Ísafold - 04.02.1885, Blaðsíða 3

23
ir heygjöfum og allri hirðingu og holdaíari á
skepnum, og sjá um, að borið væri í fje til að
verja það óþrifum og kláða m. fl. Samkvæmt
tjeðum ákvörðunum fóru skoðanirnar fram og
sendu skoðunarmenn fjelagsstjórninni nákvæma
skýrslu um alla peningshirðingu og afkomu
þess, ogúthlutaði fjelagsstjórnin verðlaununum
samkvæmt skýrslunum til þeirra, sem hún á-
leit hefðu skarað fram úr með hirðinguna: 2
verðlaunum fyrir fjárhirðingu og 2 verðlaunum
fyrir hirðingu á nautgripum. Á fjelagsfundi
að Stóradal i vetur voru hinir sömu skoðunar-
menn endurkosnir til heya-og gripaskoðunar í
vetur eptir sömu reglum sem í fyrra, og enn
heitið 4 verðlaunum til þeirra, sem sýndu í
vetur framúrskarandi peningshirðingu utan-
húss sem innan. J>að var einnig samþykkt, að
hver skoðunarmaður fengi i kaup 2 kr. um dag-
inn meðan þeir væru við skoðunina, og áætl-
að, að tíminn, sem gengi til þess, yrði 7—8
dagar í hverri ferð, og kostnaðurinn lykist af
fjelagssjóöi, og eru fjelagsmenn sannfærðir um,
að þe8si viðleitni beri góða ávexti með tíman-
um, með betri pcningshirðingu og afnotum
þess.
J>að virðist auðsætt, að jarðabætur og kyn-
bætur og vönduð peningshirðing ætti að vera
samfara til að efla búnaðarlegar framfarir í
landinu, því það stendur í svo nánu sambandi,
að hvorugs má án vera, og sýnir reynslan bezt,
hver munur er á þýfðu og illa ræktuðu túni
eða sljettuðu og vel ræktuðu, með ávöxtínn
sem það gefur; eins er að sínu leyti um lak-
legt fjárkyn illa hirt móts við gott fjárkyn
vandlega hirt og vel fram gengið: hið síðar-
nefnda gefur tvöfaldan arð, og ættu því bún-
aðarfjelögin o. fl. að uppörfa menn til að
stunda tjeðar búnaðargreinir m.fl., er til fram-
fara horfir í búnaði.
Vjer viljum enn fremur geta þess, að eptir
reikningum fjelagsins í fardögum 1884 átti það
í sjóði 2173 kr. 71 a., sem safnazt hefir eins og
áður er ávikið frá 1864, og hefir þó fjelagið
varið miklu fje til ýmissa framfara á sama
tíma, svo sem til verðlauna og verkfærakaupa,
styrks til námspilta og búfræðingahalds.
Að lyktum viljum vjer geta þess, að hið kon-
unglega danska landbústjórnarfjelag gaf fje-
lagi þessu 40 bindi af bókum fyrir 1856, við
víkjandi jarðyrkju og búnaðarfræðí, sem aukið
hefir þekkingu í ýmsum greinum, og landritari
Jón sál. Jónsson gaf fjelaginu talsverða pen-
ingaupphæð, því hann unni öllum sönnum fram-
förum. Eins viðurkennum vjer, að búnaðarfje-
lagið hefir á seinni árum notið talsverðs fjár-
styrks af fje því, sem veitt er í fjárlögum til
eflingar búnaðí.
Hinn endurvakti áhugi og föst stefna fje-
lagsmanna til þessara framfara hefir grundvall-
azt á góðri einingu meðal þeirra, og að fjelag-
ið hefir notið sömu forstöðu í undanfarin 30 ár,
sem haldið hefir í horfinu, og á stundið orðið
„að beita undir bliku“, eptir þvi sem byr hefir
staðið. Fjelagsstjórnin.
Hvitárbrú.
|>að sjest meðal annars á vorum merku
ornritum, að forfeður vorir hjer á landi;
kunnu ýmislegt í verknaði, sem stórvirki
mátti heita. J>eir byggðu t. d. haffærandi
skip og stórhýsi heima hjá sjer, þó ekki
væru þau af steini gjör. Að gjöra brýr á
stór vatnsföll, hefir verið nokkuð algengt,
og því segir Grágás Kb. bl. 130: »Smiðar
þeir er hus gera or avströnom viðe. bruar
vm ar þæreðavotn ernet næmir fiscar ganga
i eða gera buðir a alþingi. þeir eigo
cost at taca daga cavp vm engi verk«. Hjer
er verið að tala um »heimilisföng«, og hafa
þessir menn rjett fram yfir aðra, og mega
vera lausir á sumrum og taka kaup, en
Grágás tekur þó hart á lausainennsku, og
það varðaði við lög, að hafa ekki vist. J>að
sjest fyllilega á Sturlungu, að brú hefir
verið á Hvítá í Borgarfirði, sem líklega
var af mönnum gjör. Eins og kunnugt er,
var sættafundurinn lagður við »Hvítárbrú«
milli Kolbeins unga og Gissurar þorvalds-
sonar og Órækju, út af vígi Snorra Sturlu-
sonar; þar voru og biskupar báðir og ábóti
og Sturlaþórðarson og fl. (Sturl.Oxford I. bl.
404—406); hjer er brúin svo oft nefnd, og
brúarsporðarnir, að ekki er um að villast.
|>egar jeg var á rannsóknarferð í sumar í
Borgarfirði (þessi ferð viðkemur meira eða
minna rannsókn 1 8 merkum sögum) gerði
jeg mjer far um að ganga úr skugga um,
hvar Hvítárbrú befði verið; en þetta liggur
í augum uppi, þegar á staðinn er komið og
borið saman við orð sögunnar.
Jeg fór frá Beykjaholti 13. sept.ogfyrst út
að Skáney. jpaðan yfir hálsinn, og út og
niður að Hurðarbaki, sem stendur að sunn-
anverðu við Hvítá. Skammt upp frá ánni,
undan Hurðarbaki eða litlu neðar í stefnu
heitir nú Kláffoss á Hvítá. Bjarni bóndi
fylgdi mjer þangað. J>ar ganga klappir út í
ána beggja megin, hvor á móti annari.
Klöppin að sunnanverðu er lengri, og nær
langt út í ána, en er lægri en sú að norðan-
verðu. Áin fellur á þessum stað í þrengslum
og eru þar klettar niðri í. Myndast þar af
nokkur hallandi foss, fyrir neðan einkanlega
slæráin sjermjögútaptur, og er þar ákaflega
breiðjámilli klappanna hefir verið mælt með
færiþegaráin var lögð ísi,og eruþaðl7 álnir.
Hjer er því frá náttúrunnar hendi eitt hið
hentugasta brúarstæði; er það því víst, að
Hvítárbrú, sem Sturl. talar um, hefir verið
hjer. Af orðum sögunnar er það líka nær á-
kveðið, því Gissur sem kom að sunnan, var
með flokk sinn að Hurðarbaki, sem er næsti
bær að sunnanverðu við ána, sem fyr segir,
en Órækja, sem að vestan kom, reið í Síðu-
múla um kvöldið, sem er næsti bær fyrir
ofan Síðumúlaveggi, en þeir eru nær því
beint á móti Hurðarbaki fyrir norðan ána
upp frá Kláffossi. I.Síðumúla bafa þeir Ó-
rækja fremur verið, af því þar var meiri
bærogbetrigistingarstaður, og þó allskammt.
Kolbeinn reið í Keykjaholt og Sturla, sem var
í gisling, og með þeim 2 menn; má vera að
bann bafi átt þangað erindi. Daginn ept-
ir riðu þeir allir aptur til brúar, biskupar
gengu á milli og ábóti, vildi Órækja jafnvel
að þeir Kolbeinn fyndust á brúnnl, en hún
var mjó, Gissur ljest ekki vilja á hana
ganga, loksins fengu þeir Órækju til að
ganga suður yfir brúna, gekk hann með sveit
manna, en Svartböfði fór ekki lengra en að
brúarsporði; en þegar Órækja veik upp frá
brúnni, hlupu þeir Gissur fyrir brúarsporð-
inn með allan flokkinn, og var þá enginn
kostur að fara yfir ána vestur eða suður,
eins og sagan nefnir það; hjer er því allt
skýrt ákveðið. þar sem Órækja ætlaðist
til að þeir Kolbeinn og Gissur og hann
mættust á brúnni, ásamt nokkrir menn
með hverjum, sem hlutu að vera vottar við
sættina, og þá fleiri er hjer áttu hlut að,
þá befir þó brú þessi ekki verið svo all-
mjó ; þeir hafa þó þurft töluvert rúm allir
saman.
Hjer var á síðari tímum hafður kláfur á
ánni, og þar af er nafnið komið, sem síðan
hefir haldizt ; en ekki hefir hann verið f
þeirra manna tíð sem nú lifa. En til
merkis eru sýndarbolur, semklappaðar hafa
verið ofan í bergið og settir þar í járnbútar
eða krókar til að festa í kaðlana. Eg sá 2
holur aö sunnanverðu, er mannaverk sýnd-
ust á; að norðanverðu kom eg ekki, því
ekki verður þar komizt yfir ána. Eg sá og
í einum stað votta fyrir fornum götum,
sem lágu þvert að ánni að sunnan frá. f>að
er enn eitt, sem ræður úrslitum þessa máls:
bvergi á þessu svæði er nokkurt brúarstæði
á Hvítá nema á Kláffossi; til að sannfærast
hér um, reið jeg niður með ánni að sunn-
an allt niður að ármótum, þar sem Reykja-
dalsá kemur í Hvítá. f>ar eru alstaðar
melbakkar að ánni og flá melabörð, og áin
breið, hvergi Jclappir eða þrengsli; sama er
að segja upp frá Kláffossi og allt upp að
Bjarnafossi, sem nú er kallaður í daglegu
tali Barnafoss; þar er hvergi brúarstæði á
ánni; það mun vera um £ þingmannaleið.
Upp á Bjarnafossi er og gott brúarstæði; áin
fellur þar í gljúfrum. f>ar var brú á 11. öld,
(sjá Heiðarvígas. bl. 359); en munnmæli
eru, að það hafi verið steinbogi, og er til
um það saga. Má og vel vera, því Músa-
Bölvérkur »veitti Hvítá í gegn um ásinm,
að Landn. segir, bl. 67. Jeg skal enn geta
þess, að Brúarreykir er næsti bær fyrir neð-
an Síðumúlaveggi, og þó eigi allskammt
niður með Hvítá. f>að er líklegt, að þeir
sjeu kenndir við Hvítárbrú.
Nú hafa Borgfirðingar tekið sig saman
og ætla að brúa Hvítá, að því er jeg heyrði.