Ísafold - 28.05.1883, Blaðsíða 2

42
andi, þvi þá fyrst munu menn sjá ráð
til, og verða færir um, að laga ýmsa
þá tilhögun, er nú stendur í vegi fyrir
framförum landbúnaðarins.
Eitt af því sem meðal annars bendir
til þess, að áhugi ísfirðinga á framför-
um, sje að vakna, (og sem ekki má
ganga fram hjá, úr þvi farið er að
minnast á ástandið i ísafjarðarsýslu)
er það, að i vetur hafa þeir verið að
brjótast í að koma upp gufubát til flutn-
inga um Djúpið. Fyrirtæki þessu vilja
þeir fá framgengt með hlutum (Actier).
Hlutaloforð þau, sem þegar eru komin
í þessa átt frá sýslubúum sjálfum (en
aðrir veit eg eigi til að hafi lagt til
þess) lofa öll til saman hjer um bil
13,000 kr. jpetta má heita mikið fje,
og lýsir miklum áhuga á að fá fyrir-
tæki þessu framgengt, einkum þegar
þess er gætt, að hlutaloforð þessi hafa
mestmegnis komið úr þeim sveitum
sýslunnar, er liggja að Djúpinu. þ>að
er líka víst, að hvergi er meiri þörf á
gufubát til milliflutninga en um Djúpið,
því mestmegnið af þeim ferðum, sem
farið er um sýsluna eru sjóferðir. Land-
ferðir eru allar mjög erfiðar, og land-
vegirnir verða aldrei gjörðir góðir, og
víða mjög lítið bættir. Sjórinn er að-
alvegur sýslunnar, og að greiða þann
veg, eru því næstum einu vegabæturn-
ar, sem gerðar verða í sýslunni. — þ>að
er vonanda að alþingi styrki þetta nyt-
sama fyrirtæki ísfirðinga.
Um menntastofnanir er lítið að tala
í ísafjarðarsýslu, þó eru þar tveir barna-
skólar, annar á ísafirði, sem þar hefir
staðið í nokkur ár, og hinn í Hnífsdal.
Hann er nýkominn á fót, og var fyrst
byrjað að kenna í honum í haust. Eyr-
arsveitingar hafa reist skóla þenna ein-
göngu af eigin efnum. Skólahúsið er
laglegt timburhús, og að öllu leyti vel
vandað eptir stærð.
Menntun alþýðu í ísafjarðarsýslu er
máske í meðallagi eptir því sem al-
mennt á sjer stað hjer á landi, en það
er auðsætf, að henni er þar sem ann-
■arsstaðar mjög ábótavant, og þar sem
annarsstaðar er allt sem miðar til að
mennta alþýðu nauðsynlegt og mikils-
vert, en sú menntastofnun, sem jeg á-
lít að nú sje þar mest og bráðust þörf
á, er kvennaskóli fyrir alla sýsluna,
því í þessari sýslu, (sem svo víða ann-
arsstaðar) er of almennur skortur á
hreinlæti og reglusemi í allri hússtjórn,
en þessum skorti er jafnan mjög fylgi-
spakur, skortur á friðarelsku, ánægju
og velmegun. Enskur málsháttur seg-
ir : Cleanliness is next to holyness (0:
hreinlæti gengur heilagleikanum næst).
fað er víst, að fátt eða ekkert getur
betur vakið fegurðar, og undir eins
siðferðistilfinningu manna, en hreinlæti
og reglusemi, en þær dyggðir hafa
mesta þýðingu og mest áhrif í allri
stjórn og rækslu innanhúss, en öll inn-
anhússstjórn heyrir undir verksvið kon-
unnar; en að gjöra konur almenntfær-
ar um að leysa þetta verk vel af hendi
verður bezt og fyrst með kvennaskól-
um. J>að má annars undrun gegna, að
þar sem svo mikill áhugi virðist vakn-
aður hjá almenningi um land allt, til
að efla alþýðumenntunina, og koma
upp alþýðuskólum, að svo lítið skuli
vera talað um og barizt fyrir að koma
upp kvennnaskólum, en engum alþýðu-
skólum er þó meiri og bráðari þörf á
en þeim. Alþjðumenntun er alþjóðar-
brauð, en menntun mannsins er i því
falin, að hann kunni að gegna skyld-
um sínum, en hið fyrsta sem útheimt-
ist til þess, að hann geti gegnt skyld-
um sínum, er það, að hann læri að
þekkja, og kannast við rjettindi sín, og
verksvið sitt. Konur á íslandi munu
hafa enn þá meiri skort á þessari þekk-
ingu en karlmenn, þvi rjettindi kvenna
hjá oss, sem víðast annarsstaðar, hafa
hingað til verið á svo margan hátt
undirokuð og að vettugi virt, en það,
er kvennaskólinn, sem á að vekja til-
finningu konunnar fyrir rjettindum henn-
ar, gjöra hana færa til að framfylgja
þeim,—njóta þeirra og gegna skyldum
sínum.—En hjer á ekki við að tala um
þetta efni frekar.
Sæm. Eyjúlfsson.
Lifandi dæmi.
Maður nokkur hjer í hreppi, er gipt-
ist fyrir nálægt 30 árum; eignaðist síðan
nokkuð mörg börn, er hann bráðum þraut
efni til að forsorga. Hlaut þá viðkomandi
hreppsfjelag að leggja smámsaman fram
honum til aðstoðar í því tilliti upp á sam-
tals mikið á þriðja þúsund krónur.
Um það bil, sem hin yngri börn hans
urðu því vaxin, að vinna sjer brauð, og
síðan, hefur honum hlotnast til eignar
hver fjársumman á fætur annari, sumpart
að erfðum og sumpart fyrir stórhöpp, svo
að eignir hans munu nú nema talsverðu.
Nú hefur maður þessi ráðið sig til vestur-
heimsfarar, ásamt nokkrum börnum sínum,
öllum fullorðnum og einhleypum;—Hefur
þess verið farið á leit við hann, að hann
miðlaði sveitarsjóðnum einhverju móti hin-
um áður þegna sveitarstyrk, áður en hann
flytti burt, en hann hefur færst undan
því.
Úr því svona er nú komið, er þess
eigi að vænta, að sveitarstyrkur sá, er mað-
ur þessi að naut, endurgjaldist við fráfall
hans.
Dæmi þessu er alls ekki haldið á
lopt í því skyni, að ámæla manninum
fyrir undanfærslu þessa, þar hann veit vel,
að lögin heimila enga sllka fjárkröfu á
hendur honum, að svo komnu, og honum
á hinn bóginn má virðast til vorkunar,
þótt hann vilji sem bezt sjá sjer og sín-
um borgið, — heldur til að benda á, hve
ónóg og óeðlileg þau ákvæði laganna eru,
að enginn verði krafinn endurgjalds fyrir
þeginn sveitarstyrk, svo lengi hann lifir,
og hversu sem hagur hans kynni að batna,
eða sveitarinnar hnigna, sem nú er hjer
tilfellið. Bins vel hefði maður þessi get-
að fluttst til Ameríku með 20,000 eða
meira, eins og með eitt eður tvö.
Mundi nú dæmi þetta eigi þess vert,
að því væri veitt eptirtekt ? og mundi
ekki fátækramála-lögum vorum, jafnvel í
fleiri greinum vera ábótavant ? — Svo sýn-
ist það vera, og það, að svo mörgu leyti,
að ekki sje auðgjört, að bæta fljótlega
alla þá galla, er á kunna að vera.—jpað
sem þeim, er mest hafa að sýsla um fá-
tækramál, eða eru í hinum svo nefndu
hreppsnefndum, mun vera einna tilfinn-
anlegast, er, hve lítils þeir fá ráðið með
þurfamönnum sveitarinnar. — Mundi það
t. a. m. eigi alþekkt, hve leiðinlegt og
skaðlegt það er, að mega engu ráða um
heyjaásetning sllkra manna. þar sem á-
minningum í því efni eigi er sinnt, og
fleira því líkt, er eigi þarf að telja.
Hvað væri eðlilegra, en að fátækling-
ur, þegar hann ekki lengur kemst af, án
aðstoðar sveitarfjelagsins, yrði, með því að
njóta hennar, háður yfirráðum viðkom-
andi sveitarstjórna í efnalegu tilhti, eða
missti af þeim borgaralegu rjettindum, að
vera fullráðandi fjár síns.—þetta eittsam-
an—væri það í lög leitt—að hver, sem
eptir 16 ára aldur nýtur sveitarstyrks fyr-
ir sig eða sína, missti jafnframt fullt fjárfor-
ræði, en stæði að því leyti undir yfirráð-
um hlutaðeigandi sveitarstjórnar, og það
svo lengi, að sveitarstyrkur sá, er hann
yrði að njótandi, ekki væri að fullu end-
urgoldinn, — það mundi vissulega verða
máttugri hvöt til að »verjast sveitn, en
hvað annað; og til að reyna, að endur-
gjalda það, er þegið kynni að vera. Til
að fyrirbyggja gjörræði gegn slíkum þurfa-
lingum, ættu þeir rjett til, að leita úr-
skurðar viðkomandi sýslunefndar eða sýslu-
manns.
Sumum finnst að vísu, sem þessu lík
hugsun liggi í hinum nú gildandi lögum,
en það gagnar eigi. Mjer er kunnugt, að
sýslumenn hafa álitið óleyfilegt, að þvinga
sveitþurfann, t. a. m. til að lóga af skepn-
um sínum á hausti, þótt ásetning hans
virtist óráðleg, nje Ijetta af sjer lofuð-
um fóðrum, og því síður að ónýta gjörð
kaup. Til þess er að visu bent, að fá
megi einstaka óráðsmenn gjörða óminduga
með yfirvalda úrskurði, en reynslan sýn-
ir, að þessu verður naumast við komið,
svo að notum verði; því bæði er það, að
slíkt mundi sjaldnast geta gjörzt fyrr en
í ótíma, og svo mundi það ætið verða ó-
viðkunnanleg eineltni.
Akvæði laganna: að sveitarstyrkur
standi í vegi fyrir giptingu, gagnar lítið; og
að hann sviptir mann kosningarrjetti gagn-
ar alls ekkert. Missir kjörgengis í hrepps-
nefnd mætti ef til vill eins vel heita á-
bati sem skaði.
þessi vöntun í lögin, sem að framan
er til bent, er að minni meiningu sú
undirrót til vanþrifa þjóðarinnar í efnalegu
tilliti, sem eigi má fresta að ráða bót á,
en sem þó sje auðvelt að fá að gjört.
það er hætt við, að takist ekki með
neinu móti, að kveikja vonir um, að úr
dragi, hinum svo að segja stöðuga vexti
sveitarþyngslanna hjer á landi, að þau