Ísafold - 09.07.1884, Blaðsíða 2

110
Um súrhey.
—»« —
f>að eru mörg ár síðan sú fóðurverkun
komst á gang í öðrum löndum. En þrátt
fyrir miklar og margvíslegar tilraunir og svo
mikið sem búið er að rita um þessa fóður-
verkun—hún heitir ensilage á ensku og öðr-
um útléndum tungum—þá má þó svo að
orði kveða, að hún sje enn á reynslustigi,
enda fremur óalgeng víðast enn. En það
eru fáir hlutir, sem húmenn og búfræðingar
í öðrum löndum, einkum á Englandi og í
Ameríku, leggja meiri hug á að umbæta og
koma í svo gott lag, að óyggjandi sje í alla
staði. þeir þykjast geta staðhæft, að lán-
ist það til hlítar, muni búnaðarhagir manna
taka þeim framförum, sem fæstir geri sjer í
hugarlund. það er með öðrum orðum, að mál
þettaer líklega einna efst á dagskrá af búnað-
arframfaramálum víða um lönd. það erfullt
af skýrslumog leiðbeiningum því viðvíkjandi
í útlendum blöðum og tímaritum, og málið
er stöðugt umræðuefni á búfræðingafundum
og þess konar samkomum. Síðast í vor
stýrði prinsinn af Wales einum þess konar
fundi í Lundúnum, þar sem þetta mál var
eina umræðuefnið, og fór hann þar mörgum
oröum um, hve mikilsvertþað væri; en nafn-
kenndur búfræðingr enskur, Woods aðnafni,
hjelt aðalfyrirlesturinn um það, og sem er
prentaður í Times.
það er því sjerlega vel til fallið, er ein-
hver hinn reyndasti og greindasti af bfifræð-
ingum vorum, herra Torfi Bjarnason í Ólafs-
dal, hefir nú ritað um mál þetta í þ. á. And-
vara ýtarlegar en gjört hefir verið áður á
íslenzku.
Hann segir fyrst frá tilraunum, sem hann
gerði sjálfur með þessa fóðurverkun f fyrra
sumar, og sem tókst mikið vel, og gjörir síð-
an grein fyrir því, sem búfræðingar viti enn
sem komið er frekast um, hver aðferð sje
bezt og óbilugust til að fá gott súrhey.
Bezt er að lesa greinina sjálfa rækilega.
Handa þeim, sem ekki gera það eða þá gera
það ekki nógu snemma til að hafa þess not
í sumar, leyfum vjer oss að setja hjer helztu
atriðin, með hliðsjón á fyrirlestri þeim eptir
Woods, sem fyr var getið.
Rjettast mun vera að gjöra ekki súrhey
úr töðu eða engjaheyi, nema í miklum ó-
þurrkum eða í óþurrkaplássum. þar á móti
ráðlegast að hugsa ekki til annars en að
gera súrhey úr ýmsum vandþurrkuðum fóð-
urtegundum, svo sem há og hafragrasi eða
öðru sáðgrasi, sem vanalega er slegið svo
seint, að ávallt er tvísýnt, að það geti þorn-
að vel.
Sá sem hugsar sjer að gera súrhey, ætti
aó afráða sem fyrst, eptir að grasið er slegið,
hvort hann gerir súrhev úr því eða ekki;
því aðgætandi er, að sje grasið einu sinni
orðið hrakið, hafi ri'gnt og þannig misst
mikið af næringarefnum, þá fær það ekki
þann missi bættan, þótt súrhey sje gjört
úr því. Helzt á að súrsa kraptmesta heyið,
því skaðinn mestur, ef það hrekst til lengdar.
það er aðalatriðið við þessa heyverkun,
að búa svo um, að hvergi komist lopt að
heyinu nje vatn. þar til þarf tvennt : að
þjappa heyinu sem fastast saman, fergja
það, og að hafa það í loptheldu og vatns-
heldu byrgi, sem falh fast að því á alla vegu.
Ráðið er þá að búa til gryfju fyrir heyið,
helzt í þurru barði eða hól, þar sem hægt
er að veita vatni frá og ekki er hætt við
uppgönguvatni. Gryfjan á að vera 6—8
fet á dýpt og 8—10 fet á bréidd; lengdin
fer þá eptir því, hversu mikið súrheyið á að
verða. það þykir reynt, að súrheyið verði
ekki eins gott, ef gryfjan er grynnri eða
mjórri en þetta. Hlaða skal grjóti innan í
gryfjuna og steinleggja botninn og sljetta
svo allt saman með sementi. þessi umbún-
aður er langtraustastur og varanlegastur.
Hann kostar að vísu mikið í upphafi, en
slíkar gryfjur geyma líka heyið svo, að eng-
in tugga skemmist, ef vel er búið um að of-
an. Höf. telur þó líklegt, að komast megi
af með að hlaða gryfjuna innan með rótgóðu
torfveggjaefni, en hafa þá samt vegginn tví-
hlaðinn. Bezt er grafa ekki dýpra en svo
að veggirnir standi svo sem 2 fet upp úr
jörðu. Veggirnir þurfa að vera vandlega
hlaðnir, sljettir vel að innan, og fiá lítið eitt
jafnt neðan frá gólfi, hjer um bil 1—2 þuml.
á alin. Hornin á tóptinni innan ekki hvöss
heldur bogadregin. I þjettri og leirborinni
jörð mun duga að gjöra ekki annað við botn-
inn en að tyrfa hann með þurru torfi eða
jafnvel láta lag af þurrum rudda undir;
annars leggja þykkt lag af leir (smiðjumó)
á botninn, troða það fast og steinleggja svo
yfir, svo sljett sem unnt er, og þjetta einnig
milli steinanna með leir, og tyrfa svo þar
á ofan. Ef minnsti grunur getur verið um,
að vatn komi upp í gryfjunni, er sjálfsagt
að leggja djúpt lokræsi utan með í henni
áður en byrjað er á að hlaða veggina, svo
lokræsið verði undir þeim. þess verður
einnig að gæta, að vatn ekki geti hlaup-
ið ofan með hleðslunni og sígið svo inn um
hana inn í heyið. Heytóptin má og vera
ofan jarðar, en þá er miklu erfiðara að byrgja
heyið með moldinni. Dyr skulu vera á
gryfjunni, fram úr barðinu, og skal hlaðið
vandlega upp í þær, þegar heyið er látið í
hana, en tekið úr þeim þegar byrjað er að
eyða úr henni aptur. Bezt er að gólfinu
halli lítið eitt að dyrunum og að þær snúi
undan veðra-áttinni.
Hirða má grasið í gryfjuna hvernig sem
veður er, þótt þurrviðri sje bezt til þess;
betra er að gera það í vætu en að láta heyið
hrekjast. Skal leggja það í jöfnum þunn-
um Iögum (6—8 þuml.), og troða sem allra
fastast um leið, t. d. með því að láta ríða
hesti fram og aptur um gryfjuna ávallt með-
an verið er að fylla hana, og stundarkorn
á eptir. Heldur mun það bæta en spilla
að salta heyið, hvert lag jafnóðum, en ekki
um of; höf. hafði 1 pd. af salti í 150—
200 pd. af hafragrasi, en Woods telurf pd.
mátulegt í 100 pd. af heyi. þegar búið er að
kúðylla gryfjuna, er hún þakin fyrst til
bráðabyrgða með blautu torfi, meðan er að
síga í henni og hitna. þegar orðið er snarp-
héitt í heyinu, en ekki seinna, skal bæta
ofan á hana og kúffylla, en troða vel áður
það sem fyrir er. Byrgja síðan til fulls og
alls fyrst með torfi og þar á ofan 1—2 feta
þykku lagi af feldinni mold, sem troðin sje
niður eða barin svo fast sem unnt er. Fylla
vel allar sprungur, sem koma kunna í mold-
arlagið eptir á, einkum með veggjunum um
leið og sígur, og troða vandlega, svo hvergi
komist lopt inn. Höf. telur 400—800 punda
þunga á hverri ferhyrningsalin hæfilegan
þunga á heyið, til þess að það pressist nóg;
Woods segir, að þar um sjeu skiptar skoð-
anir, en að hjer sem optar sje meðalhófið
bezt og að ekki muni hollt að hafa þungann
meiri en 150 pd á hvérri ferh.alin af yfir-
horði heysins í gryfjunni. Höf. telur og gott
ráð, til þess að koma sem mestu í gryfjuna,
að byrgja hana fyrst með tvöföldu torfi og
svo miklu grjóti, að þyngslin verði nóg, og
lofa að síga f henni svo sem vikutíma, taka
svo ofan af og fylla á ný og byrgja nú aptur
með torfi og mold. Svo þarf þar á eptir að
búa enn betur um fyrir haustið, svo ekki
sje hætt við að vatn komizt ofan í heyið að
vetrinum : það þarf að gera kúf upp af
gryfjunni, svo vatni steypi vel af henni, og
bezta ráð til þess mun vera að bera saman
lausagarðshey ofan á gryfjunni, eptir að
hættir að síga til muna í henni, og búa svo
um það sem vanalegt er. Að vetrinum,
þegar farið er að eyða súrheyinu, má eyða
lausagarðsheyinu jafnframt.
það er athugavert, að þegar farið er að
eyða úr súrheysgryfjunni, má raunar gjarn-
an taka upp meira en til eins dags í einu,
en mjög mikið ekki, því þá vill hitna í hey-
inu og við það versnar það.
Höf. segir, að vísindalegum rannsóknum
beri ekki saman um það, hvort heyið gangi
mikið eða lítið úr sjer við þessa fóðurverk-
un, og eins um hitt, hvort súrhey meltist
eins vel eða betur en sömu jurtir þurrkaðar;
en að margir eptirtektasamir búmenn, sem
gjöra árlega mikið af súrheyi, álíti að það
gangi ekki meira úr sjer við verkunina en