Ísafold - 14.11.1879, Blaðsíða 2

102
vorri hugsandi að semja sögu landsins,
án þess að styðjast við lögþingisbæk-
urnar, sem eru hin einasta lögmæta og
áreiðanlega sagnauppspretta fyrirfar-
andi alda. þarfara verk væri það, en
ný text-útgáfa Jónsbókar, og svo þarft
að vjer ekki efumst um, að opinbert
fje mundi fást til kostnaðarins. Ætti
þetta fyrirtæki að rjettu lagi að koma
frá landsstjóminni; hún ætti að sjá um
og hafa ábyrgð á fráganginum, og
landið ætti að kosta útgáfuna. Vjervit-
um ekki betur, en í bókasafni Jóns Sig-
urðssonar, sem landið fyrir skemmstu
keypti, sje eitt hið fullkomnasta safn
af lögþingisbókunum, sem til er; og er
því ekkert því til fyrirstöðu, að sem
fyrst væri byrjað á þessu fyrirtæki.
J>að er þarfara, en að vera að búta
landsfje niður, til að gefa út þroskalítil
rit, sagnlegs eður annars efnis, sem
samin kunna að vera í beztu meiningu,
en meira af vilja en mætti.
Menn verða sjer i lagi i því sem
sagnarit snertir, að hafa sjer það hug-
fast, að ekki tjáir að byrja sögu neins
lands með ágripum. Sagnarit verða að
vera nokkurn veginn nákvæm og yfir-
gripsmikil, ef þau eiga að festa rætur í
huga og minni lesendanna. Sje greinileg
íslands saga fyrst fengin, þá er tími til,
að semja ágrip, en ekki fyrr. En að
semja greinilega og þó samanhangandi
sögu landsins, er þeim mun örðugra,
sem saga skiptist i svo marga fjórðunga,
hjeraða, ætta og einstakra manna sögur.
Erfiðleikinn er því fólginn bæði í því,
hve lítið menn vita um suma kafla og
sumar aldir, og í því, hvert vandaverk
það er, að sagan sje á annann bóginn
efnisrík og greinileg, á hinn bóginn
ljós og samföst; en ekki, eins og sum-
ar af sögum vorum eldri og nýrri, t. d.
Sturlunga- og Gissurssaga, sundurlaus
og þó flókin.
Allajafna er kvartað um, að landið
blási upp og grasrótin þverri. þetta
er nú meðfram af völdum náttúrunnar,
en hún er ekki ein um hituna. Menn-
irnir hjálpa vel til. J>eir rifa lyngið og
melinn, hrisið og mosann; og sjer f lagi
rista þeir torfið utan túns og innan.
J>að verður nú fyrst um sinn ekki hjá
því komizt, að torf sje rist í þök og
veggi, þó æskilegt væri og vonandi sje,
að menn smámsaman læri, t. d. af
Reykvíkingum, því ekki þarf lengra að
fara, að brúka grjótið meira, þar sem
það er til. En versta torfristan, sem
ætti að afnemast tafarlaust, er torfrist-
an á hey. J>ví bæði er það, að til þess
gengur feikn á ári hverju, og því næst
er sú rista til ills eins. Heygarðar eru
ekki góðir til annars, en til að ódrýgja
og skemma heyið, og gjöra erfiðara að
gegna skepnum. Sumstaðar, sjerílagi
í vætuplássunum og þar sem torfrista
er slæm, drepur hey að jafnaði í görð-
um, eins og gefur að skilja, þar sem eru
stórar samfellur, misjafnlega mændar
en tæpt tyrfðar ; í miklum rigningum
á haustdag sígur samfellan mest í miðj-
unni, rigningarvatnið sezt þar í pytti
og polla, og fyrr eður síðar drepur allt
og skemmist. Að því hvert tjón þetta
sje fyrir bóndann, sem með ærnum
kostnaði og fyrirhöfn hefir safnað hey-
inu og komið því heim, þarf ekki orð-
um að eyða, að því slepptu hversu ó-
hollt og munntamt skemmt fóður verður
skepnunni á vetrardag. J>að er þvi
kyn, að Sunnlendingar skuli ekki, eins
og Norðlendingar og Austfirðingar,
þegar vera búnir að taka upp heyhlöð-
ur, sem í alla staði fara stórum betur
með heyin, og gjöra skepnugegning
hægri og fyrirhafnarminni. Sjer í lagi
má það furðu gegna, að í öðrum eins
heyskaparplássum, eins og Rangárvöll-
unum, Holtum, Olfusi og víðar skuli
enn þá látið staðar nema við heygarða.
Otrúlegt þykir mjer, þótt ekki sje jeg
þar kunnugur, að ekki slæðist og blotni
þar í geilunum, og varla skil jeg, að
hjá því geti farið, að einhver samfellan
drepi. J>á þykir mjer ekki ólíklegt, að
myglublettur finnist í heyinu þar, þeg-
ar hirt hefir verið af engjum í rigningu,
og baggarnir eru látnir liggja dögunum
saman í opnum garðinum, þangað til
þeir eru búnir að „blása“, og svo er
leyst úr þeim deigum að innan og
dembt ofan í eitthvert heyið. J>á held
jeg okkur Norðlendingum, sem ekki er-
um svo birgir af hrosshári, þætti þessi
aðferð reipafrek. Sje mjer nú svarað,
að kostnaðurinn við hlöðubyggingar á
miklum heyskaparjörðum, þar sem
margar hlöður þarf, sje lítt kljúfandi
fyrir bóndann þá ber þess að geta, að
enginn bóndi á Austfjörðum eða í J>ing-
eyjar- og Eyjafjarðarsýslu, þar semjeg
þekki til, er svo aumur, að hann eigi
ekki eina eður fleiri hlöður fyrir hey
sín, og að kostnaðurinn er engan veg'-
inn svo óbærilegur, sem menn halda,
sízt þár sem svo er ástatt, að djúptmá
grafa hlöðuna niður. En hvað sem
kostnaðinum líður, þá borgar hann sig
á fáum árum, og hlaðan gefur stóra
rentu, að nokkurra ára fresti. Gæti nú
heyhlöður komizt á um allt land með
tímanum, þá myndi leiða tvennt af því:
að hey yrði betri og meiri, og mikil
grasrót myndi sparast gróða og gras-
vexti. ]?egar haft er hugfast, hversu
lengi grasrót er að skapast hjer á landi,
víðast hvar 3—4 ár, þá er hægt að
reikna hvert jarðrask er að mikilli torf-
ristu; því ekki má ætla á meiri nýja
grasrót á ári hverju en þriðjung á við
það sem rist er. Og þegar þar á of-
an bætist, að til torfristu, sjer í lagi á
hey, í húsaþekjur og húsaveggi, er alla-
jafna valinn bezti jarðvegur, þá sjer hver
greindur maður, hver jarðar- og jarð-
vegsspillir er að torfristunni. Um þetta
hefir opt verið fengizt, en þó það hafi
verið árangursminna, en við mætti bú-
ast, þá er þó vonandi, að landsbúar
læri smámsaman að sjá sinn eigin
hag.
Eyfirðingur.
Elliðaármálin. Að sögn er undir-
dómarinn búinn að kveða upp dóm í
tveim af þeim opinberu málum, sem
höfðuð hafa verið, annað út af laxa-
kistubrotunum í ágústmánuði síðastliðn-
um, gegn Kristni og Brynjólfi i Engey,
Sæmundi á Vatni, Olafi á Vatnsenda,
Grími á Elólmi, Olafi í Mýrarhúsum,
Sigurði í Hrólfsskála, Brynjólfi í Nýja-
bæ, og fleiri Seltjerningum. Eru allir
þeir 26 menn, sem kisturnar brutu úr
ánum, dæmdir í málskostnáð og 50
króna sekt hver. Hitt málið var höfð-
að gegn H. Th. A. Thomsen kaup-
manni fyrir ólögmætar veiðivjelar í
ánum, og var hann dæmdur í málskostn-
að og 40 króna sekt. jpá hefir yfir-
dómurinn kveðið upp dóm í máli því,
er höfðað var út af fyrsta kistubrotinu
í ágúst 1878 gegn Kristni í Engey, og
er hann dæmdur fyrir það í 100 króna
sekt, skaðabætur og málskostnað (fyrir
undirdómi 10 króna sekt, skaðabætur
og málskostnað).
þó vjer, fyrir vort leyti, eigi getum
betur skilið, en að veiðiaðferð Thom-
sens kaupmanns hafi hingað til verið
gildandi lögum gagnstæð, þá getum
vjer á hinn bóginn elcki gengið úr
skugga um, hver vandræði það eru, ef
það á að fara að verða tíðska í land-
inu, að menn taki sjálfir rjett sinn.
þetta er ósamkvæmt anda tímans og
anda laganna. Vjer lifum ekki lengur
á Sturlungaöld og heyjum ekki sjálfir
Qeránsdóma, nú gildir engin „óhelgi“
nema fyrir yfirvaldinu, og það væri
hættulegt bæði fyrir rjettarástandið í
landinu og fyrir þegnana, ef annað eins
mætti við gangast eins og Qárrjettar-
brotið í Dölum og kistubrotin í Elliða-
ánum. J>eir, sem brotið er fyrir, verða
fyrir halla, og hinir ekki síður, sem
brjóta, því betur mun mega verja fje
sínu en í ítrekaðar sektir fyrir yfirgang,
og þörf mun á samtökum til einhvers
annars, en til þess að svala geði sínu
á einstökum mönnum eða eign þeirra.
það var sú tíðin, og það löngu eptir
Sturlungaöld, að landið logaði í þrasi
og málaferlum. Ein höndin var gegn
annari, einn dómarinn og eitt yfirvald-
ið móti öðru; hefir ósamlyndi helzt til
lengi við brunnið í landinu. Oska menn
að þessir tímar komi aptur? Langar
menn í ný kríumál, sessskautamál, hross-
lengju, Barna-Elinar- og önnur þvílík
mál? Vilja menn fá aptur sama aldarfar
eins og þegar þeir áttustvið Gottskálk
biskup og Jón Sigmundarson, Guðbrand-
ur biskup og Jón lögmaður Jónsson,
Lárus Gottrup og Miiller, Oddur Sig-
urðsson og Páll Vídalín, Oddur og Fuhr-
mann, Oddur og Jóhann Gottrup, La-
frenz og Bjarni Halldórsson, o. s. frv.?
J>eir óþörfustu menn í þessu landi eru