar áreiðan- legar og fullkomnar skýrslurum lands- hagi, verzlun, og ástand atvinnuveganna yfir höfuð. Að ónefndum þeim þjóðum, sem fremstar eru í þessu eins og mörgu öðru, svo sem Bretar, Vesturheimsbúar, Hollendingar og Belgíumenn, þá má í þessu mikið læra af þeim, sem næstir oss standa, svo sem Danir. Statistisk Tabelværk, sem nú hefir komið út í margt ár, hefir að maklegleikum góðan orðstír fyrir hversu nákvæmt og áreið- anlegt yfirlit þar er látið í tje yfir allt ástand verzlunar og atvinnuvega í Dan- mörku. Má þar ár eptir ár rekja fram- farir Dana i öllum efnahag, og sjá bæði búskap og búskaparlag þjóðarinnar. Hvernig er nú þessu varið hjá oss ? Bókmenntafjelagið gaf, eins og menn muna, um nokkur ár út lands- hagsskjtrslur, sem að líkindum ekki hefir almennt verið sá gaumur gefinn, sem þær áttu skilið, þó þær, ef tilvill, ekki væri ávallt eins áreiðanlegar, eins og veraskyldi, sökum undirbúningsins hjer á landi. því ókleyft er að semja áreið- anleg yfirlit eptir óáreiðanlegum skýrsl- um. Landstjórnin er nú sjálf búin að taka þetta starf að sjer, og hefir í Stjórn- artíðindunum fyrir 1877 B, bls. 54-—92 og fyrir 1878 bls. 84—102 látið prenta skjrslur um verzlun hjer á landi árin 1873-—1875 og um búnaðarhagi á ís- landi í fardögum árin 1872—1876. Er í þeim fyrri þulið fram í tómum tölum, segjum, reiprennandi, hversu mikið hafi verið inn- og útfiutt af hverri vörutegund til og frá hverjum verzlun- arstað á þeim tilgreindu árum og á hin- um síðari, býla-, framteljenda-, penings-, báta-, kálgarða-, sljettumáls- og enda færikvía-tala. Ekki er þess getið í verzlunarskýrslunum, hverri upphæð hinar innfluttu eða útfluttu vörur nemi í krónum og aurum, og er þó þetta höfuðatriðið, svo sjá megi, hver munur- inn sje á andvirði þess, sem landið af hendi lætur, og þess, sem það tekur við. 5>etta er þó hinn sanni mælikvarði fyrir megun landsins, því nemi hið inn- flutta meiru en hið útflutta, þá er efna- hagurinn bágur, en því meira, sem útflutt er fram yfir það innflutta, þess betri er hann. Mismunurinn af eða á eru, sem sje, annaðhvort peningar, sem flytjast burt úr landinu, eða peningar, sem koma inn í landið, eða, sem kem- ur í sama stað niður, hvað efnahaginn snertir, skuldir vorar til útlendra, eða skuldir útlendra við oss. f>ó jeg viti, að svo og svo mikið hafi verið innflutt af kornvöru, og svo og svo mikið út af ull og fiski, þá get jeg þó engan reikning gjört, fyr en jeg veit verðlag á hverju um sig; þess konar skýringar hefir Statistisk Tabclvœrk allajafnan inni að halda í innganginum til taflanna; enda eru þær bæði nauðsynlegar í sjálfum sjer, og gjöra skýrslurnar miklu aðgengilegri. Hversu margir manna fara að leggja sig niður við tómar töl- ur, og hvað fá þeir kroppað úr þess- um hagfræðisbeinagrindum, sem vantar allt hold og blóð. þ>á vantar enn frem- ur allan samjöfnuð við verzlunar- og búnaðarástand hins undanganganda tímabils. Norðmenn hafa þann eptir- breytnisverða sið, að amtmönnunum í Norvegi á hverjum fimm ára fresti er gjört að skyldu, að senda stjórninni svokallaðar fimm ára skýrslur um allt megunarástand hvers amts, sem þeir aptur heimta af sýslumönnum og fóget- um. A þessu væri engin vanþörf hjer og það því síður, sem þetta tíðkaðist hjer fyrrum undir einveldinu. Varbæði höfuðsmönnum og seinna landfógetun- um boðið að senda þvílíkar skýrslur á ári hverju til stjórnarinnar í Kaupmanna- höfn. Munu í skjalasafni landfógetans finnast margar þess konar fróðlegar skýrslur t. d. eptir Skúla Magnússon. fessar tjeðu fimm ára skýrslur amt- mannanna lætur norska stjórnin prenta til fróðleiks og áminningar fyrir lands- lýðinn, og hefir það komið miklu góðu til vegar. Efumst vjer engan veginn um, að landsstjórn vorfegin muni taka þessari bendingu, og það þess heldur, sem oss virðist mjög efasamt, hvort Alþing eptirleiðis muni veita fje til annara eins skýrslna, eins og þær eru, sem Stjórnartíðindin hingað til hafa haft meðferðis. þ>ví það er eklti nóg með það, að skýrslur þesar vantar allar skýr- ingar til þess nokkuð verði á þeim byggt um framför eður apturför, eður allan efnahag landsins yfir höfuð. þ>ær eru heldur ekki áreiðanlegar í sjálfum sjer, það er líklegt að þetta komi sum- staðar af framtalinu í hjeruðum, en landsstjórnarinnar er að sjá um, að allt framtal bæði til tíundar og til búnaðar- tafianna sje nokkurn veginn í lagi. Vand- lætingarsemi í þessu efni er nauðsyn- leg og veruleg, en ekki óþörf og smá- smugleg. En sumstaðar má sanna að töflurnar eru rangar, og sanna það af framtali stjórnarinnar sjálfrar á öðrum stað. Verzlunarskýrslurnar (Stjórnar- tíðindi 1877, B bls. 65 og 66) segja að árið 1875 hafitil landsins innflutt verið: af brennivini............pottar 247,910 - víni alls konar .... — 21,861 - rommi.................... — 26,804 - púnsextrakt.............. — 6,601 - kryddvíni................ — 4,904 Samtals 308,080 Eptir tilskipun 26. febr. 1872 um gjald af brennivíni og öðrum áfengum drykkjum var gjaldið 16 a. af hverjum potti, og hefði því af þessum 308,080 pottum átt að nema 49,292 kr. 80 a., en eptir reikningsyfirliti fyrir 1875 var brennivinsgjaldið það ár 61,345 kr. 68 a. eða 12,052 kr. 88 a. meira, en vera átti eptir því, sem skýrslurnar í Stjórn- artíðindunum tilgreina. þ>að skakkar þá ekki nema um 75,330 potta, sem skýrslumar vantelja, og er önnur eins villa og þessi í stærra lagi fyrir Stjórnar- tíðindi. Skýrslurnar um búnaðarhagi (Stjórn- artíðindi 1877, B, bls. 84 og þar á ept- ir) eru hryggilegur vottur þess, hvern- ig fram er talið í hjeruðum. f>egar maður t. d. á tilvitnuðum stað, bls. 86 finnur í Norðurmúlasýslu fyrir 1874 (ár- ið á undan jarðeldinum) 15,780 ær með lömbum, en (bls. 87) fyrir 1875 (árið eptir) 22,641 gemling, þá má samgleðj- ast Norðurmúlasýslubúum bæði með það, hversu margar af þeim 15,000 ám hafa verið tvílembdar árið áður, og hversu vel hefir heimzt um árið eptir. f>ó þetta sje verst, þá er tiltalan milli ánna árið áður og gemlinganna árið eptir víðast hvar mjög ósennileg. Ekki er það heldur vel skiljanlegt að sauðir og hrútar eldri en veturgamlir skuli í Norðurmúlasýslu hafa verið 1874: 9,019, árið 1875 (eldgosárið) 9,651, og árið 1876 eptir alla sauðasöluna, 9,863. f>að er eins og engin plága bíti á þetta hjerað; hjer má með sanni segja: hart dynur á, en harðir taka á mót. Ekki eiga þær hrossaríkustu sýslur á landinu, Rangárvallasýsla og Skagafjarðarsýsla 1876, eptir skýrslunum (bls. 88) nema 3,815 hin fyrri og 2,702 hin síðari, en Árnessýsla á þó 4,082, og Húnavatns- sýsla 3,586 hross. Hver getur trúað þessu? Ekki er Álptaneshreppur (bls. 94) látinn sljetta eina þúfu 1876; ogþó getum vjer sannað með þingsvitni, ef á þarf að halda, að á einum einasta bæ í hreppnum var sama ár sljettað hjer um bil dagslátta eða 900 □ faðmar. Ekki eru þar heldurlátnar vera neinar færikvíar, og þó hafa á þessum sama

x

Ísafold

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Ísafold
https://timarit.is/publication/315

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.