Ísafold - 07.02.1883, Blaðsíða 2

10
væru nokkuð margir, og fyrir því höf-
um vjer hugsað oss, að brunabótafje-
lagið ætti að ná yfir land allt og taka
til ábyrgðar bæði torf bæi, timburhús og
það af steinhúsum, sem eldur getur
eyðilagt, sem og muni þá, sem í hús-
um eru geymdir, og vjer ætlum þó að
sinn sje háttur á hverju þessu, að varla
sje verulegur munur á hættunni við það
hvort um sig; reynslan hefir t. d. verið
sú hjer í Reykjavík, að síðan fyrst var.
farið að byggja hjer timburhús, hefir
hjer eigi farizt nokkurt hús í eldsvoða,
þangað til næstliðið sumar að brann
efri partur af geymsluhúsi við apothek-
ið. í kaupstöðum eru að vísu meiri
áhöld og mannafli til að slökkva eld
og bjarga munum, en í sveitum, og
þar sem vaktarar eru, eru líkindi til
að vart verði við eldsvoða áður en eld-
urinn er orðinn mikill eða búinn að
gjöra mikinn skaða, en aptur á móti er
efnið í sveitabæjum venjulega eigi eins
eldfimt, eins og { húsum þeim þarsem
innanbyggingin er öll úr timbri. Að
þvi er muni snertir, þá er virðing þeirra
er þeir hafa brunnið, miklu óvissari en
virðing á húsum, en aptur er miklu
hægra að bjarga þeim að meiru eða
minna leyti. Oss virðist að eins ástæða
vera til einhverrar sjerstakrar ákvörð-
unar um þau hús, sem gætu brunn-
ið við það, að eldur kæmi upp í
húsum í nánd, því slík hús eru í meiri
hættu, en hús þau eða bæir, sem eigi
geta brunnið, nema þegar eldur kemur
upp í þeim sjálfum. Enn fremur þykir
oss ástæða til að fjelagið tæki eigifyrst
um sinn ábyrgð á meiru en einhverri
tiltekinni upphæð í einni byggingu eða
þar sem hús lægju svo saman, að þau
gætu brunnið í einu, til þess að það
eigi gæti komið fyrir, að fjelagið þyrfti
við nokkurn einstakan eldsvoða að
borga sjerlega mikla upphæð; það er
meðal annars afþeirri ástæðu, að oss þyk-
ir eigi ráðlegt, að gjörð væri nein breyt-
ing á lögum þeim, er ákveða, að 2/3
húseigna í Reykjavík skuli vera í bruna-
bótafjelagi hinna dönsku kaupstaða.
Auk þess gagns, sem beinlínis er að
því, þegar eldsvoði ber að höndum, að
hafa eigur sínar í brunabótaábyrgð, þá
má og líta á það, að eignin er i sjálfu
sjer verðmeiri, þegar hún er tryggð,
en þegar hún er það eigi; þannig er
t. d. ólikt hægra að fá lán móti veði í
tryggðri heldur en ótryggðri eign. þ>að
væri einnig mikil hvöt fyrir menn til að
hika eigi við að kosta upp á vandaðar
byggingar, ef hægt væri að fá ábyrgð
á þeim með vægum kjörum.
Um hafstrauma og ísrek
eptir eJVtpaa-ua 'Snnnazo^on.
Næstliðið ár var merkilegt ísa-ár, ekki
einungis á íslandi, heldur og um öll
norðurhöf, svo þess mun lengi verða
minnst ; það er því líklegt að mörgum
bæði nú og síðar þyki gaman að hafa
sem greinilegastar sögur af því. Jeg
vil því leyfa mjer að bæta nokkrum
orðum við það, sem jeg skrifaði næst-
liðið vor í ísafold IX. 14. J>ar er þess
getið, að ísinn rak norðan úr höfum
suður með austurströnd Ameríku á 42.
stig nbr., eða suður á móts við norður-
enda Porúgals, það er: suður fyrir
venjulega skipaleið milli Englands og
New-York, og er slíkt mjög sjaldgæft.
Á þessu svæði var ísinn mestur í marz
og apríl en hvarf þaðan í júnímánuði.
Straumafróðir menn álíta, að is þessi,
sem rak suður með Ameríku, hafi
komið úr Baífínsflóa og Davissundi, en
ekki norðan úr ishafi fram með austur-
strönd Grænlands, og getur það ver-
ið rjett, þó að ísinn væri óvana-
lega mikill í sumar við vesturbyggð
Grænlands.
J>að er kunnugt að norðanstraumur
sá, sem flytur ísinn suður með austur-
strönd Grænlands, beygir fyrir suður-
tanga landsins (Cap Farvel), inn með
vesturströndinni. Með honum berst ís-
inn og liggur þar vanalega fram eptir
sumrinu í 7—15 mílna breiðri spildu.
J>ar fyrir framan er opt auður sjór, svo
að skipaferðir ganga jafnaðarlega greið-
ara til nyrðstu byggðar á Grænlandi
en þeirrar, er syðst liggur. Svo lítur
út sem rek-ísinn hafi næstliðið vor seinna
lokað höfnum á Grænlandi en á íslandi,
því 24. apríl þegar alstaðar var þar
fullt af ís, komst kaupskip hindrunar-
laust inn til Godthaab á Grænlandi.
Eptir skýrslum sem fyrirliggja, verður
ekki betur sjeð, en íshafið allt hafi fram-
an af sumrinu svo að segja verið þak-
ið einni íshellu fyrir norðan ísland frá
austurströnd Grænlands og þvínær aust-
undir norðurhluta Noregs. Skip sem
vanalega fara um þetta svæði til sel-
veiða höfðu ekki í manna minnum mætt
jafnmiklum ís og komust því nær hvergi
fram fyrri en kom fram á sumar. Eyja
Jan Mayen sem liggur 75 mílur norð-
austur af Langanesi var svo umkringd
af ís að skip það sem þangað var sent
með veðurfræðinga frá Austurríki komst
ekki að eyjunni fyrri en í ágústmán.
Skipverjar áfiskiveiðaskipum, sem Norð-
menn senda árlega til Spitzbergen, þykj-
ast ekki hafa mætt á þeirri ferð jafn-
miklum ís. Löjtnant Hovgaard, danskur
maður, byrjaði heimskautsferð sina frá
Kaupmh. í júlímán. mætti miklum ís 7.
ágúst við eyjuna Kolgujew og komst
eptir miklar hindranir 8. sept. til eyþ
unnar Vaígats, hún liggur norðan við
Rússland á 70. stigi nbr. við endann á
stóru eylandi Nowaja Semlja; lengra
komst hann ekki vegna iss og liggur
hann þar nálægt innifrosinn til næsta
sumars, ef skipið ekki liðast í sundur
í vor fyrir ísreki. í brjefum þeim er
hingað hafa borizt kvartar hann um ó-
vanalega mikil ísalög á þessu svæði,
og hefir það eptir selveiðaskipum, er
hann fann á leið sinni og Eskimóum, er
hann hefir átt tal við, að í mörg ár
hafi þar eigi verið jafnmikil ísalög sem
á þessu sumri.
þegar jeg sný mjer til íslands, verð
jeg að byrja á því, sem flestum er
kunnugt, að isinn rak að norður og
austurströnd landsins 12.—-15. apríl i
norðaustan ofsaveðri, og gjörði þá haf-
þök mikil. Hve stór isbreiðan var eða
hversu langt norður hún náði óslitin,
er sem vonlegt er ekki gott að segja,
en menn vita að fyrir austurlandi var
hún 15—20 mílna breið og náði suður
fyrir Berufjörð; nokkurn íshroða rak
suður undir Ingólfshöfða, þannig lá ís-
inn lítið breyttur fram yfir miðjan maí,
en eptir það fór hann smáminnkandi, svo
að 8. júní náði ekki fasta íshellan nema
lítið út fyrir yztu annes. Nokkur laus
hroði var þar fyrir utan þar til 12. júní,
þá mátti heita að hafið væri allt íslaust
norður fyrir Seyðisíjörð, en firðir allir
voru fullir af ís. Allan þennan ís rak
inorðaustur í haf, fór hann fyrir straumi
en ekki vindi, því norðaustan átt var
þá daga sem mestan ísinn rak frá landi.
Frá þessum tíma má telja að hafið fyr-
ir austurlandi hafi verið íslaust nema
af hroða, sem smá-leysti út af fjörð-
unum.
Seint í júní og snemma í júlí fór ís-
inn af öllum austfjörðum, var eptirþað
íslaust austanlands, en norðanlands var
öðru máli að skipta. Fyrir 10. apríl
komust nokkur skip norður fyrir land,
en þar á eptir fór ekkert skip fyrir
Langanes fyrri en 16. júní, þó komst
það ekki lengra en á Jnstilfjarðarflóa,
því hafþök voru þá fyrir vestan.
Nokkru síðar eða fyrir lok mánaðarins
fór stór spilda af isnum frá norður-
landi norðaustur í haf, hreinsaðist þá
um stund hafið frá Eyjafirði austur að
Langanesi og því nær norðvestur undir
Kolbeinsey, en þetta svæði fylltist apt-
ur og aptur af ísreki að vestan, því frá
Eyjafirði og vestur að Horni (Cap Nord)
rak ísinn ekki frá landinu fyrri en 29.
ágúst—3. sept. J>á dagana hreinsuðust
allir firðir norðanlands oghafið skammt
út fyrir landið; allan þennan ís rak, eins
og hinn fyrri norðaustur í haf og kom
ekki aptur, þó fám dögum síðar kæmi
norðaustan hríð og sjógangur, sem vafa-
laust hefði rekið isinn inn á firði apt-
ur, hefði þá ekki verið kominn sterkur
vestanstraumur, sem stóð á móti ísnum.
ísinn varð aldrei landfastur lengra
vestur en að „Rit“, fjallsenda austanvið
ísafjarðardjúp, þaðan lá ísbrúnin norð-
vestur í haf 3—6 mílur fyrir norðvestan
vestfirði; þar var vestanstraumurinn svo
sterkur að þótt snarpur norðaustanvind-
ur ýtti á ísinn vestureptir þá hjelt
straumurinn fullkomlega á móti, svo ís-
inn náði ekki að komast lengra.