Ísafold - 26.09.1879, Blaðsíða 2

90
ur þingrnaður hafi liaft næði til að kynna
sjer nema á hlaupum öll þau frumvörp,
sem verið hafa á stokkunum. f>etta er
tvennu að kenna, því, að þingið byrjar
störf sín of seint (i.júlí), og að stjórnin
hefir eklci veitt landshöfðingja umboð
til að lengja þingið meira en tvær vik-
ur, hverjum sem þetta er að kenna.
það er nú vonandi, þegar þingið fær
sitt eigið hús, og upphaf þess eklci er
lengur komið undir því, hve nær skóla
er sagt upp, að þetta geti lagazt; en
nauðsynlegt er það eptirleiðis, að þing-
störfin sjeu afgreidd með minna flaustri
en verið hefir. Góð lög — og önnur ættu
ekki að gefast —• þurfa mikla umhugs-
un og eru vandaverk, en til að vanda
hvert verk sem er, þarf tóm og næði.
Góð lög, sem þörf er á, ættu heldur
ekki að dragast í tvö ár. sökum tíma-
leysis þingsins, og ætti það aldrei að
vera áhorfsmál, að lengja þingtímann
eptir þörfum, til þess að afgreiða nyt-
samar lagasetningar, sevipegar eru komn-
ar inn d þing; því bæði er tíma og lands-
fje kastað út ófyrirsynju, ef þær detta
niður botnlausar. I andshöfðinginn er
hjer ekki án sakar, því hann lætur sjer
einkar annt um að reka eptir þinginu
seinustu tvær vikurnar.
Um lánsfjelög jarðeigenda,
eptir
Árna Thorsteinson.
III.
Nú kemur til álita, hvort að hægt
sje, að stofna slík lánsfjelög, ogervandi
úr því að leysa, þar eð allt, er þar að
lýtur, er komið undir áhuga og eindrægni
manna. Ef að gjört væri ráð fyrir al-
mennum áhuga, mætti hugsa sjer, ekki
eitt, heldur með timanum jafnvel tvö
eða fleiri lánsQelög á þessa leið: 500
jarðir, hver á 20 hdr., samtals á 10000
hdr. ganga í lánsfjelagið með Kr
hálfvirði (hvert hdr. á 100 kr.) 500,000
Jarðeigendur ábyrgjast lánið
einn fyrir alla og allir fyrir einn.
I.ánin ávaxtast og borgast með
ákveðnum ársborgunum þann-
ig, að af borgunin vex að sama
skapi og vextirnir minnka.
þeir, sem taka aptur lán af
lánsfjelaginu, greiða á ári gf, 25,000
Af þessu fje ganga í vöxtu af
500,000 kr. fyrsta árið 4"/= . . 20,000
Afborgun fyrsta árið 3/4'/> . . 3,750
Til viðlagasjóðs ogkostnaðar V4“/> 1,250
== 25.000
Ef að mönnum nú þykir þetta of stór-
kostlegt, verða þeir að gæta vel að því,
að lánsfjelagið ekki stofnast með fullri
upphæð á einum degi eða ári. f>að
myndast eptir því, sem að menn taka
lánin og verður því aldrei stærra ris á
því, en eptir þessum mælikvarða, eða
því, hvernig íjelagið er notað. Eyrir
þeim lánum, sem fjelagið veitir, tekur
fjelagið annað lán, með því að gefa út
handhafa skuldabrjef, með áföstum
rentuseðlum. Af slíkum skuldabrjefum
fjelagsins md aldrei vera meira gefið út,
en sem samsvarar veðskuldum þeim, er
fjelagið' liefir fengið,. eða er eigandi að.
Nú verður spurn á því, hvaðan að
lánsfjelögum geti borizt fje til slíkra út-
lána, og má reyna til að gjöra ráð fyrir
því á sem sennilegastan hátt, og er þá
elcki úr vegi að rannsaka þetta svo vel
sem verða má að öllu óreyndu.
Jeg hefi nú áður skýrt frá því, hver
hagur það er fyrir þá, sem eiga fje um-
fram til að lána öðrum, að skipta við
fjelög, er borga vextina viðstöðulaust á
tilteknum tíma, og þarf eigi aptur á það
að minnast, hversu notalegt það er að
slfk skuldabrjef strax og á þarf að halda
geta gengið frjálsum kaupum og sölum,
og orðið sett sem handhafa veð. |>að
fer því ekki hjá því, að margir peninga-
menn vilja heldur eiga slík skuldabrjef
en hjá einstökum mönnum hjer og
hvar.
J»að er næsta líklegt, að þeir menn
hjer á landi, sem ekki hafa viljað eiga í
því, að kaupa jarðir eða lána einstök-
um mönnum, og f stað þess keypt kon-
ungleg skuldabrjef, sem hafa gefið þeim
meira í vöxtu en þá lögbundnu leigu,
sem enn loðir við hjá oss, muni allt eins
vel og öllu fremur leggja fje sitt f inn-
lend handhafa slculdabrjef.
Viðlagasjóðurinn er nú búinn að
lána út rúm 300,000 kr. til einstakra
manna og stofnana, auk þess, sem hann
hefir lagt í konungleg skuldabrjef, og
mundi hann öllu fremur geta skipt við
slík láns^elög en þá mörgu einstöku
menn, sem hann nú verður að sýsla við
um vexti og afborganir. Hið sama er
og um aðra opinbera sjóði og stofnan-
ir, sem eiga fje, þar á meðal sparisjóð-
ina, erþurfa einmitt slíki-a skuldabrjefa
við, til þess að hafa talsverðan sjóð til
taks, þá er þeir þurfa að borga meira
út, en þeir í þann svipinn eiga í sjóði.
J>að mætti nú segja enn meira um
væntanlega tilhögun lánsQelaga/en það
yrði of langt mál, þar sem aðalstefna
þessarar ritgjörðar er að vekja athuga
manna. J>ó skal þess enn getið, að í
alla staði er rjett, að slfk lánsfjelög sjeu
einskorðuð með lögum, er tiltaki rjett-
indi og skyldur fjelagsins sjálfs, og lán-
takanda á annan veg. Sú rjettarvernd-
un, sem lögin veita, gefa lánsfjelögun-
um fastari fót, gera þau óbreytanleg
nema með nýjum lögum, tryggir bet-
ur alla, sem hlut eiga að máli, og vek-
ur traust til fjelagsins. En á hinn bóg-
inn gagna slík lög svo bezt, að í þeim
sjeu ekki fólgin óeðlileg bönd, sem að
meini mönnum að nota fjelagið frjáls-
lega samkvæmt augnaráði sínu, eða
tálmi fjelaginu sjálfu og þeim, sem við
það eiga, að ná rjetti sínum.
J>egar svo langt er komið, að á-
hugi manna er vaknaður á stofnan láns-
hrekk upp við, verð hræddur og held
til mín sje erindið. Tveim dögum síð-
ar fær Stobæus fregn um að merkur
maður, sem hann var læknir hjá, sje
dáinn. Móðir sama manns verður einn-
ig veik, deyr degi sfðar. J>etta og næsta
saga er það einasta, sem með vissu hefir
fyrir mig borið. J>etta hefi jeg sjálfur
hej'rt og þetta er áreiðanlegt.
— árið 1765 um miðnætti milli þess
22 og 23 júlí heyrir konan mín, að ein-
hver er á gangi á loptinu fyrir ofan
okkur, þar sem jeg hafði söfn mín.
Sá sami gengur lengi og vel fram og
aptur. Hún vekur mig, og jeg heyri
sama. Hurðin að loptinu var tvílæst
og lykillinn hjá mjer. Nokkrum dög-
um sfðar fæ jeg brjef um, að minn bezti
aldavinur Karl Aerck hafi andazt 22.
júlí, kl. 9 um kvöldið, og svo líkt var
göngulagið upp á loptinu hans göngu-
lagi, að hefði jeg heyrt til hans á gangi
í Stokkhólmi, svo hefði jeg kannast við,
að það var hann ; en nú var jeg á bú-
garði mfnum Hammerby, 6 mílur frá
Stokkhólmi.
— Ofursti Freydenfelt fer ríðandi frá
Piteá til Finnlands á vetrardag yfir
„kverkina“ (fjörðinn milli Finnlands og
Svíþjóðar). J>egar hann fer á bak, hnýt-
ur hesturinn tvisvar á hnjen og stynur.
Frú Sólander, sem horfir á, segir: „hann
kemur aldrei aptur“. Freydenfelt drukkn-
aði á leiðinni.
— Griffenfelt er ákærður fyrir land-
ráð og dæmdur af lífinu, Nóttunni fyrir
aftökudaginn dettur mynd hans á stein-
gólfið, glasið losnar, en brotnar ekki.
Hann segir, jeg verð ekki hálshögginn.
Honum er ekið á aftökustaðinn, og þar
þiggur hann lffið, en er settur í æfi-
langt varðhald.
L E T H E.
(Eptir Milton).
liður l .ethe fram
Lygnum straumi
J>ögul þung og djúp
I þrengslum heljar;
Grúfir yfir öldu
Omynnis þoka,
Hverfir hyggju’ og hug
Hölda sonum.
Vað nje ferja’ ei finnst
A fölri móðu,
Erat apturkvæmt
Ar frá straumi;
Hvert, sem bergir brjóst
A bylgju svartri,
Gleði sína’ og grát
Gleymda lætur.
J>jett eru þjóðum
J>aktir bakkar,
J>angað drífur drótt
Draumþinga til,
Von sína’ og vitund
Vatni að drekkja;
Eigum allir, þar
Eitt sinn náttstað.