Ísafold - 23.11.1878, Síða 2

114
ÍSAFOLD.
23/u 78
steininum út, heldur en þann, sem nú
er til. Kostnaðurinn við hestahaldið
einnsaman mun nægja til að eyðileggja
gott og gagnlegt fyrirtæki, og er það
illa farið; því, hvað sem öðru líður,
gæti margur Islendingur haft góða at-
vinnu og vissa við Krísuvíkurnámana,
ef brennisteinstökunni væri þar fram-
haldið.
Lög 14. desbr. 1877, 1. gr. skipa
svo fyrir, að selja eigi „eptir vigt korn-
vöru alla og kol, nema kaupandi æski
mælis“. Höfum vjer heyrt, að nyrðra
hafi lögum þessum yfir höfuð verið hlýtt,
en hjer í suðurkaupstöðunum mun það
vera undantekning, að korn í sumar eð
var hafi verið selt nema eptir mæli.
þ>að er mjög líldegt, að þetta sje lands-
búum sjálfum að kenna, að því leyti,
sem þeir af gömlum vana, hafa beðið
kaupmanninn um korn eptir tunnu-tali.
En bæði er það, að „tunnan“ ekki ein-
göngu er mælis - eining, heldur og
þyngdar-eining, því tunnan af smjöri
og af sápu er t. d. aldrei mæld heldur
vegin, og á að vega 14 lýsipund auk
trjes, enda hefir stórkaupmannanefndin
í Kaupmannah. sett rúgtunnunni, hafra-
tunnunni o. s. frv. vissa vigt, ef fullvæg-
ur rúgur eða fullvægir hafrar eiga að
heita, 12 lýsipundog 8 pund hinni fyrri
(200 pd), og 9 lýsipund hinni síðari;
og er oss því til efs, hvort það er noklc-
ur gild lagavörn fyrir kaupmenn, að
kaupandi hafi æskt korns í tunnum, því
það er engan veginn sama, að æskja
„tunnu“ og æskja „mælis“. Vjer get-
um sannað, ef á þarf að halda, að tunnan
af rúgi hjá einum kaupmanni í Reykja-
vík, hefir í sumar ekki vegið nema 188
pund, og vjer getum einnig sannað, að
tunna af rúgi pöntuðum í Kaupmanna-
höfn af einstökum manni og hingað
fluttum á póstskipinu hefir vegið 200
pund; tunnan hjá kaupmanninum, sem
vó 188 pd, kostaði 20 kr„ hin, 200 pda
tunnan, kostaði, að öllum gjöldum með-
töldum, með sekk 17 kr. Af því sjest,
að mælda tunnan hefir ekki verið full-
vægur rúgur, þó hann væri fulldýr rúg-
ur. Ættu því bæði kaupendur að ganga
eptirþví við kaupmanninn, að kornvar-
an sje vegin, og yfirvöldin, sem stund-
um eru svo árvökur, að hafa eptirlit
með því, að lögunum sje fylgt. Má
það furðu gegna, að hinn setti bæjar-
fógeti aldrei skarst í þetta, því það er
þó áríðandi, að íslendingar fái fullvæga
matvöru, fyrst þeir fá að borga hana
fullu verði. Hver maður ætti að skilja
svo mikið, að það er drýginda munur
á þeirri tunnu, sem vegur 200 pd. og
þeirri, sem ekkivegur nema 188 pd. og
á 16 tunnum rúgs tapast með þessu
móti ein, sem margan munar um, þó
minna væri. Eins ætti landsbúum að
skiljast það, að þó nú aldrei nema kaup-
maðurinn setji kornið upp, þ. e. að skilja
selji 200 pund dýrara, en 188 pund, þá
er þeim það enginn óhagur, ef verð-
munurinn er eptir tiltölu, því betra korn
er betri og drýgri matur, og pundið af
góðu korni hefir meira næringarefni inni
að halda, en pundið af rýru korni, þó
meira kunni að fara fyrir hinu síðara,
en hinu fyrra. Vjer göngum að því
vísu, að ekki þurfi nema að vekja máls
á þessu við alla hlutaðeigendur, kaup-
menn, kaupendur og yfirvöld, svo þetta
framvegis komistíþað rjetta horf. Oss
er ekkert um að gjöra, að allt logi í
málaferlum út úr því, og ætlum því að
sinni engu þar um að uppljósta, þó
vjer gætum, ef vildum.
jpó að vjer verðum að geyma oss,
að svara ítarlega upp á grein Jóns
háyfirdómara Pjeturssonar í „þ>jóðólfi“
fyrir 15. nóvbr., þá leyfum vjer oss að
sinni að spyrja:
1. ILvern arð myndi land og lands-
sjóður nú hafa af brennisteinsnámum
landsins, ef útlendingar ekki mætti reka
þær? Myndi nokkur íslendingur hafa
orðið til þess að hagnýta þær, landinu
til ábata? Mundum vjer af námunum
í Júngeyjarsýslu hafa hjer um bil 1800
kr. á ári hverju. og myndu margir hafa
atvinnu við Krísuvíkurnámana, eins og
þeir nú hafa um stund? Mundu hvorir
tveggja ekki hafa legið arðlausir og ó-
notaðir ?
2. Er ekki, eptir sjálfu frumvarpi
höfundarins, hægt fyrir hvern útlending,
að fá hvern búsettan Islending, sem hann
vill, til þess að kaupa fyrir sig fasteign
hjer á landi, og er betra að hafa þess
konar málamynda-kaup, en lofa útlend-
ingum að kaupa í sínu eigin nafni?
0. Er sanngjarnt, ef höf. einhverra
orsaka vegna, ílytur til útlanda, að
skylda hann til, „innan 3 ára frá því
hann settist þar að, að hafa selt fast-
eignina“, og ætli að þeir, sem vilja ná
í eignina, fái hana ekki fyrir lítið, þeg-
ar eigandanum er nauðungarsala?
4. Munu ekki höfuðból, eins og von
er, þegar hagsmunum samarfa er fram-
fylgt með kappi, eptir 168. gr., verða
metin miklu hærra til dýrleika en aðr-
ar jarðir, og því afgjaldið, sem ganga
á til samarfa, verða mildu þyngra fyrir
eiganda, en eptir tiltölu af öðrum jörð-
um? Mun ekki af því hljótast að það
verði öllu fremur byrði, en hitt, að vera
höfuðbólseigandi ? og mun ekki þar af
fljóta, að höfuðbólseigandi, sem fyrst
vilji losast við þástöðu? og munu ekki
„rjettindin“ með því móti verða að kvöð-
um ? Á það við vora tíma og við á-
stand lands og landsbúa, að stofnahjer
majoröt?
Frá landshöfðingjaritaranum höfum
vjer út af grein ísafoldar um landshags-
skýrslurnar fengið eptirfylgjandi brjef
14. þ. mán.:
Með því að landshagsskýrslur þær
í Stjórnartíðindunum, erþjer, herra rit-
stjóri, gátuð um í gær í mjög heiðruðu
brjefi yðar, hafa verið samdar undir
umsjón minni, leyfi jeg mjer að taka
fram, að það sje langt frá því, að þeir,
sem starfað hafa að þessum skýrslum,
hafi verið blindir fyrir göilum þeim, er
á þeim eru. Að reynt hafi verið að
styðja að því að bætt yrði úr þeim,
sjest meðal annars af landshöfðingja-
brjefi frá 9. marz 1875 (Stjórnartíð. B
1875, 12). Jeg er yður því þakklátur
fyrir, að þjer í háttvirtu blaði yðarhaf-
ið leitt athygli manna að þessu mik-
ilsvarðandi málefni; en það er jeg yð-
ur ekki samdóma um, að mjereðaöðr-
um, er starfað hafa að skýrslunum,
eptir að þær voru komnar til lands-
höfðingja, bæri að brejda þeim, þo vjer
sæjum, að þær væru ónákvæmar. þvert
á móti virðist mjer eini vegurinn til
þess með tímanum að fá skýrslur þess-
ar í betra lag, en þær virðast að vera í
nú, að birta þær eins og þær eru, og
reyna smámsaman með tilstyrk al-
mennings, að komast að raun um, hverj-
um ónákvæmnin sje að kenna og finna
þau ráð, er duga til þess að hún eigi
sjer ekki 'stað eptirleiðis. Hvað sjer-
staklega skýrslurnar um aðflutt vínföng
snertir, voru þær af ásettu ráði ekki
lagfærðar samkvæmt tollreikningunum.
Mátti gjöra ráð’fyrir, að að minnsta
kosti jafnmildu af öðrum vörum hef'ði
verið sleppt, og það virtist góð leið-
beining til þess að gizka á, hve mikil
ónákvæmnin væri almennt í skýrslun-
um, að geta bent á það, sem komið
hafði fram um vinföngin. Annars er ó-
nákvæmni sú, sem þjer getið um, ekki
eins mikil og þjer takið fram, því skýrsl-
urnar bera sjálfar með sjer, að vínföng-
in frá Olafsvíkur, J>inge}>rar, Flateyrar
og Isafjarðar verzlunarstöðum eru ekki
talin með. Tollurinn frá hinum síðast
nefndu þremur höfnum var árið 1875
6647 kr. 61 eyr., er svara til hjer um
bil 41500 potta, og verða þeir aukvín-
fanga þeirra, er flutt voru til Olafsvík-
ur, að dragast frá þeim 75330 pottum,
er þjer teljið að vanti; en þar að auki
ber að taka tillit til þess, að samkvæmt
1. gr. tilsk. 26. febr. 1872, hefir talsvert
af hinum aðfluttu vínföngum verið toll-
að með 8 sk. af hverjum 3 pelum.
Sem stendur er verið að prenta
framhald af verzlunarskýrslunum 1873
—75, þar á meðal verðlagsskýrslur,
en ástæðan til þess, að dregið hefir ver-
ið að prenta athugasemdir við allar
þessar skýrslur er meðal annars sú, að
fje það sem veitt er til prentunar á
Stjórnartíð., varla hrekkur til að prenta
— auk stjórnarbrjefa, reikninga, aug-
lýsinga o. fl. — tölurnar tómar, enda
ríður mest á þeim í öllum landshags-
skýrslum.
Reyltjavík, 14. nóvbr. 1878.
Virðingarfyllst
Jón Jónsson.
í máli því, sem frá hálfu hins op-
inbera var höfðað gegn kaupmanni H.
Th. A. Thomsen út af ólöglegri veiði-
aðferð i Elliðaánum, var 6. þ. mán. af
sýslumanni í Gullbringu- og Kjósar-