Ísafold - 04.06.1881, Blaðsíða 2

46
en var, þegar vjer síðast vissum til,
ekki nægilega undirbúið. Loks virðist
oss bæði fjallskilanauðsyn og sómi
landsins bjóða, að nokkurt fje sje ætl-
að fyrst um sinn til þess að k&bna vora
helztu gömlu fjallvegu landsfjórðunga
á milli, sjer i lagi Eyiirðinga- eða Vatna-
hjallaveg og Bárðargötu eða Vatnajök-
ulsveg, og síðar meir, ef tiltækilegt
þykir, til að gjöra þá almenningi færa.
3. Spítalalög'gjöfill. það mun af
hálfu stjórnarinnar vera von á frum-
varpi um breyting á þessari löggjöf,
eptir Stjórnartiðindunum, helzt i þá
stefnu, að skapa nýjan atvinnuskatt af
sjávarútvegi. Sú breyting virðist ekki
heppileg. Innheimtan á þeim skatti,
þegar kostnaðinn við rekstur þessarar
atvinnu á frá að draga, myndi reynast
viðlíka umsvifamikill og eptirtekjan af
þessum skatti viðlíka stopul, eins og
eptir hinni núgildandi löggjöf. þá mun,
að því er vjer hyggjum, reynast bæði
hægra og arðmeira að leggja lágt ýt-
flutningsgjald á fisk, segjum 50 a. á
skippundið af saltfiski, 1 kr. á skpd. af
harðfiski, 25 a. á lýsistunnuna, og að
tiltölu á sundmaga og gotu, og ættu
kaupmenn að greiða þennan toll af
hendi, áður en varan er burtflutt. í
sambandi við þennan toll virðist einn,-
ig rjett hjer á landi að leggja lágt út-
flutningsgjald á kjöt og lifandi pening
(hross og sauðfje), en bæta engu nýju
aðflutningsgjaldi við, nema háu gjaldi á
kaffirót og allan kaffispilli (Export-kaffi,
cicoriu, ,.malað kaffi“ o. þvl.
4. Lánastofnun. þ>að mun úr fleiri
en einni átt vera von á lagafrumvarpi
um lánastofnun fyrir landið, gegn fast-
eignarveðum, svo að landsstjórnin losist
við það umstang, sem lánum úr lands-
sjóði er samfara. þ>arf stofnun þessi
að gjörast svo öflug, að hver, sem á
gott jarðar- eða húsveð, geti fengið lán
að tiltölu við gæði veðsins, án þess,
eins og nú á sjer stað, annaðhvort að
vera látinn fara synjandi frá viðlaga-
sjóði, eða látinn biða missirum saman
eptir bænheyrzlu. Stofnunum þessum
hefir verið svo vel lýst í blaði þessu af
landfógetanum og öðrum, að ekki þykir
þörf á að fara um þær fleirum orðum
að þessu sinni. Hver maður sjer, hver
áhrif þvílík stofnun myndi hafa á pen-
ingaveltu og með því jafnframt á jarða-
bætur og önnur nytsöm fyrirtæki í land-
inu, og er þess meiri von um, að þetta
nái fram að ganga, sem líkindi eru til
að stjórn 'og þing verði hjer á eitt sátt.
5. Ólærðir læknar. það mun varla
þurfa að orðlengja um það, hver nauðsyn
er á því, eptir því sem hjer er á statt,
að leikmenn megi að ósekju veita læknis-
hjálp, svo framarlega sem engum verð-
ur mein að, og virðist tillaga Jóns há-
yfirdómara Pjeturssonar í blaði þessu
(1881, 9) vera aðgengileg í þessa stefnu.
Opinberar málsóknir gegn mönnum,
sem nú einu sinni hafa traust sjúkling-
anna, gjöra heldur ógagn en gagn
hjer á landi, og munu ekki vinna bug
á smáskammtalækningum.
6. Meðferð á skepnuin. Hinn af-
staðni Vetur hefir sufhstaðaf á latidinU
sýnt, hversu ókristilega skeytingar-
lausir sumir landsbúar eru með skepn-
ur sínar, og að sömu mennirnir, sem
bæði kunna að selja hross og sauði,
hafa ekki lært, að halda í þeim lífinu.
Yfir þessa menn þurfa lög að geta
náð, svo það sje saknæmt að láta skepn-
ur sínar horfalla, og jafnframt að halda
skepnur án þess að ætla þeim hús og
hey. Samfara þessu vilja sumir hafa
heyásetning hjá búendum af hálfu
hreppsnefnda, eða manna, sem sýslu-
nefndirnar þar til kveðja; og jafnvel
eru þeir, sem vilja láta stofna heyforða-
búr í hverjum hreppi. Hvorttveggja
getur gott verið; en hægra verður,
eins og það og hefir fyrrum átt sjer
stað hjer á landi, að setja á hey bænda.
Varla þarf að óttast, að því verði of
hart fram fylgt; flestir landsbúar, þótt
sýslu- og hreppsnefndarmenn sjeu, munu
treysta útiganginum nóg. En ef það
á fyrir oss að liggja, að þessi öld endi,
eins og sumar hinna fyrirfarandi, með
harðindavetrum, hverjum á annan ofan,
þá er hey-ásetningin sönn landsnauðsyn,
og þarf þá, ef til vill, ekki annara laga
við, auk þeirra, sem vjer þegar höfum
í hegningarlögunum, en heimildarlaga
fyrir hrepps- og sýslunefndir að setja
á hey bænda.
7. Eptirlit með hrúkuii á landsíje.
J>að er nægiiega búið að sýna sig, að
stjórn vorri, ráðherra og landshöfðingja,
hættir við að brúka landsfje um lög
fram, í von um aukafjárveiting. Um-
boðsstjórnin er nú víðar með því marki
brennd, að hana langar til að brúka
meira, en hún má; en annarstaðar eru
ýmisleg höpt á þessari tilhneigingu.
í sumum löndum, svo sem Englandi,
Belgíu, Frakklandi, Hollandi o. fi. eru
svo nefndir reikningsdómar, sem hafa
heimild til að banna hverja fjárreiðu
af opinberu fje fram yfir það, sem veitt
er með fjárlögum, og þarf þá ný lög
til þess að fjeð sje greitt úr landssjóði,
Dómendurnir, sem ekki verður vikið
frá embætti nema með dómi, eiga að
skrifa upp á hverja peningaávísun á
landssjóð, til þess hún sje gild til út-
borgunar. Með því móti er stjórninni
gjórt ómögulegt að syndga í þessa
stefnu. í Danmörku er þessu ekki svo
varið; þar er enginn reikningsdómur;
en, allt um það er þar meira hapt og
aðhald í þessu efni, en hjer hjá oss.
Fyrst og fremst neitar íjármálastjórnin
öllum útborgunum um fram fjárlögin,
nema eptir ríkisráðsályktun (Statsraads-
beslutning), svo allir ráðherrar hafa með
þessu móti ábyrgðina af umframgreiðslu,
sem í rauninni, ef til vill, ekki snertir
nema einn ráðherra. Hjá oss er ráð- í
herra einn um hituna í Kaupmanna-'
höfn, ávísar landsfje til útborgunar
eptir eigin geðþótta; hjer á landi send-
ir landshöfðingi seðil ofan til landfógeta
og ávlsar, sömuleiðis upp á sitt ein-
dæmr, fje af þeim gjaldið, sem, ef til
vill, þegar er tæmdur eptir fjárlögun-
um, allt í trausti til aukafjárveitingar
eptir á. J>etta er ekki gott. Sje stjórn-
in vinsæl, þá fær hún fjeð, þó það hafi
verið greitt að óþörfu, og það er ekki
eins og það á að vera, að löggjafar-
valdið
vinm pað fyrir vinskap manns,
að víkja af götu sannleikans,
og líði neinum að fara í vasa skatt-
gjaldenda — því hvað er landssjóður
annað? — Sje stjórnin aptur óvinsæl,
þá kemur það fyrir, sem nóg er búið
að sjá af hjá Dönum, að þingið liggur
í eilífu þrasi og jafnvel málaferlum við
stjórnina. 011 löggjafarstörf heptast,
og ekkert ávinnst landinu til góðs. J>að
er því stórum betra, bæði fyrir þing
og stjórn, að eptirlit sje með allri brúk-
un á opinberu fje, um leið og þess er
krafizt. J>að er miklu öfiugra, en öll
yfirskoðun eptir á, og betra að byrgja
brunninn áður en barnið er dottið ofan
í, heldur en á eptir. Vjer játum, að
vjer erum ráðalausir með eptirlitið á
því fje, sem í Kaupmannahöfn er talið
út úr landssjóði, eptir ávísun ráðherr-
ans, en það er bótin, að það nemur að
tiltölu litlu. Hjer á landi væri hægt
að koma eptirlitinu við, með því að
gjöra yfirdómnum að skyldu, að lög-
gilda allar ávísanir landshöfðingjans á
landssjóð, meðan þær fara ekki fram
yfir fjárlögin, en láta þær vera ógildar
og því óinnleystar af landssjóði úr því
þær eru um lög fram. J>essu þarf að
koma fyrir með lögum, og myndi það
litlum erfiðleikum bundið, með því nóg
forsnið eru til í löggjöf annara landa.
J>að vill og svo vel til, bæði að yfir-
dómendur eru óafsetjanlegir, nema ept-
ir dómi, og að þeir ekki myndu telja
þenna litla starfsauka eptir sjer. Sama
er að segja um það, að þaðámjög illa
við, að landshöfðinginn, sem hefir yfir-
stjórn jarðarbókarsjóðsins, úrskurðar
einnig reikninga hans. |>etta er dæma-
laust á byggðu bóli og nær engri átt.
jpetta starf á einhver maður að hafa á
hendi, sem ekkert er við reikningana
riðinn og enga ábyrgð hefir af þeim.
G-egnir það jafnvel furðu, að landsh.
ekki skuli fyrir löngu vera búinn að
finna þetta sjálfur og afsala sjer þessu
óeðlilega starfi, sem sannarlega er
meinbugum blandið.
8. Landhúnaðarlög. þótt varla líti
út fyrir, og jafnvel ekki sje æskilegt,
að lokið verði við þau í heild sinni á
þessu þingi, þá ætti þó ’sá kafli, sem
1879 var til meðferðar í efri deild
þingsins, og sem bráðasta nauðsyn ber
til að klára, sem sje um bygging
Ijarða, viðskipti milli landsdrottins og
^leiguliða, og það sem í nánustu sam-