Ísafold - 23.08.1879, Qupperneq 2

58
bætt piltum þennan kostnaðarauka, að það þvert á móti
eykur á hann fyrir sumum.
Vjer nefndarmenn erum því einhuga á því, að þessi
tilhögun með skólatímann, sem á komst með reglugjörð
12. júli 1877, sje mjög óhaganleg, og hafi að óþörfu
allmikinn kostnaðarauka í för með sjer.
En að vorri ætlun er það eigi að eins þetta atriði
í reglugjörðinni 12. dag júlímánaðar 1877, sem breyt-
ingar þarf, heldur fleiri.
Eins og kunnugt er hefur reglugjörð þessi vakið
allmikla óánægju hjá ýmsum, og mikið verið að henni
fundið, og allt, sem um hana hefur verið ritað, lotið
að hinu sama, að hún tæki næsta lítið hinni eldri fram
til bóta, eða jafnvel væri verri en hin fyrri, og þyrfti
því bráðra breytinga við í ýmsum efnum. Vjer erum
og reyndar á því, að ýmsar ákvarðanir reglugjörðar
þessarar sjeu miður haganlegar og þurfi breytinga við,
en vjer viljum þó eigi beinlínis stinga upp á neinni
breytingu annari en þeirri, sem vjer þegar höfum
stungið upp á, bæði sökum þess, að vjer teljum slíka
reglugjörð eigi heyra beinlínis undir löggjafarvald-
ið, og einkum vegna þess, að vjer getum eigi ætlað
meginþorra þingmanna svo kunnuga kennslumálum og
fyrirkomulagi þeirra, að það sje þeirra meðfæri að
dæma um hvert einstakt atriði í slíkri reglugjörð, held-
ur að eins þeirra manna, sem kunnugir eru skóla-
kennslu og kennslumálum ; en vjer skulum þó leyfa
oss, að benda á nokkur atriði í reglugjörð þessari, sem
oss virðast þurfa vandlegrar íhugunar við, og sem öðru-
vísi mætti haganlegar fyrir koma, en gjört er í reglu-
gjörðinni 12. júlí 1877, enda hafa aðfinningarnar mest
lotið að þeim atriðunum.
1. í annari grein er svo ákveðið, að lærisveinum skuli
skipt í 5 bekki eins og verið hefir, og þó er ætlazt
til, að skólatíminn sje 6 ár. Nú virðist oss auðsætt, að
haganlegra sje, að piltum sje skipt í 6 bekki, svo að
piltum sje ætlað að vera að eins 1 ár í hverjum bekk,
eða að minnsta kosti, að 5. bekk sje skipt í 2 deildir,
sem hvor njóti tilsagnar út af fyrir sig í sumum kennslu-
greinunum; því að það virðist auðsjeð, að þegar sama
kennslugreinin er kennd þar bæði árin, verður annað-
hvort að vera, að hinir eldri lærisveinar bekkjarins
verði i að missa, meðan hin yngri deildin er að kom-
ast niður í vísindagreininni, svo að hún geti fylgzt með
hinni eldri, eða hin yngri deildin getur eigi haft full
not af tilsögninni, ef hún er löguð eptir þekkingu
hinnar eldri deildarinnar.
2. í 4. grein þarf og töluverðar breytingar að
gjöra á niðurskipun kennslugreinanna, þótt þeim væri
öllum haldið, sem í reglugjörðinni er boðið að kunna.
í>ví að það mun satt, sem að henni hefir verið fundið,
að þar er ofhlaðið á allan þorra pilta í neðstu bekkj-
unum, svo að þeir geta eigi náð þeirri þekkingu, sem
þem er ætlað að ná, í öllum þeim vísindagreinum, sem
fyrir er lagt að kenna skuli, enda er það auðsjeð, að
rjettast muni, að haga niðurskipuninni svo, að piltar
fái sem mestan tíma samanhangandi til hverrar vísinda-
greinar fyrir sig, einkum meðan þeir eru að leggj'a
góða undirstöðu. Sumum vísindagreinum mun þar og
ætlaður óþarflega mikill tími, svo sem eðlisfræðinni,
og kennsla í skript mun til lítils eða einskis gagns;
aptur öðrum allt of lítill tími ætlaður, svo sem þýzku,
ef sú kennsla á nokkra þýðingu að hafa, og í stuttu
máli mun öll þessi grein þurfa mikla breyting við, en
sem vjer ætlum eigi við eiga að telja hjer upp eða
gjöra uppástungu um, hversu þeirri grein eigi að breyta.
3. í sambandi við þessa grein stendur 10. grein-
in um ársprófið úr 4. bekk skólans, og 13. grein um
burtfararprófið, og leiðir það af sjálfu sjer, að þessurn
greinum verður og að breyta eptir þeim breytingum,
sem á kynnu að verða 4. grein. En jafnframt verður
vel að íhuga það, hvort eigi sje rjettara, að telja með
til burtfararprófsins þær einkunnir, sem piltar fá í þeim
vísindagreinum, sem þeir ljúka við í 4. bekk, þar sem
í 15. greininni er svo til ætlazt, að þær sjeu alls eigi
til greina teknar við burtfararprófið ; því að ef þeim
einkunnum er sleppt við burtfararprófið, er að vorri
ætlum næsta hætt við, að lærisveinar láti sjer vel lynda
ef þeir að eins ná hinni lægstu einkunn, sem heimtuð er.
4. J>á er í 15. greininni ákveðið, að fyrir sumar
vísindagreinir sje gefin tvöföld einkunn, og er sú á-
kvörðun mjög varhugaverð ; því að þetta getur orðið
hvöt fyrir lærisveina, að vanrækja hinar vísindagrein-
irnar um of, enda eiga piltar eigi að þurfa þessarar
hvatar til að stunda þær vísindagreinir, sem á mestu
þykja standa, heldur á fjöldi kennslustundanna að bæta
úr áhugaskortinum á þessum vísindagreinum.
LaXTeiðamálið. J.ög þau um friðun á laxi, er
upp voru borin í neðri deild alþingis, til umbótar eldri
lögunum, voru felld þar við 3. umræðu. En í annan
stað setti deildin 5 manna nefnd, þá Gr. Thomsen, sira
Pál (skrifara), sira Arnljót, Einar Asm. (form. og fram-
sögum.) og Ben. Sveinsson, til að rannsaka, hvort lag-
anna frá 11. maí 1876 um friðun á laxi, sjerstaklega
með tilliti til Elliðaánna og landssjóðsjarðanna Breiðholts
og Hólms í Seltjarnarnesshrepp, hafi verið gætt frá hálfu
valdstjórnarinnar, og skyldi nefndin hafa rjett á, að
heimta skýrslur þær, er nauðsynlegar væru í þessu til-
liti, bæði frá embættismönnum og einstökum mönnum.
Nefnd þessi hefir nú látið upp álit sitt, og eru þetta
helztu atriðin úr því:
Nefndin hefir eigi getað orðið þess áskynja, að
nokkur óánægja hafi hreift sjer nokkursstaðar á land-
inu yfir því, að friðunarlaganna 11. maí 1876 hafi eigi
verið gætt, nema í hinum svo kölluðu Elliðaám, sem
koma til sjávar á takmörkum Mosfellssveitar og Sel-
tjarnarnesshrepps í Kjalarnessþingi. A þessum eina
stað, sem liggur örskammt frá aðseturstað hinnar æðstu
innlendu stjórnar, hefir nefndin komizt að því, að megn
umkvörtun hefir átt sjer stað út af þvi, að ólögmæt
aðferð við laxveiðar muni hafa verið við höfð, og að
valdstjórnin muni eigi hafa gefið því máli nægilegan
gaum. Af þessum orsökum hefir nefndin eingöngu
varið sínum stutta tíma til að afla sjer sem flestra skýr-
inga um laxveiðarnar á þessum eina stað, með öðru
fleiru, er þar að lýtur, og leyfir sjer nú að skýra frá,
hvers hún þykist hafa orðið vísari við þessar rann-
sóknir.
Elliðaárnar eru lítið vatnsfall, er sprettur upp og
dregur sig saman úr smáum lindum og lækjum, hjer
um bil 2 mílur frá sjó, og rennur til sævar í mörgum
og krókóttum kvíslum, sem ýmist koma saman eða
kljúfast aptur, svo það er að eins á 1 eða 2 stöðum,
að á þessi er í einu lagi.
Um nokkur undanfarin ár hefir kaupmaður nokk-
ur í Reykjavík, H. Th. A. Thomsen að nafni, veitt lax
í Elliðaánum með þeim hætti, að hann hefir þvergirt
hverja eina kvísl árinnar á einum stað skammt fyrir
neðan þjóðveginn, sem liggur frá Reykjavík til Mos-
fellssveitar fram hjá bænum Artúni. I hverri þvergirð-
ing yfir hverja kvísl árinnar hefur Thomsen kaupmað-
ur haft laxakistu, þannig lagaða, að laxinn getur kom-
izt inn í hana, þeim megin er undan straumi veit, en
eigi út úr henni aptur nema mjög smáir fiskar, því
kistur þessar eru gjörðar af grindum, með lárjettum
rimlum, sem eigi er lengra á milli en 1 x/2 til 1 s/4 þuml-
ungs. A þessum stað á Thomsen land báðumegin ár-
innar, og svo hólmana í henni; hafa jarðirnar á báða
vegu, er heita Bústaðir og Artún, fyr meir verið þjóð-