Ísafold - 17.02.1880, Blaðsíða 1

I S A F 0 L 0.
VII 4.
Reykjavík. þriðjudaginn 17. febrúarmán.
1880.
Dómnr
í málinu: hið opinbera
gegn
málaflutningsmanni P. Melsteð, fyrir
hönd kaupmanns H. Th. A. Thomsens.
(Upp kveðinn 30. desbr. 1879).
Með brjefi dags. i. september þ. árs
skipaði amtmaðurinn yfir Suðurumdæm-
inu að höfða skyldi opinbert lögreglu-
mál gegn kaupmanni Thomsen, fyrir
að hafa þvergirt Elliðaárnar, og er máls-
sókn þessi hafin samkvæmt því.
Fyrir hönd kaupmanns Thomsens,
er farinn var af landi burt, þá er mál
þetta var hafið, hefur málaflutningsmað-
ur Páll Melsteð tekið móti stefnu og
málssókn, sem mandataríus Thomsens
eptir umboði frá honum, og samkvæmt
sjerstakri skipun rjettarins.
Að kaupmaður Thomsen hafi al-
gjörlega þvergirt Elliðaárnar með grjót-
görðum, er laxak isturnar eru skorðaðar
í, er sannað með eiðfestri yfirlýsingu
tveggja dómkvaddra skoðunarmanna,
játað af umboðsmanni hans í varnarskjali
sínu, enda alkunnugt. En umboðsmaður
Thomsens krefst sýknu, afþví að hann
(0: Thomsen) hafi fullan lagalegan rjett
til að þvergirða árnar. Hann sje einn
eigandi að allri veiði (laxveiði) í ánum,
og þá eins fyrir landi þeirra jarða, er
aðrir eiga, það er: laxveiðin sje hans
sjerstök eign, óviðkomandi jörðunum, er
að ánum liggja. Fyrir því nái hvorki
Jónsbókarlög í þessu efni, nje viðauka-
lögin frá 11. maí 1876 til veiðirjettar
hans í Elliðaánum, því að lög þessi
miði eingöngu til þess, að ákveða ná-
kvæmar rjettindi milli fleiri manna, sem
veiði eiga í einni og sömu á, enda væri
þessi skoðun staðfest með ráðgjafabrjefi
26. maí 1877. Án alls tillits til þess,
hvort skoða beri laxveiðina í Elliðaánum
sem sjerstaka eign, og lcaupmann Thom-
sen |einan eiganda að allri laxveiði í
ánum, verður það að álítast vafalaust,
að lögin frá n. maímán. 1876 sem al-
menn friðunarlög nái til laxveiðarinnar í
Elliðaánum; sjálf innihalda þau enga
undantekning þar að lútandi, nje gefa
bendingu í þá átt; þar á móti stendur
í 1. grein laganna afdráttarlaust orðið:
„hvervetna“. J>ar sem nú lög þessi
þannig í heild sinni ná til laxveiðar-
innar í Elliðaánum, verður eigi annað
sjeð, en að einnig 2. grein lagannanái
til veiðarinnar, þar er þau banna lax-
veiði á vissan hátt eða með vissum til-
færingum (föstum veiðivjelum um þvera
á). þessi ákvörðun er, eins og hinar
aðrar ákvarðanir laganna, eigi eingöngu
sett til þess að vernda veiðirjett hvers
einstaks, þar sem fleiri en einn eiga
veiði í sömu á, annaðhvort hver fyrir
ofan annan, eða andspænis hver öðrum,
heldur sjer í lagi vegna allra þeirra,
er hafa hagnað af að lax tímgist og
laxveiði aukist, en það er almenningur,
allt landið. Gildir því banniðÍ2. grein
laganna gegn þvergirðingum jafnt, þótt
einn maður eigi alla veiði í á fráfjöru
til fjalls. Með því einu móti verður
tilgangi laganna náð, sem er að friða
laxinn á sem hagfelldastan hátt, svo að
hann geti eðlilega tímgazt og aukizt,
allt vegna almennings þarfa.
Hæstarjettardómur sá, er hinn kærði
vitnar til og kveðinn er upp 16. febr.
1875, en sem eigi hefur verið fram-
lagður í rjettinum, er dæmdur eptir hin-
um eldri lögum og áður en friðunar-
lögin 11. maí 1876 komu út, gat því
eigi tekið tillit til þessara laga, enda
standa lögin eigi í öðru sambandi við
dóminn en því, að þau eru eðlileg af-
leiðing hans í þá átt, að þau festa, skerpa
og auka hinar eldri laxfriðunarreglur.
þ>ar er kærði hefir vitnað til ráð-
gjafabrjefs frá 26. mai 1878 um hvern-
ig skilja eigi friðunarlögin n.maíi876,
þá er það augljóst, að skoðun ráðgjaf-
ans um skilning laganna er eigi bind-
andi fyrir dómstólana.
J>ar sem þannig 2. grein í lögum
11. maím. 1876 bannar að veiða lax með
þvi móti, að til veiðarinnar sjeu hafðar
fastar veiðivjelar, net eða garðar eða
aðrar slíkar, er nái lengra en út i miðja
á, og þar sem þessi ákvörðun óefað
nær til laxveiðar í Elliðaánum eigi síð-
ur en annarsstaðar hjer á landi, og þar
sem kaupmaður Thomsen þrátt fyrir
það hefur beitt þeim veiðimáta, að hann
hefir algjörlega þvergirt nefndar ár með
grjótgörðum og kistum, þá hefir hann
brotið gegn 2. grein nefndra laga, og
með því bakað sjer sekt, er virðist
hæfilega metin 40 kr. samkvæmt 7. gr.
Ilögnvalduv jarl Kali.
Eitt hið bezta skáld á norræna
tungu, var eflaust Rögnvaldur Orkn-
eyjajarl Kali. Ásamt Halli íslendingi
J>órarinssyni orkti hann háttalykil hinn
forna, sem brot er eptir af. J»ó
þekkja allir þessi tvö erindi úr honum,
sem prentuð eru í „Snót“: *
Hringr brast, hjuggust drengir,
Hjálmr gnast, bitu málmar,
Rönd skarst, rekkar týndust,
Ruðust sverð, hnigu ferðir;
Brandr reið, blæddu undir,
Ben sullu, spjör gullu,
Brast hjörr, brynjur lestust
Beit skjómi, dreif sveita.
Sverð ruðust, sæfðust ferðir,
Svall ben, valr lá fallinn,
Und raut, álmar bendust,
Or flaug, beitt var hjörvi.
Herr fjell, geirar gullu,
Gnast lífð, rafn brá fastu,
Oddr beit, ernir söddust
Úlfr fylltist, vje skulfu.
Snorri Sturluson reyndi sig við
Rögnvald í háttalykli sínum, og geta
menn borið bardagalýsinguna saman
hjá báðum. Snorri segir:
Vex iðn, vellir roðna,
Verpr lind, þrymu snerpir,
Fæsk gagn, fylkir eignast,
Falr hitnar, seðsk vitnir,
Skekr rönd, skildir bendast,
Skelfr askr, griðum raskar,
Brandr gellr, brynjur sundrast,
Braka spjör, litast örvar.
Jörð verr siklingr sverðum,
Sundr rjúfa spjör undir;
f.ind skerr í styr steinda,
Stökkr haus af bol lausum;
Falla fólk á velli,
Fremr mildr jöfurr hildi,
Egg bítr á lim lýti,
Liggr skör, sniðin hjörvi.
Vel mátti Rögnvaldur segja um
sjálfan sig:
Tafl em ek örr at efla,
íþróttir kann ek níu,
Týni’ ek trölla rúnum,
Tíð eru bók ok smíðar ;
Skríða kann ek á skíðum,
Skýt ek ok ræ, svá at nýtir,
hvárttveggja kann ek at hyggja
harpslátt ok bragþáttu.
J>ó er Jórsalaferðarflokkurinn, sem
meðfram er mansöngur til frú Ermin-
gerðar í Narbonne, einna bezt kveðinn,
og þar á ofan hverju barni auðskilinn.
Hrönn fyrir Hveru mynni
Háleit, þar er vjer beittum,
Sveigir lauk, en lægjast
Lönd fyrir Veizlu söndum;
Eigi drífur í augu
Alda löðri faldin
(Drengr ríður þrátt af þingi)
þeim, er nú situr heima.
Víst er at frá ber flestum
Fróða melldrs at góðu
Velskúfaðra vífa
Vöxtr þinn, konan svinna!
Skorð lætr hár á herðar
Haukvallar sjer falla
—Átgjörnum rauð ek erni—
Ilka gull sem silki.
Orð skal Ermingerðar
ítr drengr muna lengi;
Brúðr vill rökk at ríðum
Ránheim til Jórdánar.