Ísafold - 09.04.1884, Blaðsíða 2

58
niður undir belti og nær hann undir festar-
augað ; op er framan á bringunni, er hann
tínir eggin í og getur hann í senn komið á
sig allt að hálfu öðru hundraði. Hann hef-
ir prik um átta álnir að lengd og er lítil
sleif bundin við endann, fiöt að framan, er
hann rjettir frá sjer og smeygir undir þau
egg, er hann nær eigi annan veg til. Digur
hæll er rekinn niður spölkorn fyrir ofan
brúnina og einn maður settur við, er bregð-
ur festinni um hann og gefur hana niður,
eptir því, er sjónarbjargsmaður segir til.
Sjónarbjargsmaður þessi tekur sjer þar stöðu
á brúninni, er hann sjer jafnan hvað siga-
manninum líður, og kallar hann að gefa
skuli festina niður þá er sigamaður bendir
niður fyrir sig; halda henni kyrri þegar hann
bendir upp fyrir sig, og draga þegar hann
slær á festina. Til þess að síður hrynji úr
brúninni, er fjögra til fimm álna löng rá
(bjargstokkur) lögð undir festina, brugðið
bandi (spannólum) um báða enda og fest
um lítinn hæl (spannhæl) á brúninni. þeg-
ar kallað ér að draga, láta menn nokkurs
konar stól með fjórum fótum og digrum
veltiás úr trje að ofan, sem í heild sinni
kallast hjól, undir festina fyrir framan fest-
arhælinn, svo nærri brúninni sem vera má,
til þess að festin liggi því hærra og núist
því síður við bjargið, svo hœttan verði því
minni og drátturinn ljettari; og er umbúnað-
ur þessi fluttur um allt bjargið.
þegar seinasta siginu lýkur, er fengnum
skipt líkt og fiskiafla. Búandi tekur einn
hlut fyrir bjargið, og tvo fyrir festina ef hann
á hana. Sinn hlut hefir hver maður nema
sigamaður, er jafnan tekur tvo hluti, og er
annar hlutur hans nefndur sigamannshlut-
ur (á Hornströndum hættuhlutur); og hans
nýtur hann sjálfur, þótt hann sje vinnu-
maður. Hjá mjer skiptist venjulega í 14
staði, en hjá þeim, er lægri björg hafa, í 12
eða 13. Góður þykir hlutur þegar 50 egg
eru í hlut og þar yfir.
Venjulega geyma menn nokkurn hluta
bjargsins til fugltekju, ®g er þá aðferðin
sama, nema að því leyti, að þá hefir siga-
maður engan stakk, en margfallt færi mill-
um festaraugans og festarinnar, er hann
bregður fuglinum þannig í, að hann stingur
höfði hans milli þáttanna; og þá hefir hann
snöru úr hvalskíði og látúnsvírsauga á
bundna við priksendan, sém er þá allt að 10
álnum að lengd. Fuglinn er tekinn þegar
eggin eru sem mest unguð eða unginn ný-
kominn úr egginu, því þá er fughnn gæf-
astur, en eigi þarf að óttast, að unginn
verði munaðarlaus, því ávallt tekur annar
fugl hann að sjer.
Menn þykjast vel hafa varið tfmanum,
þegar eigi verður sætt fiskiatía, ef 10 til 12
fuglar eru í hlut. Fengur þessi er að vísu
góður; en þó er miklu til kostað, auk hætt-
unnar, þar eð svo margir menn þurfa að
þessu að vinna; svo er líka festin dýr og
gengur fljótt úr sjer.
Fyrir þvf hafa nokkrir þann sið, einkum
þar sem bjargið er eigi mjög örðugt, að þeir
fara bæði eptir fugli og eggjum í svo nefnd-
um handvað. Við hann er eigi nema einn
maður; hann rekur hæl niður fyrir ofan
brúnina og bregður þar um kaðalenda, og á
þeim eina kaðli fer hann niður allt bjargið
og fær með þessu opt og tíðum hátt upp í
það, sem allir festarmennirnir fá. En þetta
er voðaleg aðferð, enda hafa flestir þeir, er
hjer hafa farizt í bjargi, úr handvað farizt;
en enginn veit' hjer dæmi til, að nokkur hafi
farizt í festi, en borið hefir til að þeir hafa
meiðzt.
Stundum viðrar svo að menn geta eigi
náð eggjunum, þvf ófært er að taka þau
þegar hríðar eða rigningaj ganga, því þá er
bæði losi og sleipa í bjarginu, en fljótt unga
eggin þegar þeim verður eigi náð og fyrir
sömu orsök getur fuglveiðin einnig mis-
héppnast, því fljótt verður hann styggur þeg-
ar unginn stækkar.
Venjulega er lítið tekið af skeglu-eggjum,
því ungi hennar þykir góður fengur; hann
er tekinn í 15. eða 16. viku sumars og fæst
í sumum árum mikið af honum, en sumum
mjög lítið, sem bæði getur komið af því, að
bleytur gangi um það leyti, sem á að taka
hann, og svo af því, að þegar hret koma, þá
ryður sjálf skeglan undan sjer bæði ungum
og eggjum eptir því sem sagt er. Skeglu-
unginn er tekinn þegar að því er komið, að
að hann fljúgi, þvf áður er hann eigi tækur,
en htlu þarf að muna að hann fari þegar
hann er sjálffær.
Sama er að segja um fýlungsungann;
hann ér tekinn í 18. viku sumars, en honum
leggja menn svo mikið kapp á að ná, að
menn leggja f það næstum hvernig sem
viðrar, því hann er eyjarbúum dýrmætastur
allra fugla, og margir ætla, að ey þessi
byggðist eigi, ef hann væri hjer eigi. Hann
er mjög feitur, og þegar hann kemur upp úr
bjarginu, hefir einn maður það verk á hendi,
að kreista á honum kviðinn, unz spýja sú
kemur upp úr honum, sem líkust er lýsi,
og verður þetta undir eins að gjörast, ann-
ars vellur spýjan sjálfkrafa upp úr honum,
gjörir fuglinn óþokkalegan og spillir fiðrinu.
Spýjunni er safnað í ílát, er menn hafa með
sjer; er hún höfð til ljósmatar á vetrum,
og er betri en þorskalýsi. þegar unginn
kemur heim, er hann krufinn og tekinn úr
honum mörinn éða ístran, og þegar kropp-
urinn er soðinn, rennur mikið bráð af hon-
um. Fitu þessa hafa eyjarbúar í bræðing,
og þótt sumurn falli þetta eigi sem bezt,
sem slíku eru óvanir, er það þó vel ætilegt
saman við tólg, er þeir kaupa úr landi þeg-
ar þeir geta, því um lítið feitmeti er að
tala f eynni nema fuglabráðið, heilagfiski og
þorskalifur. Mörgum mönnum í landi þykir
líka fýlungsunginn svo góður átu, að þeir
sækjast mjög eptir að fá hann hjá oss.
Enn er ein aðferð, sem gamlir menn tíðk-
uðu að veiða fuglinn, sem er sú, að menn
ganga um fjöruna neðan undir bjarginu og
snara þannig það er menn ná til. f>eir sem
það gjörðu, höfðu hjer áður allt að 20 álna
löngum prikum, svo þeir næðu sem lengst
til, en mjög var hætt við að hryndi á þá,
og fyrir því er þetta nú lagt niður að mestu.
Auk þessa fara opt unglingsmenn ofan á
fjöruna að týna það, er niður fellur af fugli;
fæst af því töluvert bjargræði, en eigi er
hættandi á það nema í þurru fyrir hruni.
þegar fugl eða egg eru tekin í festi, gjalda
búendur hjer presti)ium fjóra fugla, en 6 egg
af hverju tólfræðu hundraði; en af því sem
tekið ér í handvað, gjalda þeir ekkert, og
eigi af skegluunga, svo í sumum árum nem-
ur gjald þetta mjög litlu verði; og þótt
þetta kunni að virðast skrítinn gjaldmáti,
veit jeg eigi annað en hann hafi mjög lengi
við gengizt, enda veitir þeim eigi af sínu.
Mig hefir mikið langað til að koma hjer á
flekaveiði, eins og tíðkast við Drangey, því
jeg sje, að sú aðferð er bæði hættuminni og
kostnaðarminni en sú sem hjer er höfð, og
jeg er viss um, að hún gæti komið hjer að
góðum notum þegar auður er sjór; en þeg-
ar mikil ísalög eru, er eigi við því að búast.
Til þessa þyrfti jeg að fá hrosshár úr landi,
þvl lítið er um hrossaeign vora.
Síðan jeg kom hjer og til þess í hitt eð
fyrra, voru hjer tvær hryssur á eynni og
þurfum vjer eigi fleiri hross; en illa kom-
umst vjer af með minna. í hitt eð fyrra
fjell önnur hryssan fram af bjarginu í hríð-
arbyl, en í fyrra gátum vjer eigi náð til
lands fyr en um seinan, og nú þegar vjer
loks féngum keyptan hest í skarðið, höfum
vjer eigi enn þá fengið hann fluttan til vor;
þannig hefir flutningsleysið að flestu leyti
hingað til staðið oss fyrir þrifum. Hryssur
þessar voru sameiginleg eign eyjarbúa, og nú
höfum vjer keypt hestinn fyrir sveitarfje.
Eyjan er þurlend og skjólasöm, liggurfrá
landsuðri til útnorðurs; er bjargið norðaust-
an meginn, en bæirnir að suðvestan, og má
fara um þá alla á einum klukkutíma. þeim
meginn er eyjan öll lægri, en þó mega heita
háir bakkar fyrir neðan suma bæina, en
allir eru þeir mjög nærri sjónum. Útsýnið
er fagurt og mjög viðfelldinn sólargangur,
þar eð fjöll skyggja hvergi á. Hjeðan sjest
opt til siglinga, með því að meiri hluti af
kaupförum, sem fara til Eyjafjarðar, Siglu-
fjarðar, Skagafjarðar og Húnaflóa, fara hjer
skammt frá. Opt sjást hjeðan líka gufu-
skip, og hákarlaskip liggjai hjer tíðlega við
eyjar mörg í senn; veitir því stundum á
helgum dögum eigi af rúmi í kirkjunni;
þurfum vjer þá eigi að kvarta um að vjer
höfum eigi nóga gesti, og þáfáum vjerstund-
um margt að frjetta. Að öðru leyti ganga