Ísafold - 16.07.1880, Blaðsíða 3

71
borga hagatoll í hverjum áfangastað,
en sá sem ekki ferðast nema i eða 2
daga á fram, getur optast sloppið við
að borga hagatoll, en litlu munar það
fyrir búandann, hvort hrossin bíta 5 kl,-
tíma og 50 mínútur ellegar 6 kukku-
tíma. Enn sá sem einhverra orsaka
vegna ekki komst af stað fyrr en eptir
6 stundir, hann á nú að fá að borga.
Jeg þarf ekkiað færa til dæmi, því það
er auðsætt hverjum heilvita manni, áð
þegar ekki eru lögákveðnir áfangastaðir
og ferðamaðurinn er sjálfráður, hvar
hann æir, nema þar sem er auðsjáan-
lega tún eða engi og menn opt eru á
ferð nótt sem dag, þá yrði innheimta á
hagagjaldinu svo dýr, argsöm og óvin-
sæl, að flestir mundu, heldur enn eiga
í slíku, fyrirbjóða alla áfangastaði á sínu
landi, eins og margir eru nú farnir að
gjöra. Og til þess hafa menn fullan
rétt. „Eignarrjetturinn er friðhelgur.
Engan má skylda til að láta af hendi
eign sína nema almennings þörf krefji,
þarf til þess lagaboð og komi fullt verð
fyrir11. (Stjórnarskráin 50. gr.) J>essi
grein gefur ábúandanum rjett til að
banna sjerhverja brúkun á landi hans
án hans leyfis, það er miklu meira tjón
að því, að hrossum sje beitt til og frá
um haga manns, þarsem þjóðbrautliggur
yfir land hans, en þó skorið væri torf
eða slegnir nokkrir hestar af heyi, það
er því fyllsta nauðsyn fyrir alþing sem
fyrst að ráða bót á hinum fjarskalega
ágangi, sem einstakar jarðir verða fyrir
af ferðamönnum, ogþað því heldur,þegar
litið er til hins vaxandi hrossafjölda víst
hjer á suðurlandi til ómefanlegs tjóns
fyrir landbúnaðinn.
Af því á hinn bóginn er ómögulegt
fyrir menn að ferðast, ef þeir ekki geta
fengið að æja hestum sínum, þá er nauð-
synlegt, að nefnd manna í hverri sýslu
væri falið á hendur, að tiltaka hæfilega
þjetta áfangastaði með glöggum um-
merkjum, sem hverjum ferðamanni væri
auðsæir, og ætti sjerhverjum ferðamanni
að vera heimiltaðæja þar fjenaði þeim,
er hann hefur meðferðis, borgunarlaust.
En ef ferðamaður sleppir hrossum eður
fjenaði, er hann hefir meðferðis, útyfir
ákveðin mörk, sæti hann ábyrgð fyrir,
eins og sá sem beitir land annars manns
vísvitandi. Nefndarmenn eiga að meta
landið til peningaverðs, og á eigandan-
um síðan að borgast það að fullu. Svo
ætti sá, sem áfangastaðurinn liggur í
landi, að hafa umsjón á, að enginn gjöri
þar jarðrask, eður skeri torf eður þvílíkt,
er skemmi grassvörðinn, en þar á móti
ætti honum að vera vítalaust, þó skepn-
ur hans bíti þar, en ekki má hann sitja
þar að fjenaði, þá hlyti jörðin líka að
lækka að dýrleika við það, að þetta
land væri tekið frá henni og lagt til
almenningsþarfa, ef hún áður hefði verið
rjett metin.
J>ó margt þyrfti fleira að athuga
hjer við, þá er það ekki meining mín
með þessum línum að rekja það út í
yztu æsar, jeg væri líka illa fær til þess
Elliðakoti, i Júní 1880.
Guðm. Magnússon.
Uiu vatnsveitingar
Eptir Olaf búfræðing Olafsson.
Vatnið færir með sjer áburðarefni,
frá túnum, haugstæðum og öðrum feit-
um stöðum, uppleysir steintegundir (mi-
neralstoffer) og flytur með sjer til lægra
liggjandi sfaða. Flestir munu játa, hversu
áríðandi það er fyrir jurtirnar að hafa
nóg af vatni; hversu harðvelli sprettur
illa í þurkasumrum. Urtirnar innihalda
70 til 8o°/» vatn, og má þá nærri geta
hvað þær líða í langvinnum þerrum á
sumrum, og þá einkum framan af, með-
an þær eru í uppvextinum; er því opt,
að þótt votveðrasamt verði þegar á líð-
ur, þá er þó grasbrestur, ef vorið hefir
verið þurt, því urtirnar geta þá ekki
náð sjer, af því að kýtingur kom í þær
í uppvextinum. Ekki er það heldur ein-
hlítt, að jörðin innihaldi nægð af urta-
fæðu (áburði), ef hana vantar vatn, því
flest áburðarefni, mega til að vera í því
ásigkomulagi, að þau sjeu uppleysanleg
í vatni, ef urtirnar eiga að geta tekið
þau sjer til fæðu. Enn fremur eykur
vatnið hita jarðarinnar með því að fyr-
irbygg'ja næturfrost og vorkulda. J>að
hefur varanlegri hita en loptið eða
með öðrum orðum, það kólnar ekki svo
fljótt. Á nóttunni er það heitara en
loptið, á daginn kaldara. Ef maður nú
gæti því við komið, að veita vatninu á
á kvöldin og af á morgnana, þá mundi
engið fá meiri meðalhita, en ef það
annaðhvort hefði vatnið eingöngu eða
loptið, og eptir því gæti maður vonast
eptir meira heyi. En þar eð margar
þær kringumstæður geta verið, að menn
ekki geta komið þessu við, þá er betra
að láta vatnið vera á dag og nótt, svo
lengi sem búast má við næturfrosti, en
að vera að veita því af einstaka morg-
un, og svo ef til vill ekki veita því á
aptur á kvöldin, því ein nótt er nóg til
að eyðileggja hina ungu og veiku frjó-
anga, ef kalt er. J>egar ekki er leng-
ur að óttast næturfrost, má láta engið
liggja þurt 2—4 daga. Hjer gjöri jeg
ráð fyrir, að ekki sje svo mikið vatn til,
að veitt verði á allt engið, er þá einn
partur þess látinn liggja þur svo lengi
sem næturfrost eru; en úr því veitt á
hina einstöku hluta þess til skiptis. I
stuttu máli sagt gjörir vatnið, þetta gagn:
1. J>að veitir áburð.
2. Vökvar grasið.
3. Hjálpar til að uppleysa næringar-
efni jurtanna.
4. Eykur hita jarðarinnar.
5. Drepur mosategundir.
Aptur á móti getur maður sagt, að
það gjöri ógagn:
1. Við að gjöra jörðina súra.
2. J>að getur uppleyst of mikið af nær-
ingarefnum jurtanna og jafnvel flutt
þau burt.
3. Uppleysir eitruð efni.
4. Gjörir jörðina kalda.
Bændum mun þykja kynlegt, að
vj er- þannig tölum um að vökva tún og
engi,'samhliða ogveriðer að ráðleggja
að skera fram og þurka upp tún, engj-
ar og mýrar. En þetta tvennt getur
vel samrýmzt.
J>að eru mjög ólík áhrif, sem mýrar-
vatn og stöðupollar hafaájarðveg og gras-
vöxt, ogvatn semveitter áúrám eðalækj-
um. Mýrarvatnið gjörir jörðina súra og
kalda, fyllir holur og æðar 'hennar, svo
loptið kemst ekki að með sín gagnlegu
áhrif, það heldur málmtegundum upp-
leystum, t. d. járni, svo það bindur sig
við loptsins súrefni og myndar ..járn-
oxydat“, sem er eitur fyrir jurtirnar. En
þegar engin eru skorin fram, með opn-
um skurðum eða lokrásum, verður jörð-
in heitari, sýran (humussyren) hverfur,
og járnið samlagast súrefni loptsins og
verður að „járnoxyduloxyd11, sem ekki
skaðar jurtaríkið.
Ef brennisteinssýra er í mýrunum,
getur járnið við framskurðinn samein-
ast henni, og orðið að brennisteinssúru
„járnoxyduloxyd11, sem einnig er eitur
fyrir grasið; til að koma í veg fyrir þetta,
getur maður sáð „kalki11, sem brenni-
steinninn sameinast, og verðurþábrenni-
steinssúrt kalk (Gibs), sem er ágæt
jurtafæða.
Til þess að geta skorið skurðinn
svo, að hann færi vatn á engið, þar sem
það er hæst, þarf fyrst að mæla hallann,
og ætti að skera skurðinn svo, að hall-
inn á honum yrði 1 fet á 400—500 feta
lengd. Sje hallinn meiri, verður að skera
beint niður eptir, og myndast þá foss;
verður maður að leggja grjót í botninn
undir bununa. Stærð skurðarins verð-
ur eigi ákveðin, því stærð áveizluengis-
ins, og vatnsmegnið, hlýtur þar að ráða,
en dýptin er vanalega 1 — i1/^ fet.
Seitluengi má skipta í marga flokka,
en að þessu sinni vil jeg að eins nefna
3 hinar almennustu aðferðirnar:
1. Hin náttúrlega aðfcrð' er sú kostn-
aðarminnsta, einfaldasta og sú ófull-
komnasta, er hún að öllu eins og sú
næst á eptir að öðru, en skurðirnir eru
skornir í króka og hlykki, eptir því
sem þeir eptir hallamælinum geta legið
lárjettir þvert yfir hallann. Verður
þannig sumstaðar langt á milli þeirra,
en sumstaðar koma þeir rjett saman,
þar sem hallinn er mestur. Er það því
mjög erfitt að fá vatnið til að seitla
jafnt yfir engið, einkum ef það er ó-
sljett. Vatnið tapar krapti við að seitla
lengi yfir engið, áður það nái rennun-
um aptur. Aðferð þessi er víða brúk-
uð, því hún er bæði kostnaðarlítil og
fljótleg. Verður það að líkindum hún,
sem hjer á bezt við af áðurtöldum á-
stæðum. (Niðurl. síðar).
— Af Stjórnartíðindum 1880 B. 14
bls. 100 sjest, að ráðherrann ekki álít-
ur gjörlegt að leggja það til, að frum-
varp til laga um skyldu presta til a& sjá
ekkjum sínum borgið' með' fjárstyrk eptir
sinn dag nái staðfestingu konungs. En
á hinn bóginn leiðir ráðherrann athygli
landshöfðingja að því, hvort ekki væri
tiltækilegt að stofna sjerstakan eklcju-
sjóð á Islandi í líkingu við ekkjusjóði
þá, sem eru í hverju stipti í Danmörku.
Sömu tíðindi 15, bls. 106 hafa inni að