Ísafold - 28.08.1880, Blaðsíða 1

VII 22.
Reykjavík, laugardaginn 28. ágústmán.
1880.
TJtlendar frjettir.
Khöfn 14. ágúst 1880.
Helzt virðist svo, sem kominn sje nú apt-
urkippur í framkvæmdir stórveldanna í aust-
ræna málinu, sjer í lagi á þann bóginn, sem
Grikkir eru við riðnir. Að minnsta kosti ber
ekkert á hinum fyrirhugaða flotaleiðangri.
|>að mun hver hafa otað öðrum fram, en
enginn viljað verða fyrstur; óttazt, að meiri
vandræði mundi af hljótast. Ósigur Breta í
Afganistan fjekk þeim áhyggjuefni þegar
verst gegndi, og um sama leyti lagðist Glad-
stone veikur,—hafði lagt of mikið á sig,—en
hann var sá sem mest gekkst fyrir samblástr-
inum í móti Tyrkjum. Hann er nú samt á
góðum batavegi, en ekki vinnufær enn. I
annan stað kom allt í einu sá geigur í Frakka,
að Bismarck mundi hafa búið þeim með læ-
vísi sinni einhverja hættulega gildru, ef þeir
hættu sjer mjög íramarlega í sókninni á
hendur Tyrkjum ; þeir þóttust sjá, að hann
mundi gilda einu, þótt þeir deyfðu eggjar
sínar í annara beinum áður en þeir færu að
reyna þær á jþjóðverjum, sem hvorugum
dylst að fyrir liggur fyr eða síðar. Sem nærri
má geta, hefir dofnað hljóðið í Grikkjum við
þetta, en eru þó góðrar vonar um, að betur
rætist úr en á horfist, og búa lið sitt af miklu
kappi. Tyrkir hafa og hins vegar gert það
til að mýkja reiði stórveldanna, að þeir hafa
að þeirra ráði gjört Svartfellingum þá kosti
í landaaukum við þá, er þeim líkar.
fúsund manna ljetu Bretar í orustunni
við Ayub prins í Afganistan 27. f. m. f>eir
áttu við ofurefli liðs, höfðu 2400 gegn 12000.
Ayub hefir ekkert látið á sjer bera eptir sig-
urinn, og óttast Bretar það mest, að hann
gangi sjer úr greipum áður en þeir verðavið
búnir til hefndanna, en það yrði orðstir
þeirra og veg til mikils hnekkis þar eystra.
A Frakklandi eru amtsráðskosningar ný-
gengnarum garð. |>að er því í frásögur fært,
að þjóðvaldsmenn unnu þar ágætan sigur,
svo að allur þorri amtsráðsmanna á Frakk-
landi eru nú á þeirra bandi; en amtsráðin
ráða miklu um kosningar til öldungadeildar-
innar á þinginu, og því mun nú eigi þurfa að
óttast framar neinn andróður frá hennar
hálfu gegn því sem fulltrúadeildin og stjórn-
in vill vera láta. — Hátíðarhald mikið fyrir
fám dögum í Cherbourg, þar sem mestallur
herskipastóll Frakka á sjer lægi, og var þar
viðstaddur ríkisforsetinn, Jules Grévy, og
með honum þingforsetarnir báðir, Gambetta
og Leon Say. Aðalerindið þeirra var að láta
sýna sjerflotann, sem átti ýmsa orustuleiki á
höfninni þeim til virðingar. Yiðtökurnar í
borginni hinar dýrðlegustu og fagnaðarhljóð
í öllum þar sem forsetarnir komu. jpó mest
dálætið á Gambetta.
Enskurlæknir í New-York í Vesturheimi,
Tanner að nafni, hefir leyst þá þraut af hendi j
í sumar að neyta hvorki matarnje drykkjar
í 40 daga og fjörutíu nætur samfleytt, utan
blávatns. Hafði veðjaðumþað viðkunningja
sinn, útafþráttium föstu Krists á eyðimörk-
unni. Hann ljettist um fjóra fjórðunga, eða
fram undir það, en er nú á góðum viðreisn-
arvegi. Strangur vörður var hafður á, að eigi
væri nein svik í tafli; en málþræðirnir fluttu
daglega út um allan heim tíðindin um, hvern-
ig honum leið.
Svar
til yfirkennara H. K. Friðrikssonar.
(Niðrlag frá bls. 84).
IV. Um hendingar í dróttkvæðum hætti.
það vill svo vel til, að eg get vísað fróð-
leiksgjörnum mönnum til ágætrar ritgjörðar
um þetta efni eftir Professor Dr. Konráð
Gíslason : Om helrim i förste og tredje linje
af regelmœssigt 'dróttkvœtt' og 'hrynheada’.
Kh. 1877. I þessari ritgjörð hefir K. G. sýnt
og sannað, að aðalhendingar finnast oft í
frumorðinu í staðinn fyrir skothendingar hjá
fornum skáldum í reglulegum dróttkvæðum
hætti; enn aldrei skothendingar í viðrorðinu
í stað aðalhendinga. |>að er og tekið fram í
SE. 1, 610 (í útg. þorleifs Jónssonar 199bls.)
í skýringunni við áttundu vísu í Háttatali
Snorra Sturlusonar, að það sé leyfi, að
hafa aðalhendingar í fyrsta eða þriðja vísu-
orði. jþetta er og alment viðrkent og þarf því
eigi að sannast, og eru mjögmörgdœmiþess
í fornum skáldskap. Ef þetta þyrfti að sann-
ast, ætti að taka dœmin úr fornum skáldskap,
enda er það auðvelt, þvíað fomskáldin hafa
oft notað þetta leyfi. Yfirkennarinn sýnist
því að vera að berjast við skugga eða ein-
hvern ímyndaðan mótstöðumann, þar sem
hann er að sanna þetta, enn mest furða er
það, að hann skuli sanna það með dœmum
úr skáldskap 19. aldar. Slík kvæði koma
ekkert fornum skáldskap við og í þeim getr
eigi fundizt neitt lögmál fyrir fornskáldin.
|>ó að þessarar aldar skáld kunni að yrkja
rangt í formlegu tilliti, eða kvæði þeirra kunni
að vera aflöguð í útgáfunum og prentuð öðru-
vís en þau vóru ort, þá kemr það ekkert
fornum skáldskap við, og hleyp eg því yfir
öll slík dœmi úr nýjum kvæðum. Skýringin
við Háttatal Snorra sýnir, hvé mikla áherzlu
fornmenn lögðu á formið ; efninu eða hugs-
uninni virðast þeir að hafa skipað lægra sess.
Eg veit eigi til, að það leyfi sé neins staðar
nefnt í Snorra Eddu, að setja skothendingar
fyrir aðalhendingar í viðrorði í reglulegum
dróttkvæðum hætti. Fornskáldin hafa heldr
eigi leyft sér það og myndi hafa skoðað það
sem mestu afglöp, ef einhver hefði leyft sér
það. jj>ar sem yfirkennarinn spyr mig,
HVORT JÓMSVÍKINöADEÁPA EFTIB
Bjabna byskup sé eigi dbótt-
kvæð, svara eg, að hún sé það eigi. Mig
furðar annars á slíkri spumingu hjá manni,
sem hefir skýrt (eða viljað skýra) Háttatal
Snorra Sturlusonar fyrir skólapiltum í mörg
ár. Sá hátte,,sem Jómsvíkinga
DBÁPA EB OBT UNDIB, HEITIE
MUNNVÖBP O G Á EKKEBT SKYLT
VI Ð DBÓTTKVÆBAN hátt, í> a ð e b
TIL HENDINGA KEMB. Við dróttkvæð-
an hátt er það regla, að skothendingar sé í
frumorðinu, enn aðalhendingar í viðrorðinu;
enn í munnvörpum er frumorðið hendinga-
laust, enn viðrorðið skothent. Ií>eim
HÆTTI MEGA ENGAB AÐALHEND-
ingab veba. Til dæmis má taka 66.
vísu i Háttatali Snorra :
Eyddi úthlaupsmönnum
ítr hertogi spjótum;
sungu stál of stillis
(Stóð ylgr í val) dólgum.
Hal margan lét höfði
hoddgrimmr jöfurr skemmra;
svá kann rán at réfsa
reiðr oddviti þjóðum.
Svo og þenna vísuhelming úr Jómsvíkinga
drápu:
|>á gekk Ullr at eiga
orlyndr þrymu randa
(Menn fýstu þess) mæta
(margir) Ingibjörgu.
Með því að engar aðalhendingar mega
vera í munnvörpvm, er eithvað aflagað, þar
sem aðalhendingar finnast í Jómsvíkinga
drápu. jpað er því auðsætt, að þó að skot-
hendingar sé í viðrorði i Jómsvíkinga drápu,
þá verðr engan veginn ályktað þar af, að
skothendingar megi vera í viðrorði í regluleg-
um dróttkvæðum hætti; enda má telja víst,
að þar sem svo sínist vera, er eitthvað
aflagað.
V. Skýring á vísum og lilgátur.
Yfirkennarinn reynir til að sanna, að til-
gáta mín i Gunnlaugs sögu við hina siðustu
visu (Lofnar fyrir leyðrar) geti eigi verið rétt,
af því að Lofn og lif myndi eigi réttar hend-
ingar. Hann vill, að því er mér skilst, sjálfr
lesa : Guð bré leyfðrar lifi. Yerða þá hend-
ingarna^r leyfð (eða leyfðr, ef skift er í sam-
stöfur, sem yfirkennarinn vill) og lif. Má eg
spyrja : Eru hendingarnar leyfðr og lif betri
enn Lofn og lif? Visuorðin, sem yfirkennar-
inn því næst tilfœrir, sanna eigi, að ótœkt
sé að ríma saman Lofn og lif (eða Lof og lif,
ef orðinu Lofnar er skift í samstöfurnar Lof-
nar), heldr að eins það, að ríma megi sarnan
samstöfur, sem endast á fn. Hver efast um
það ? Til samanburðar við vísuorðið : ‘Guð
brá Lof-nar lífi’ má tilfœra þessi vísuorð eft-
ir Arnór jarlaskáld : ‘pat sá menn, at skat-
na’ (Mork. H831). og ‘hlíf-'þ'at hlenna sœfi’
(Mork. 119i 7). I sömu vísu í Gunnlaugs sögu
vill yfirkennarinn lesa armgóða og vitnar til
orðbókar Sveinbjarnar Egilssonar. I þeirri
orðbók finst undir orðinu armgoðr: armgóðr
orms, id. qu. góðr arms orms, auri liberalis