Ísafold - 25.08.1882, Síða 1

Árgangurinn, 32blöð, kostar
3 kr. innanlands, en í Danm.,
Svíþjóð og Norvegi um 3J/2
kr., í öðrum löndum 4 kr.
Borgist í júlím. innanlands,
erlendis fyrir fram.
ÍSAFOLD
Auglýsingar kosta þetta
liver lína : aur.
inniend lmeð meginletri • .. 10
(með smaletri. . .. 8
ítlBfÉrímeð mesinletri • • ■15
(með smaletn ... ■mTTTÍTTÍT^U^
Pöntun er bindandi fyrir ár. — Uppsögn til áraskipta með tveggja mánaða fyrirvara. qf

1X20.
Reykjavík, föstudaginn 25. ágústmán.
18 8 2.
Áskorun.
f>ar eð eg enn ekki hefi fengið nema
36 hugvekjur af þeim 90, semjegvildi
fá, er útsjeð um að hugvekjusafn þetta
verði hjeðan af prentað sumarlangt. En
af því, að mig langar til, lofi guð, að
láta því verða framgengt næstkomandi
vetur, bið jeg þá, sem þegar hafa heit-
ið mjer hugvekjum, að senda mjer þær
svo fljótt sem verður, og með því mjer
er það kunnugt, að margir andlegrar
stjettar menn hjer á landi, sem jeg enn
þá ekki hefi getað náð til eða skrifað
um þetta mál, eru góðir og ritfærir
ræðumenn, þá eru það vinsamleg til-
mæli mín, að sem flestir þeirra vilji
styðja þetta fyrirtæki með því, að senda
mjer hugvekjur eptir sig og' mun jeg
jafnskjótt og eg fæ fulla tölu af hæfi-
legum húslestrarhugvekjum fara að
semja um prentun þeirra hjer eða í
Kaupmannahöfn. Höfundur hverrar
hugvekju mun verða nafngreindur,
nema einhver þeirra biðjist undan því.
Reykjavík, 15. dag ágústmán. 1882.
P. Pjetursson.
Rausnarleg gjöf.
Um næstliðin mánaðamót skýrði
yfirkennari H. Kr. Friðriksson sýslu-
manninum í Mýra- og Borgarfjarðar-
sýslu frá því, að einn af hinum hjer-
verandi kaupmönnum, er eigi vildi að
sinni láta nafns síns getið, hafi heitið
að gefa hinum bágstöddustu búendum
í greindum sýslum í þessu báginda ári
5000 kr, er greiðast skyldu af hendi
eptir að póstskipið er komið hingað í
næsta mánuði, sumpart í matvöru og
sampart í peningum. Fyrir hönd gef-
andans hefir hr. H. Kr. Friðriksson
seinna ákveðið, að hvor sýslan fyrir sig
fái helming gjafarinnar eða 2500 kr.,
og eptir uppástungu sýslumannsins og
ýmsra sýslunefndarmanna er gjört
ráð fyrir, að hvor sýslan fái 1000 kr.
virði í matvöru en 1500 kr. í pening-
um. Gjöfinni eiga sýslunefndirnar að
úthluta hvor í sinni sýslu, en eigi á
hún að veitast sveitarómögum eða til
þess að draga úr þeim styrk, sem bú-
andi mönnum kann að vera veitt að
staðaldri af sveit; enn fremur er það
skilyrði fyrir úthlutun peninganna,
að þiggendurnir kaupi fyrir þá
fjenað, kýr eða sauðfje, annaðhvort til
niðurlags, ef þess er brýn þörf eða til
ásetnings, og þurfa sýslunefndirnar,
hvort sem þær úthluta fjenu sjálfar til
hinna einstöku sýslubúa eða láta hrepps-
nefndirnar gjöra það hverja í sínum
hreppi, að sjá um, að fjenu verði í þessu
tilliti varið eptir tilætlun gefandans;
þetta er gjört til þess að koma í veg
fyrir það, sem annars væri hætt við, að
sumir af þiggendunum kynnu að nota
peningana til einhvers annars en fjár-
kaupa og ef til vill til einhvers þess, að
þeir yrðu að engu birgari af lífsbjörg
eptir en áður. Að öðru jöfnu er ætlazt til,
að viðskiptamenn gefandans njóti styrks-
ins öðrum fremur, ef þeir þurfa hans.
Vjer minnumst þess eigi að nokkur
maður hafi fyrri gefið hjer á landi jafn-
mikilfenglega gjöf til að bæta úr bráðri
þörf manna; án efa verður hún til mik-
ils stuðnings fyrir margan mann, sem
harðindin í vor hafa komið á fallandi
fót, í þeim sveitum, er hún nær til, og
þegar það verður uppskátt hver gef-
andinn er, þá mun hún bera ógleym-
anlegan vott um mannúð hans og veg-
lyndi eigi siður en höfðingsskap hans
og rausn. Vjer getum þess, að það
er talið víst, að hinn stórtæki gefandi
muni vera stórkaupmaður W. Fischer,
enda þykir þeim, sem þekkja hann,
að honum sje það vel ætlandi.
fað er bæði vonandi og óskandi, að
þeir, sem gjafarinnar njóta, sýni þakk-
látsemi sína við gefandann með því að
verja henni sem bezt eptir tilætlun
hans til að birgja sig upp að lífsbjörg
eða auka bjargræðisstofn sinn, ef þeir
hafa nægilegt fóður; þá væri gjöfin
miður launuð en skyldi, ef menn not-
uðu peningana til einhvers þess, sem
eigi væri þörf á, eða til þess að setja
á fieiri skepnur en þeir hafa næg hey
fyrir, svo að þær yrðu í voða fyrir hey-
skorti næsta vetur; en það er vonandi
að sýslunefndunum takist svo úthlutun
peninganna og eptirlitið með því hvernig
þeim er varið, að eigi sje hætt við þessu.
IJm viðlagasjóð íslands.
(Framhald frá blS. 76).
Tekjustofnar laudssjóðsins eru flestirmjög
hvikulir; skepnur manna geta fækkað stór-
kostlega við vont árferði og þá minnk-
ar lausafjárskatturinn; sjávaraflinn getur
brugðizt og þá rýrnar útflutningsgjaldið;
menn geta farið að spara vínkaup sín
og þá rýrnar víntollurinn; af þessu leið-
ir að tekjur landssjóðsins fyrir hvert ókom-
ið fjárhagstímabil eru mjög óvísar þar sem
á hinn bóginn útgjöldin eru vís; fyrir þvl
verður töluvertfje jafnan að vera til í lands-
sjóði, og tiltölulega miklu meira heldur en
hjá öðrum þjóðum ; víðast annarsstaðar eru
tekjustofnarnir eigi eins hvikulir og einkum
eru þeir miklu fjölbreyttari, svo að þótt
einn tekjustofn bregðist þá hefir það ekki
eins mikil áhrif eins og hjá oss. Auk þess
að það þannig er nauðsynlegt fyrir oss að
eiga töluvert fje fyrirliggjandi, þá er og þess
að gæta að því hvikulari, sem tekjustofn-
arnir eru, því frernur má búast við að þótt
þeir rýrni um stund þá geti þeir, að fám
árum liðnum, náð sjer aptur ; sje nú lítill eða
enginn viðlagasjóður til þá er eigi hægt að
bíða eptir því að tekjustofninn vaxi aptur,
heldur verður þegar í stað annaðhvort að
minnka útgjöld landssjóðsins eða auka tekj-
ur hans með nýjum álögum; hið fyrra, að
minnka útgjöldin, yrði sjaldnasthægtífljótu
bragði, því þau eru að mestu leyti fast á
kveðin og verða eigi minnkuð að mun nema
með því að hætta við þau fyrirtæki, sem
byrjað er á eða leggja niður nytsamar stofn-
anir, sem eigi yrði gjört nema með stórskaða;
það mundi því reka að hinu, að það yrði
nauðsynlegt að leggja á nýtt gjald, sem ein-
att kæmi á þá þegar sízt skyldi, og þótt það
mætti aptur sleppa því, þegar hinar venju-
legu tekjur færu að vaxa aptur, þá mundi
þó álagan hafa mikil vandkvæði í för með
sjer. Sje aptur á móti eigi alllítill viðlaga-
sjóður til, þá þarf eigi, þótt t. d. harðindi
eða aflaleysi skerði um sinn að mun tekjur
landssjóðsins, að fara jafnframt að þyngja
á mönnum gjöldin til hans. Að koma í veg
fyrir þá erfiðleika, sem því eru samfara að
gjöra mjög opt breytingar á skattalögum og
að komast hjá því, að þyngja gjöld á mönn-
um, þegar illt árferði gjörir þeim erfiðast að
bera þau; er því ein ástæðan fyrir því, að
nauðsynlegt er fyrir Island að eiga eigi ali-
lítinn viðlagasjóð.
Nú er enn fremur þess að gæta að land-
ið á sjóð, sem árlega er að ganga til þurðar :
sá hluti árgjaldsins frá Danmörku, sem
minnkandi fer, er ~nokkurs konar sjóður,
sem árlega skerðist, þangað til hann verður
aleyddur um aldamót; en um það, sem þessi
sjóður mmnkar, um það verður þá annar
sjóður að vaxa, ef landssjóðurinn á eigi að
verða fátækari og missa til frambúðar tölu-
verðar tekjur, sem hann nú hefir : að safna
töluverðu af árgjaldinu frá Danmörku í sjóð
er því eigi annað en að færa upphæð, sem
landið á úr stað; og að að það verði eigi
sjerlega tilfinnanlegt fyrir landið, að missa
smámsaman meir og meir af hinu lausa ár-
gjaldi, er þannig ein ástæðan fyrir því að
Island þarf að eiga viðlagasjóð.