Ísafold - 13.03.1880, Blaðsíða 1

I S A F 0 L D.
VII 6.
Reykjavík, laugardaginn 13. marzmán.
1880.
+
+>ann 5. jan. þ. á. andaðist, eptir
langa og þunga vanheilsu, síra
Hallgrímur Jónsson,
prestur á Hólmum í Reyðarfirði,
og fyrrum—1847-62—'prófastur
í Suður-Múlasýslu, á 69. aldurs-
ári. Hann var ágætur kenni-
maður, lipur gáfumaður, mikill
búsýslu- og ráðdeildarmaður,
stilltur maður og vandaður í öllu
sinu framferði.
J)ær af tekjugreinum landsins, sem
bráðra umbóta þurfa við, eru spítala,-
gjaldið og aukatekjurnar, er áður runnu
til gjaldheimtumanna, en nú bera lands-
sjóði.
Fyrir nokkru síðan var í blaði
þessu sýnt fram á, hversu spítalagjald-
ið kæmi stopult inn og hversu eptirlitið
með greiðslu þess mundi veraófullkomið.
Enda er það ekki tiltökumál, þar sem
um svo óvinsælan og óheppilega ákveð-
inn toll er að ræða. +>ví bæði er mjög
vafmngssamt og leitt fyrir gjaldendur,
útgjörðarmenn og formenn, að heimta
það inn aptur hjá sjómönnum, og vanda-
samt fyrir gjaldheimtumenn að hafa
eptirlit með því, hvort öll kurl hafi komið
til grafar, þegar skera á úr, hversu mikið
af aflanum gengur kaupum og sölum,
og hversu mikið til daglegrar neyzlu á
hverju heimili (tilsk. 11 febr. 1872, 1 gr.
a—c). Enda er það, eptir verzlunar-
ástæðum vorum, mjög illa tilfallið, að
leggja toll á þann varning, sem eins
og skreið, gengur kaupum og sölum
í landinu sjálfu. Vilji maður, — og það
munu allir vilja, sem vit hafa á — efla
innlenda og sveita verzlun, þá má ekki
íþyngja henni með neinni þess konar
álögu. Sje loksins á það litið, hvað
spítalagjaldið gefur af sjer, þá er það
harla lítið af öðrum höfuðatvinnuvegi
landsins, í samanburði við hversu illa og
ójafnt það kemur niður, sem sje hjer
um bil 7000 kr. á ári.
Af aukatekjunum er í fjárlögunum
á ætlað, að afraksturinn muni verða um
14000 kr. á ári hverju, og þó nú þessi
áætlun reynist áreiðanleg, sem engan-
veginn er víst, þá stendur þessi upp-
hæð heldur ekki í neinni tiltölu við það,
hversu vafnings- og reitingsöm þessi
tekjugrein einnig er, sumar aukatekjur,
t. d. skipsafgreiðslugjöld, er þó nema
hjer um bil tveim þriðjungum af öllum
aukatekjum, eiga alls ekki við, eptir það
að búið er að afnema lestagjaldið og
hin íslenzku sjóleiðarbrjef, og sú stefna
með því er tekin, að ljetta öllum á-
lögum af siglingum landa á milli. Aðrar
aukatekjur eru beinlínis skaðlegar, t. d.
gjaldið fyrir þinglestur skjala o. a. þ.
+>að er einmitt, eptir hinum nýju skatta-
lögum, áríðanda, að sem flest eignar og
afsalsskjöl sjeu þinglesin, en með því
að setja upp borgun fyrir þinglesturinn,
gjörast menn ófúsari á að láta þinglesa.
Hinar aukatekjurnar eru allflestar bæði
úreltar, afraksturslitlar og óþægar, t. d.
uppboðseyrir, að svo miklu leyti sem
hann fjell til sýslumanna og bæjarfó-
geta. Af öllum þeim aukatekjum, sem
renna í landssjóð, er því að eins einn
tekjuliður, sem ætti að halda eptir,
sem sje gjald af útlendum fiskiskipum
(tilsk. 12. febr. 1872 um fiskiveiðar út-
lendra, sbr. lög 17. desbr. 1875, er breyta
3. gr. tjeðrar tilskipunar). Eptirlitsins
með þessum fiskiskútum þarf með, og
er sanngjarnt, að útlendingar greiði
það.
Hverfi nú, sem vjer ætlum sjálfsagt,
þessar tvær tekjugreinir úr fjárlögum
landsins, þá missir landssjóður rúmar
20000 kr. á ári hverju. En hægt mun
það reynast, ef pess parf, að bæta hon-
um það upp með hægara og óbrotnara,
rjettlátara og arðmeira tolli, t. d. lág-
um útflutningstolli á hrossum, fje á fæti,
kjöti, laxi og öðrum matföngum, sem
út eru flutt úr landinu. þafi er að
minnsta kosti víst, að það er öll þörf á
að leggja útflutningstoll á kjöt, og lax-
inn, sem hingað til hefir sloppið hjá
spítalagjaldi, þó hann sje ein sú arð-
samasta veiði, þolir vel nokkurra aura
toll á lýsipundinu.
Af kjöti flytjast nú á ári hverju úr
landinu um 7000 tunnur, hver á 224
pund, auk umbúða eða 1,568,000 pund.
Væri nú lagður 1 eyrir á pundið, þá
gæfi það 15,680 kr. Af laxi flytjast að
meðaltali 50000 pund út á ári; væri
lagðir 2 aurar á hvert pund, gæfi það
1000 kr., samtals: 16, 680 kr. fað sem
á vantar, til að ná þeim 20000 kr.,
mætti með lágum og lítt tilfinnanleg-
um tolli, hafa upp úr hrossum og sauð-
um, sem út eru fluttir. +>urfi til þess
að taka, mætti einnig leggja vægan út-
flutningstoll á matfisk eður harðfisk.
+>ar á móti ætlum vjer ekki að salt-
fiskur og lýsi sje, að svo stöddu, fær
um að bera nokkurn toll.
— Eitt af því, sem bæði hjer á landi
og víðar er eptirtektavert, er orðfærið
á embættisbrjefum, eður hinn svo kall-
aði kansellístíll. +>ar sem vjer þekkjum
til, er hann helzt í blóma sínum á +>ýzka-
landi og á Norðurlöndum, og hefir ver-
ið það síðan um aldamót 17. og 18. ald-
ar. Kom hann frá +>jóðverjum með ein-
veldinu og embættisvaldinu hjer á Norð-
urlönd, og þó bæði þar og hjer hafi
dregið nokkuð af honum, eins og öðr-
um sendingum, síðan á 18. öld, þegar
t. d. embættismenn hjer á landi „ekki
ermöngluðu í djúpasta respekti og undir-
dánugast að insínúera Yðar gunstugu
og veleðla velburðugheitum eptirfylgj-
andi pligtskyldugustu promemoríam “,
þá „skal hann þó ekki undanfella" að
vera enn í dag helzt til „þóknanlegur
°g þjónustusamlegur“. J>að kann nú
svo að vera, að kansellístíllinn sje enn
þá „þóknanlegri" hjá Kinverjum, Tyrkj-
um og öðrum Austurlanda þjóðum, en
vjer vitum, að hjá Frökkum og Bretum
er orðfærið á embættisbrjefum gagnort
og blátt áfram. Brjefasöfn Englendinga,
hinar svo kölluðu „bláu bækur“ (blue
books) bera þess vott. Enda virðist það
liggja nærri fyrir hvern mann í opin-
berri stöðu, sem mikið hefir að starfa,
að vera svo stuttorður, sem vera má,
án þess að verða óljós, og hreinn og
beinn, mælgislaus og hræsnislaus ætti
hver maður að vera í brjefum sínum.
Virðist þetta og eiga að vera öllu sjálfs-
forræði samfara.
Vjer eigum til söfn af opinberum
brjefum frá tíð Rómverja, sem ganga
prívatbrjefastíl næst, svo einfalt og ó-
brotið er orðfærið, og þó eru sum þeirra
frá keisaraöldunum, þegar smekknum
var farið að hnigna. Má taka t. d. em-
bættisbrjef Pliníusar yngra, þegar hann
var landshöfðingi i Bithyníu og svör
Trajans keisara. þ>essi brjef eru fróð-
leg og merkileg, ekki sízt hvað form
og orðfæri snertir. Pliníus skýrir hvert
málefni stuttlega, en keisarinn sker enn
stuttlegar úr í fáum línum. það er
hvorttveggja, Trajan mun hafa haft í
mörg horn að líta, enda gefur hann
sjer ekki tóm til að taka upp aptur
allt brjef Pliníusar, og bæta svo við: