Ísafold - 30.04.1883, Blaðsíða 2

Ísafold - 30.04.1883, Blaðsíða 2
34 Stórþingi Norðmanna býr nú ríkis- sök á hendur stjórnarherrunum, fyrir ýmsar gjörðir, er þeir hafa látið kon- ung hafa í frammi hin síðari árin. Jhngsetningarræða konungs í febrúar, var meinlaus; ávöxtur hinnar, atyrðanna i þinglok i sumar, hafði orðið verstu ófarir til handa stjórnarliðum i kosning- unum í haust, sem maklegt var og við að búast. Björnstjerne Björnson fluttist til Par- ísar i haust með fólk sitt. Ætlar að dveljast þar nokkur missiri við ritstörf. Bandamenn i Vesturheimi hafa kom- ið í lög i vetur langþráðri rjettarbótum embættaskipan: að embættaveitingar skuli fara eptir hæfileikum eingöngu, og enginn maður sviptur embætti af annarlegum sökum, svo sem fylgi við mótstöðumenn veitanda (forseta). Enn fremur samþykkt í þinglok 4. marz ný tolllög: færðir niður tollar svo mörg hundruð miljónum króna skiptir. Dáinn 11. marz í Baden-Baden Gort- schakoff fursti, ríkiskanselleri á Rúss- landi og utanrfkisstjórnarherra þar 1856 —1882, hálfnfræður. Enn fremur 9. marz Kommanduros, ráðaneytisforseti Grikkjakonungs mörg ár á ýmsum tímum, mesti þingskörung- ur, 71 árs. Enn fremur 18. marz Carl Marx, höf- uðkennifaðir jafnaðarmanna (Zósíalista), stofnandi og forseti alþjóðafjelagsins (Internationale), 65 ára, f Lundúnum; mesti mitsmunamaður; þýzkur. Mailath, þingforseti Ungverja ogfor- seti f hæstarjetti, fannst myrtur (til fjár?) í rúmi sínu 29. marz um morguninn : kyrktur, og bundinn á höndum og fótum. Hugvekja til sveitabóndans. JEptir alþingismann J>orlák Guðmundssoii. þegar jeg var ungur, heyrði jeg gamlan mann segja, að það yrði ráðdeildarsamasta fólkið, sem byrjaði búskap, þegar árferðið væri sem harðast. Astæður fyrir þessu tók jeg ekki út hjá honum, en jeg hef síðar tekið þær út hjá sjálfum mjer, og eru þær nefnilega það, að hið harða árferði kenni dugnað, nýtni og sparsemi, og þetta mun reynslan nokkurn veginn staðfesta, að satt sje. Mjer hefur komið heimurinn svo fyrir, að úr allmörgum einkabörnum hafi orðið lítið, sem alizt hafa upp við alls- nægtir og sjálfræði, og opt minna en úr börnum fjölskyldumannsins, sem hefur átt við ramman reip að draga, að geta varizt stórskuldum og sveit, og þörfin því knúð hann til, að venja þau snemma við alla vinnu og sparsemi. Og margt af því, sem gildir fyrir þann einstaka, hefur og í víðari merkingu gildi fyrir þjóðina í heild sinni. 8á verður seint nýtur sjómaður, sem aldrei kemur á sjó, nema í logni, og aldrei sjer í öldur hvítar. En það er kosta-einkenni sjómannsins, að vera því dáðrakkari og handtakabetri, sem hættan er meiri. það er mikið komið undir formanni, en þó er það ekki einhlítt; hásetar þurfa að vera honum samtaka í, að færa skipið á landi og sjó, bera sig skynsamlega til með að afla, verjast áföllum og hœttum, og að hver hirði um það, er honum ber, á rjettum tíma. Nú getur maður með rjettu líkt hverjum húsföður við formann á skipi; hann er og hann á að vera formaður í sínu húsi, og honum er, eins og formanni, kennt um, ef illa fer, enda þó að fleiri sjeu að ógæfunni valdir. En það er ekki einhlítt, þó húsfaðirinn sje árvakur og ötull, ef að ekki eru fleiri á heimilinu, sem fylgja hon- um, —það þreytir flesta, að róa einni ár um langt lífshaf.—Konurnar þurfa að vera mönnum sínum samtaka í iðjusemi, spar- semi og þrifnaði. Beynslan hefur sannað og sýnt, að það stendur jafnvel meir á konunni en bóndan- um. Mörg heimili hafa furðu vel komizt áfram, ef að konan hefur verið hjer um bil það, er hún átti að vera, þó bóndinn hafi verið fákunnandi og lítilmenni, einungis að hann ekki hafi verið óreglumaður,—við eld- inum stenzt fátt. En aptur á móti eru fá dæmi þess, þó bóndinn hafi verið fyrirtaksmaður, að hon- um hafi tekizt að koma heimilinu vel á- fram, ef að konan hefur verið iðjulaus, eyðslusöm og trassi, eða jafnvel eitt af þessu. það er eðlilegt, að börn og hjú skapist mikið eptir foreldrum og húsbændum; þó hefur þetta allmargar undantekningar. En að öllum jafnaði er það of mikið kennt, að hásetar taki formanni fram að árvekni og dugnaði, eða hjií húsbændum; og þá fyrst eiga þeir, sem fyrir eiga að ráða, fulla heimting á árvekni og dugnaði, er þeir hafa sjálfir á undan gengið með góðu eptir- dæmi. þegar maður virðir fyrir sjer land- búnaðar-ástandið hjer á landi nú, þá er ekki að furða, þó mörgum rísi hugur við að horfa fram á komandi tíð. því þó hallærið sje víða komið inn fyrir karl-dyr, eru þess þyngstu afleiðingar þó eins víða ekki komn- ar inn fyrir dyrnar. Orlæti annara þjóða við oss, nú í þessum kringumstæðum, er vert hins mesta þakklætis; einungis að þessar stórkostlegu gjafir komi sem rjettast niður, verði ekki úthlutað of fljótt og ekki of seint, og ekki meðal þeirra, sem komizt geta af án þeirra, og að sómatilfinning sigri sem víðast eigingirnina. þó má ekki hugsa að þessar gjafir verði svo miklar, að ekki dragi víða kjark úr þjóðinni, eða að allt geti gengið eins og í góðu árferði, og ekki þurfi, fremur en þá, að líta til vegar eða veðurs; og sízt skyldum vjer ætla, að gjafir einar dugi til að rjetta landbúnaðinn við aptur, nema þjóðin sjálf gjöri allt, sem í hennar valdi stendur, til að hjálpa sjálfri sjer. Hvenær er sveita-búskapnum þörf á, ef ekki nú, að maður og kona, húsbændur og hjú, haldist í höndur ? Hvenær er honum þörf á hagsýni í verzlunar-viðskiptum, ef ekki nú ? Hvenær er þörf á nýtni og spar- semi, ef ekki nú, þar sem hið voðalegasta hallæri er ýmist komið inn eða stendur fyrir dyrum úti ? þar sem allur landbún- aður er í hinum hörmulegustu sárum—mörg hjeruð sem í bruna-rofum. Hafi víða mátt heyra kvartanir fyrir næstliðin 2 fyrirtaks harðinda-ár, um vaxandi erfiðleika við sveita-búskapinn, peningaskort að geta goldið skyldur og skatta, erfiðleika að geta fullnœgt kröfum hjúanna og þörfum heim- ilanna í heild sinni (og þetta var svo) hvað þá nú ? þarfir hafa aukizt, en afli eða afkoma ekki að því skapi. En hvar sem þarfir og afli ekki geta staðið í jöfnu hlut- falli, þar hlýtur hnignun og skortur að vera fyrir hendi. Víða heyrist nú talað um, að hugir manna snúist til Yesturheimsferða, til að leita sjer og sínum betri afkomu þar, og forðast vaxandi vesaldóm, meðan einn peningur er fyrir hendi. Mjer hefur aldrei þótt við eiga, að ámæla neinum, þótt hann flytji sig bviferlum, eða hjúum, þótt þau hafi vistaskipti, en mjer detta í hug, undir núverandi kringumstæðum, þessi orð: >þær gera vel, sem giptast, og giptast vel, en þó gera hinar betur, sem heima sitja ógiptar«. þeir gera máske rjett og vel, sem fara, en hinir álít jeg að geri betur, sem kyrrir verða—en geta þó farið'—og reyna að bjarga sjálfum sjer og máske fleirum. Og eptir því sem fleirum tekst að bjarga sjer, er landinu betur bjargað. Og ef sú sómatil- finning, að bjarga sjer sjálfur, hefði verið almennari 1 goðu árunum, en hún var, þá ættum vjer færri þurfamenn og færri ónytj- unga en vjer eigum nú. Sveitarútsvörin eru eitt af því, sem hvað mest hefur knúð menn til að fara af landi burt, og sem á undan þessu harðæri ógnaði landinu sem vaxandi og viðvarandi plága. Sjálfsábyrgðin virðist að vera hjer allt of lítil, og aðgangurinn að annara vasa allt of auðveldur. það er því vonandi, að lög- gjafarvaldið sjái, að ekki má svo búið standa, og taki hið fyrsta Fátækra-reglu- gjörðina af 8. janúar 1834 til endurskoð- unar. Margir munu nú hugsa og segja, sem vonlegt er: «Ráð eru engin í hendi mjert. Og aðrir munu spyrja: »Hvað er til ráða?« Jeg finn nú vel, að hjer er ekki auðvelt eða gott ráð á að leggja, enda eru flestir þar til færari. það er nú ekki heldur bein- línis tilgangur minn með þessari fátæku hugvekju. En jeg ætla lítið eitt að minn- ast á verzlunar-tilhögun sveitabóndans á afurðum búsins með dauðar vörutegundir, sem og lifandi fjenað, að því leyti hann er hafður sem verzlunarvara bæði við innlenda og útlenda. I. Ullin. það er aðalvaran, sem sveitabóndinn heí- ir af búi sínu kaupmanni að færa. Um hana er það að segja að hún, eins og mann- eskjan, ekki er svo góð sem hún vera ætti og máske vera mætti; enda er það hjer á suðurlandi miklum erfiðleikum bundið að hafa hana góða. það gjörir bæði landslag og veðráttufar. þó kaupmönnum sje kennt um, þá er það líka erfiðleikum bundið fyr- ir þá að gjöra þann verðmun er í hverju ein- stöku tilfelli vera bæri. Verðmunurinn gjör- ir að vísu rjettlæti ef hann kemur fram án manngreinarálits og vörumagns; en hann gjörir svo bezt verðhækkun á markaði er- lendis, að hinni betri og lakari vöru sje hald- ið sjerskildri.

x

Ísafold

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Ísafold
https://timarit.is/publication/315

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.