Ísafold - 07.05.1884, Side 2

74
Verzluiiarsamninguriiin við Spán
var til umræðu á ríkisþinginu þegar póst-
skip fór frá Khöfn. Stjórninni hafði reikn-
azt tollgjaldamissirinn fyrir ríkissjóð Dana
eptir samningnum eitthvað rúml. £ milj. kr.
á ári; en sumir hagfræðingar á fólksþinginu
(Tauher, C. Hage) vildu halda að hann mundi
nema heilli miljón eða vel það jafnvel. Hið
helzta sem í móti kemur beinlínis frá Spán-
verja hendi er lækkunin á fiskitolliuum, sem
ætlað er á að muni nema eitthvað 170 þús.
kr. á ári, og nýtur Island þar af fram undir
1£ hundrað þús. kr.; en formælendur samn-
ingsins telja houum til gildis mikla hags-
muni óbeinlínis, einkum miklu fjörugri al-
menn verzlunarviðskipti milli Danmerkur
og Spánar. J>að telja aðrir valt á að ætla,
og eptir því sem hljóðið var í vinstrimönnum,
má helzt búast við að þingið aðhyllist ekki
samninginn. f>að ér og einn höfuðagnúi á
málinu, að hin mikla lækkun á víntolli, sem
Spánverjar fara fram á, fer í þveröfuga átt
við þá stefnu þingsins hin síðari árin, að
hækka en lækka ekki aðflutningsgjald á
munaðarvöru, þar á meðal vínföngum fyrst
og fremst. Einn þingmaður, C. Hage, stakk
upp á að láta heldur Island og Pæreyjar
fá dálítið tillag úr ríkissjóði í notum toll-
hækkunarinnar á fiskinum og í þann streng
tekur Monrad biskup í grein einni í Morg-
utíbl., nema hvað honum lízt bezt að hafa
það svo, að bæta þeim sem fiskinn selja til
Spánar, upp hallann sem þeir bíða á toll-
gjaldinu eins og það er nú.
Tíðarfar. Einmunatíð til landsins er
að frjetta úr öllum áttum. Ejenaður geng-
ur undan vetri í óvanalega góðu standi, og
heyfyrningar eigi all-litlar víða.
Aflahrög'ð. Byrjaður dágóður afli
við ísafjarðardjúp í vikunni fyrir páska.
A Gjögri (á Ströndum) allgóður hákarls-
afli í vetur. Undir Jökli látið vel af afla-
brögðum. En hjer við Faxaflóa enn sem
fyr að eins sárlítill reytingur.
Lög um fiskiveiðar í landhelgi.
--»«--
þegar stjórn annarstaðar leggur lagafrumv.
fyrir löggjafarþing, er þeirri reglu fylgt, að
stjórnin fyrirfram leitar umboðslegs álits
yfirvalda og kunnugra manna um það mál-
efni, sem gefa þarf lög um. f>á fyrst er
frumvarpið samið og lagt fyrir löggjafar-
þingið.
Hjer virðist stjórnin í fiskilagamálinu
ætla að hafa nýja aðferð. f>að er ekki að
sjá af athugasemdunum við frumvarp til
laga um fiskiveiðar hlutafjelaga í landhelgi
við íslandi (Alþ.tíð. 1883, C. 36—38), að á-
lits yfirvaldanna hafi verið leitað, áður en
lagafrv. var samið. f>ess er að eins getið,
»að stjórnin, eptir tilmælum landshöfðingja,
«hafi tekið til íhugunar, hvort eigi mundi vera
•ástæða til, að gefa aðrar, ákveðnari og ýtar-
«legri reglur, en nú eru, umþað, með hverjum
«hætti útlendingar geti orðið danskir þegnar,
«og með því fengið að taka þátt í fiskiveiðun-
um», sem og að «stjórnarráðið hafi álitið að
«ástæða gæti verið til, að verða við óskum
«þeim, er að því, sem stjórnarráðinu er
«kunnugt, eru mjög almennar á Islandi, og
«fara fram á, að landsmönnum verði leyft að
«nota útlendinga til hjálpar sjer við stund-
#un fiskiveiðanna*.
Með þessum undirbúningi lagði stjórnin
frumvarp það fyrir alþingi 1883, er vjer
prentum af höfuðgreinina (1. gr.) við hlið-
ina á tilsvarandi grein í frvarpi þingsins til
samanburðar:—
Stjnrnarfrumvarpið: Frumvarp alþingis:
I. gr. Fiskiveiðar i I. gr. Að eins bú-
landhelgi skulu að eins settir menn á Islandi og
vera heimilar dönskum innlend hlutafjelög hafa
þegnum, eins og hingað rjett til að fiska með
til. pó er hlutafjelögum opnum bátum í landhelgi;
heimilt að reka fiskiveið- þóer hlutafjelögum heim-
ar þessar, þó ekki sjeu ilt að reka þar síldar-
allir fjelagsmenn danskir veiðar, ef meir en helm-
þegnar, ef að minnsta ingur fjelagfjárins er eign
kosti helmingur fjelags- þegna Danakonungs, og
fjárins er eign slíkra fje- stjórn fjelagsins hefir að-
lagsmanna og stjórn fje- setur sitt á Islandi og ev
lagsins hefir aðsetur sitt skipuð mönnum sem hjer
á IslandieðaíDanmörku. á landi eru heimilisfastir.
Landstjórnin, ráðherrann, stjórnarráðið
virðist vera treg á að ráða konungi til að
staðfesta þessi lög. Ekki getur það verið
landshöfðingjanum að kenna, því í það eina
skipti, sem hann talaði á þingi í þessu máli
(Alþ.tíð. 1883, B. 110—-111), var hann í
öllu verulegu tillögum þingsins samþykkur.
En eigi að síður er nú sú skipun útgenginfrá
landshöfðingjadœminu til sýslumanna lands-
ins og bcejarfógeta, að gefaeptir áálit sitt um,
hvort lögin, eins og þau komu frá þinginu,
muni á hverjum stað, þar sem fiskiveiðar
eru reknar í landhelgi, vera landsbúum hag-
anleg.
Stjórnin setur eins konar nýtt um-
boðslegt ráðgjafa- og aukaþing yfir og ofan
í löggjafarþing landsins, til þess að sitja
dóm um það, hvort löggjöf þingsins sje land-
inu holl. Oss er ómögulegt að trúa því, að
landshöfðinginn, sem sjálfur er þingmaður,
og þar á ofan í þessu máli var þinginu sam-
þykkur, hafi tekið þettaúrræði upp hjásjálf-
um sjer. Svo Ijómandi skriffinnskubragð
getur varla verið runnið annarstaðar frá, en
frá íslenzku blekbyttunni í Kaupmanna-
höfn, og má vissulega vorkenna landsh., að
hann, eptir stöðu sinni, verður að láta brúka
sig til annars eins hjegóma og verkleysu.
f>ví það er vafalaust, að allir sýslu-
menn landsins og bæjarfógetar , sem
nokkur greind og einurð er í, verða al-
þingi samdóma, að minnsta kosti allir hin-
ir íslenzku. Og þó að sýslumeunirnir á Isa-
( firði, Barðaströnd og Vestmannaeyjum væri
á öðru máli, þá ætti það lítið að geta vegið
upp á móti öllum hinum. Hverjum Is-
lendingi gétur verið þægð eða hagur í því
að lieut. Trolle, Eæreyingar og aðrir dansk-
ir þegnar, sem ekki eru hjer heimilisfastir og
ekkert gjalda til opinberra þarfa, fiski hjá
oss upp í landsteinum á opnum bátum, þvert
ofan í gömul og gildandi lög (tilsk. 13. júní
1787 II. kap. 3. gr. og III. kap. saman-
bornum við tilsk. 1. apr. 1776, 2. gr.). Hvar
á byggðu bóli erútlendingum eður þeim sem
í öðru landi eru búsettir heimiluð hluttekn-
ing með jafnrjetti i atvinnuvegum þess lands,
þar sem þeir engan þátt taka í neinni fje-
lagsbyrði eða fjelagsskyldu? Geta þessar
álitsumleitanir því ekki orðið til annars en
þess, að draga málið og má ske valda því,
að brjefaskriptirnar og bræðslan á svörum
yfirvaldanna verði ekki um garð gengin fyrir
næsta þing 1885; en þá er lagafrumvarpið
fallið burt, samkvæmt stjórnarskránni.
En hvernig sem fer, treystum vjer sýslu-
mönnum vorum og bæjarfógetum tíl þess,
að ganga fast eptir því, að fyrirmælum gild-
andi laga urn þetta efni (tilsk.13. júní 1787),
sje ýtarlega framfylgt 1 hinum góða íslenzka
anda þess manns, er þau samdi þau, Jóns
Eiríkssonar, og að þeir hvorki líði yfirgang
Norðmanna, nje danskra þegna, sem ekki
eru hjer búsettir, á fiskistöðvum vorum í
landhelgi, og að þeir ekki þoli þessum mönn-
um néina báta- nje lóðaveiði upp í land-
steinum. Sjáum svo, hvort meira má sjer,
Trolle, Færeyingar og stjórnarráð íslands,
eða lög, rjettur og dómstólar.— porskabítur.
Nokkur orð um ferð Flosa til brennunnar.
Sigurður fornfræðingur Yigfússon hefir skrif-
að mikið í «Isafold» um rannsóknir sínar í
Rangárþingi í sumar er leið. Hann gerir
sjer mikið far um, að finna hvaða leið Flosi
hafi komið á þríhyrningshálsa, þá er hann
fór til brennunnar. Jeg, sem er kunnugur
landslagi og allri afstöðu, leyfi mjer að
gera nokkrar athugasemdir við það atriði.
Jþetta Goðaland, sem nú er kallað, gerir
alla villuna í þessari ferð Flosa. Jeg verð
að lýsa fyrst sfstöðu þess og landslagi.
Landnáma segir: «Bjór lá ónuminn fyrir
austan fljót, millum Krossár ok Oldusteins;
um þat fór Jörundr eldi ok lagði til hofsins».
Nú verðurað lesa þetta ofurlítið í málið og
segja: »Millum Krossár ok Jökuls til Oldu-
steins»; annars verður það ekki skilið, því