Ísafold - 13.05.1879, Blaðsíða 2

54
sjerstaklegt landsmálefni, en ekki ríkis-
málefhi.
Ritstj.
í>ótt fólkstala hjer á landi á 17.
öld, eða áður en stórabóla stakk sjer
niður 1707 og 1708, varla muni hafa
náð 100,000 manns, eins og Hans lög-
maðurBecker hjelt, þá getur enginnefi
verið á því, að hjer var þá talsvert
fleira fólk en nú, 200 árum síðar. Becker
segir, að 1709, að afstaðinni stórubólu,
hafi hjer talizt 90,000 manns, og Jón
konferenzráð Eiríksson (Deo, Regi, Pa-
triæ, bls. 30 neðanmáls) trúir orðum
Beckers. Eptir þvi hefði hjer átt að
hafa verið yfir 100,000 manns, á undan
bólunni, sem, að flestra ætlun, drap hjer
11—20,000 manns. Enhvað semþessu
líður, sem aðlíkindum er orðum aukið,
þá er hitt víst, að ástand landsbúastóð
þá með meiri blóma, ennú, þrátt fyrir
einokunarverzlun Kaupmannahafnar-
kaupmanna, því Helsingjaeyri og Málm-
ey, sem áður höfðu tekið þátt í verzl-
aninni ásamt Kaupmannahöfn, voru þá
að mestu dottnar úr sögunni. Voruhjer
þá allmargir sterkríkir menn, sem gott
er fyrir hvert land, og landbúnaður var
stórum betri og meiri en nú.
|>að vill svo vel til, að frá árinu
1655 er hjer til höfuðbók verzlunarfje-
lagsins, sem þá hafði verzlun íslands
með höndum, og sem hinn nafnkenndi
borgmeistari Kaupmannahafnar, Hans
Nansen, meðal annara veitti forstöðu,
um sama leytið, sem Hinrik Bielke var
hjer höfuðsmaður. Gefur bók þessi
marga góða bending um efnahag ís-
lands um þessar mundir.
Voru það ár út fluttir hjeðan:
1. Einn skipsfarmur, með ótilgreindum
vamingi, söluverð 10044 sljett- Kr.
ir dalir á 4 mörk . . . — i3392
Flyt i3392
Fluttar Kr. 13392
2. Partur af farmi (sokkar,
vetlingar, vaðmál, smjör) söluv. 4754 d = 6339
3. Farmur til Danzig (ótil-
greindar vörur), söluverð 24046 d = 32061
4. Farmur til Amsterdam (ó-
tilgr.vörur),söluv. 19000 d. = 25334
5. Farmur til Amsterdam
söluv. 34150 d...........== 45834
6. FarmurtilGliickstad, sölu-
verð 8885 d = H846
7. Enn fremur af harðfiski
4700 skpd á 13 d. (17 kr.) = 81433
8. af saltfiski 180 skpd á 12 d.
2 mk (16 kr. 66 a.), hjer um = 3000
9. af þyrsklingi og ýsu 335
skpd á 15 d. (20 kr.) — 6700
10. aflýsi373tnrá 12 d.(i6kr.) = 5968
n.afkjöti 337 tnr á 7 d.
2 mk (10 kr.) .... == 3370
12. aftólk I90tnrá24d.(32kr.) 1 :1 6080
13. af vaðmálum 2000 álnir á
20 sk 1—:= 820
14. af sokk. 37454 pör á 12 sk. = 9363
15. af vetling. 7190 pör á 4 sk. = 575
16. af skinnum 5256 á 5 sk. =x=S 326
17. af gærum 10076 á 1 kr. = 10076
18. af smjöri 300 tnr á 16 kr. = 4800
Samtals = 267317
Innflutta varan nam að inn-
kaupsverffi hjer um bil . . 170000
Mismunur 97317
Kaupstaðarskuldir landsbúa hlupu
á öllu landinu eina 6446 sl. d. eða =
8594 kr. Hversu mikið þeir hafa átt
inni í verzluninni er ekki hægt að sjá,
en það hefir að líkindum verið eins
mikið, ef ekki meira, því sá reikninga-
liður í höfuðbókinni, sem kallaður er
íslenzkra handskripta liffur, hefir það ár
gefið út 2251 sl. d., eða hjer um bil
3000 kr. í handskriptum um fram það,
sem hann annaðhvort hefir tekið inn
eða innleyst, og mun þó handskriptað
líkindum hafa verið út gefin fyrir fæst-
um skuldum fjelagsins til landsbúa.
það er sjer í lagi athugavert, að
þessar útfluttu vörur nægðu til að birgja
landið með þörfum þess, þó það væri
fjölbyggðara þá en nú, er hið tífalda
hrekkur ekki. 01 og brennivín var þá
innflutt fyrir hjer um bil 30000 kr., en
ekki eitt kajfipund. Nú er út flutt hjeð-
an hátt á aðra miljón punda af óunn-
inni ull, þá var ekki eitt ullarpund út
flutt; nú eru út fluttar 7000—8000 tunn-
ur af kjöti, þá einar 337 tunnur. J>á
var innfluttfyrir hjer um bil 18000 kr.
af matvöru (mjöli, gijónum, skonroki,
skipsbrauði); nú er inn flutt fyrir allt að
1% miljón króna. Sjest af þessu, að
menn neyttu þá meira sláturs og fiskjar,
en miklu minna brauðs og annarar
kornfæðu, að menn unnu ullina í landinu,
en seldu hana ekki fyrir kaífi og útlend
klæði og ljerept. Af skreið var enn
fremur miklu minna út flutt, en miklu
meira gekk kaupum og sölum í land-
inu sjálfu. Aptur á mót var að tiltölu
talsvert útflutt af smjöri, og má af því
ráða, að skepnuhöld, sjer í lagi kúabú,
hafi þá verið meira og betra en nú.
Höfuðbókin reiknar fjelaginu 1700
kr. tap á verzluninni 1655, en þessber
að gæta, bæði hversu margir menn höfðu
atvinnu við hana, og að ýmsir af fjelags-
mönnum, t. d. Nansen sjálfur, verzluðu
við fjelagið, og hafa þeir að líkindum
engan halla haft.
þann höfuðlærdóm má draga út úr
þessari merkilegu bók, að íslendingum
hefir síðan á 17. öld farið stórumaptur
í efnahag, og stórum fram í óhófi og
munaði, stórum aptur í landbúnaði, en
fram í sjávarútveg. J>að er að skilja,
fiskiafli er stundaður miklu meira nú en
þá, enjafnframt með miklu meiri kostn-
aði og þvf minni afrakstri að tiltölu.
Enda mun bróðurpartur kaupstaðar-
skulda vera kominn niður hjá sjávar-
Vikivaki
(eptir Pjetur Jakobsson).
Hrannarsunnu spök spöng
Spila vil jeg þjer söng,
Ef styttast mætti stund löng
Stefja vef jeg klið;
Siðug fríð,
Seimshlíð
Sjávareisu hrundin,
Gullsgrundin
Blíð og sett,
Sómanett,
Semur gaman
Frítt og rjett,
Firrist prett,
Falsið þjett,
Forðast illan lastablett;
Falleg þú
Faldabrú,
Finnst ei líki þinn
Liljan svinn,
Ljós á kinn
Liðugt geð og huga minn
Kætir vitur,
Sæt, sem situr
Sjónarsteinum fyrir nú,
Iðkar frið,
Sómasið
Situr jafnan góðsemd við.
Hringþöll rjóð,
Hýr og góð,
Hrindi móð,
Úr yndisslóð;
Vizku sjóð
Ber fríðan fljóð
Flestir kostum unna
Sem kunna.
Dæilig
Dirfir mig,
Drósin ljósa
Að kveða um þig.
Máls um stig
Hjer riðst á rig
Ræðusmíð til handa
Eik banda
Að vanda;
Mærð kveðanda
Má við standa;
Mjer að blanda
Sónarþátt
Gengur smátt
Galinn þrátt
Gleymi’ eg sóma breyttum hátt.
Hoddagná,
Hýr á brá
Heyr þú orðin mín!
|>jer að ná,
Sæl að sjá, j
Sú hjer má -j
Reiknast há
Gæðagjöfin fín.
Eg skal þá
Ójá!
Eptirá,
Öll þá hrelling dvín,
Álasólar
Ærudýra
Skærust skíra
Niptin bjarta njóta þín.
Eptir vottorði síra Bjarnar Halldórs-
sonar í Sauðlauksdal glataðisf með Eg'g-
erti Ólafssyni, er hann drukknaði, þetta
af handritum eptir sjálfan hann:
1. Orðasafn ogtímatal úr flestöllum ís-
lenzkum sögum. 6 bindi í 4. bl. br.
2. Registur og formáli fyrir Eddu (kon-
ungsbók).
3. Stutt aldafarsbók, eða annálar frá.
byggingu íslands.
4. Goðafræði Norðurlanda,