Ísafold - 31.01.1883, Blaðsíða 1

Árgangurinn, 32blöð, kostar
3 kr. innanlands, en í Danm.,
Svíþjóð og Norvegi um 3J/2
kr., í óðiurn löndum 4 kr.
Borgist í júlím. inn mlands,
erlendis fyrir iram.
ÍSAFOLD.
Auglýsin'gar kosta þetta
hver lína’: aur.
jnniend lmeð mesinletri • .. 10
IIIIHUIIUi X v , , Imeö smaletri. .. .. 8
íMarlraeðmeginletri • • •15
(með smaletri ...
HiŒ,rríAJ&
Pöniun er bindandi fyrir ár. — Uppsögn til áraskipta með tveggja mánaða fyrirvara. =3
KV
X 2.
Reykjavik, miðvikudaginn 31. janúarmán.
18 8 3.
Kvennaskólinn í Reykjavik.
(Frá forstöðukonu skólans, frú Th. M.).
í »ísafold« 2. des. 1882 stendur grein um
kvennaskólann frá skólanefndinni1. Grein
þessi ber með sjer, að nefndin er eigi vel
kunnug, hvorki upptökum skólans nje æfi-
erli hans þau árin, sem hann er búinn
að standa. Er þetta mjög eðlilegt, því að
enginn þeirra, sem nú eru í nefndinni, voru
í tölu þeirra er stofnuðu hann, og vita því
eigi, hvað gjört varfráupphafi tilþess að koma
honum á fót, nje heldur hverjir það gjörðu.
Elestir meðlimir nefndarinnar eru jafnvel
kornungir í henni. Eg vil enganveginn segja,
að nefndin, af einni eður annari ástæðu, hafi
eigi getað eða eigi viljað vera hlutdrægnislaus
í frásögn sinni, en ókunnugleiki hennar á
málavöxtum er auðsjeður. þessvegna vil eg
leyfa mjer að skýra þetta mál betur og leið-
rjetta frásögu nefndarinnar, þar sem mjer
þykir þess við þurfa.
Nefndin segir, að »eg hafi fyrst hreift því
máli að setja á fót kvennaskóla hjer á landi,
og að eptir minni áskorun hafi myndazt nefnd
af konum í Reykjavík til að koma því máli
til framkvæmdar«. Að skýra frá þessu var
allt að því óþarft, enda minnst í það varið,
ef eg hefði látið þar við lenda, og vil eg því
fræða nefndina lítið eitt um störf mín og
annara hjer að lútandi.
Eptir að eg var búin að vera mörg ár hjer
1 landi og hafði sjeð, hversu lítið tækifæri
ungar stúlkur, einkum til sveita, höfðu til
nauðsynlegrar fræðslu og menningar, og eg
hafði lengi einsett mjer að reyna til eptir
veikum mætti, að ráða nokkra bót á þessu,
en þóttist hinsvegar sjá fram á, að hjer mundi
eg litlu geta á orkað í þá stefnu, nema eg
fengi aðstoð annarstaðar, þar sem meiri á-
hugi væri á slíkum hlutum—fór eg til Dan-
merkur vorið 1870, eptir að hafa fengið góða
meðmæling herra biskupsins, og reyndi með-
an eg dvaldi þar, að undirbúa stofnun kvenna-
skóla á Islandi. Arangurinn varð sá, að ýms-
ir málsmetandi menn og konur hjetu mjer
liðveizlu sinni, svo framarlega sem það sýndi
sig, að menn hjer í landi vildu sýna áhuga
á málinu og byrja sjálfir á því.
Veturinn eptir (11. marts 1871) bauð eg
22 giftum konum hjer í Reykjavík til fund-
ar til þess að ræða þetta málefni. Á þeim
fundi voru kosnar 5 konur í nefnd til þess
að undirbúa það, sem þurfa þótti til stofn-
unar kvennaskóla í Reykjavík. þessar urðu
í nefndinni: frú Ólufa Finsen, frú Ingileif
i) í nefnd þessari eru nú: frú Kr. Havstein,
frú þórun Jonassen, frú Martha Pjetursdótt-
ir, frölcen þóraPjetursdóttir (í staðinnfyrir lands-
höfðingja frúna, sem er utanlands), og Docent, séra
Eiríkur Briem.
Melsteð, frú Guðlög Hjálmarsen, frú Hólm-
fríður þorvaldsdóttir og eg. Eáum dögum
síðar var prentað og sent út um land: »á-
varp til Islendinga«, er skýrði frá helztu
undirstöðuatriðum í fyrirkomulagi hins fyrir-
hugaða skóla, og jafnframt var skorað á menn
að styrkja þetta fyrirtæki með dálitlum fjár-
framlögum. Fje þurfti maður nauðsynlega
að hafa, ef nokkuð skyldi ágengt verða. En
fjeð lá eigi laust fyrir, kvennaskólahugmynd-
in var ný, og menn voru eigi strax búnir að
átta sig á henni, enda risu sumir í móti,
kváðu hana eigi nógu þjóðlega, og það gæti
sízt átt við, að hafa skólann í Reykjavík,
því að þá yrði hann al-útlenzkur o. s. frv.
Að halda hjer bazar, og safna fje á þann
hátt, þótti heldur eigi tiltækilegt, á öllu voru
talin einhver tormerki—og ekki horfðist þá
vænlega á. J>á tók eg það fyrir, að eg bjó
til gólfábreiðu heklaða, fjekk komið út nokkr-
um hundruðum Lotteríseðla, bæði hjer og í
Danmörku, og fyrir þau seldu Nr. kom inn
192 krónur. Einstöku menn til sveita sendu
þar að auki til mín gjafir, samtals 80 kr, og
þetta eru upptök kvennaskólasjóðsins1. þessu
næst var það, að jústitsráð Bojesen, faðir
landshöfðingjafrúarinnar, kom hingað til
lands (1872); gjörði hann nákvæma fyrirspurn
hjá mjer um kvennaskólamálið, og hjet mjer
að skilnaði að styðja það í Danmörku, enda
gjörði hann það með heiðri og sóma. þar
myndaðist nefnd manna2, og voru í henni
bæði karlar og konur; en aðgjörðir þeirrar
loflegu nefndar, ásamt þeim undirbúuingi,
er eg hafði komið áleiðis, urðu svo happasæl-
ar, að talsverðu fje var skotið saman í Dan-
mörku, svo bættust við gjafir frá öðrum lönd-
um; enn fremur nokkur framlög bæði frá
Reykjavík og einstökum sveitamönnum allt
að 200 kr. Og loksins, þegar allt var kom-
ið í kring, var búið að safna í sjóð hjer um
bil 8,000 kr.
þegar hjer var komið, þótti reynandi að
koma fótum undir kvennaskóla, þó í smáum
stíl væri. En með því að vandhæfi þótti
á, að komast að fastri niðurstöðu hvernig
byrjuninni skyldi haga, var leitað álits
þriggja manna, nl. Pjeturs biskups Pjet-
urssonar, Bergs amtmanns Thorbergs og
Magnúsar yfirdómara Stephensens, og að
þeirra ráði var eg kosin forstöðukona og
kvennaskólinn settur hjer 1. október 1874.
Skyldu 6—10 yngisstúlkur, bæði úr sveitum
og úr Reykjavík, fá þar tilsögn 5 stundir á
dag, o. s. frv. þannig stóð skólinn 4 ár, en
ýmsar smábreytingar gjörðar, eptir því sem
húsrúm leyfði. En húsrúmið leyfði eigi það
fyrirkomulag, er eg upphaflega ætlaðist til,
X) Sjá Ejóðólf 25. ár, No. 18—19.
2) Sjá þjóðólf 25. ár, bls. 102.
nl. að vera bæði skóli og Pensiónat þ. e. að
stúlkurnar hefðu bæði kost og alla vistarveru
í skólahúsinu. En slíkt fyrirkomulag áleit
eg, og álít enn, alveg nauðsynlegt til þess að
kvennaskóli geti komið h j e r að fullum
notum. þess vegna var það fast í huga mín-
um, að halda stefnunni fram að því takmarki.
Skólinn þurfti um fram allt, að fá stærra
húsnæði. Að skólasjóðurinn byggði hús af
slnum efnum, og tæki að sjer öll þau umsvif
og alla þá ábyrgð, er því fylgdi, þótti mjer
eigi ráðlegt. Hitt virtist mjer hagkvæmara
fyrir skólann, að við hjónin byggðum hús
og ljetum skólann fá í því húshæði, eftir
þörfum hans og framförum, jafnvel þó slíkt
fyrirtæki væri ísjárvert fyrir okkur og hefði
sína stóru annmarka, þar sem allur okkar
atvinnu- og efnahagur hlaut að breytast,
verða miklu umsvifameiri, og, ef til vildi,
miklu óvissari en áður, og við farin að sækja
talsvert á seinni hluta æfinnar, þegar allar
breytingar og byltingar leggjast þýngra á
menn en áður. Jeg var sannfærð um, og
margir aðrir, að enginn annar mundi, eins
og þá stóð á, vilja taka eða geta tekið skól-
ann að sjer, og vilja leggja það í sölurnar,
er nauðsynlega þurfti til að þoka honum á-
fram yfir þetta framfarastig. Jeg gat held-
ur eigi, eftir mínu skaplyndi, hætt við skól-
ann að svo stöddu. Jeg var og er allt af
sannfærð um, að skólahugmynd mín væri
sönn, og mundi með tímanum leiða til góðs,
ef skólinn gæti tekið vexti og viðgangi eink-
um í praktiska stefnu. En sem sagt, skól-
inn gat engum verulegum framförum tekið,
af því að vantaði húsrúm.
Yorið 1878 ljetum við rífa okkar gamla
hús, og byggðum aptur annað stærra og
hentugra hús á rústum þess. Til þess þurft-
um við að fá lánsfó, og af því að lánið
fjekkst eigi úr landssjóði, var ályktað í
kvennaskólanefndinni, með ráði landshöfð-
ingja, að maðurinn minn fengi 8,000 kr. lán
af sjóði kvennaskólans, móti 4°/. ársrentu og
2/c, árlegri afborgun af lánsfjenu, samt fyrsta
veðrétti í hinu nýbyggða húsi. þegar nú
einhver, til þess að styðja eitthvert fyrir-
tæki eða stofnun, lánar fje einmitt til þess
að koma upp húsi, löguðu eptir ásigkomu-
lagi og þörfum slíks fyrirtækis eða stofnun-
ar, og í þeim tilgangi að stofnanin hafi vís-
an samastað stór eða lítil húsakynni eptir
kringumstæðum, og eigi ekkert á hættu,
hvað sem fyrir kann að koma, þá kalla
menn það ekki, að sá, sem fjárlánið fekk, hafi
gjört það »til þess að byggja nýtt hús handa
sjálfum sjer«; og enginn sanngjarn maður
mun telja það eptir honum, eða öfunda
hann af því, þótt hann um stundarsakir
hafi rýmra húsnæði eptir en áður, einkum
þegar það hagræði er borið saman við alla