Ísafold - 22.04.1885, Blaðsíða 2

70
Nokkur orð um verðlagskrár.
í ísafold XI 12. (19. marz 1884) eru
(iFáein orð um verðlagskrár«, og er þar sýnt,
hversu óhafandi það fyrirkomulag er, sem
nú er á undirstöðu verðlagsskránna, að því
leyti sem hún getur orðið gjörræðisfull.
Síðan hefi jeg ekki sjeð neitt um það mál
ritað í blöðunum, nema hvað prófasturinn í
Kjalarnesþingi, síra þórarinn Böðvarsson,
svaraði tjeðri grein, og er auðsjeð á svari
hans, að honum líkar fyrirkomulagið vel (!);
en að öðru leyti er ekki mikið á þeirri
grein að græða, þar sem hún sannar ekk-
ert af því, sem höf. ætlaði sjer að sanna.
En þó verðlagsskráin yrði sannur mæli-
kvarði hins gildandi gangverðs, þd er það
vist, að hún stígur æ hærra, því meiri sem
dýrtíðin er, eptir þeim reglum, sem hún er
gefin. Nú er ekki haft neitt tillit til henn-
ar í neinum kaupskap. Hún er einungis
til vegna almenningsgjalda, en þau mætti
líklega heimta á allt eins rjettlátan og hag-
kvæman hátt með öðru móti, og því held
jeg sje kominn tími til að hætta við allar
verðlagsskrár.
Mjer sýnist, að öll þau gjöld til landsjóðs,
sem nú eru tekin eptir verðlagsskrá, megi
ákveða í krónutali, svo sem t. d. afgjöld af
þjóðjörðum.
Abúðar- og lausafjárskatt ætti að af-
nema, en leggja í þess stað toll á einhverja
vörutegund, t. d. glysvarning.
En svo eru það gjöld til prests og kirkju,
sem líklega verður torveldara að gefa regl-
ur fyrir, hvernig gjaldast ættu.
Jeg vil stinga upp á nefskatti, þannig, að
gjöldin öll nema aukaverk, en það eru tí-
undir, dagsverk, lambsfóður og offur, verði
lögð á hvern verkfæran mann, karla og kon-
ur, frá 20 — 60 ára, og gjaldi karlmenn
helmingi meira en kvennmenn. f>að ætti
að telja saman öll prestsgjöld á landinu, og
má þá sjá, hversu mikið kemur á hvern
mann. Jeg hefi gert það lauslega í nokkr-
um sveita-prestaköllum, og telst mjer gjald-
ið þar mundu verða 1£ til 2 kr. á mann
verkfæran, og verða það 9 til 12 kr. gjald
frá því heimili, þar sem hið vinnandi fólk á
tjeðum aldri er sex að tölu (á að gizka 12
manns í heimili alls). í sjávarsveitum, þar
sem dagsverk eru mörg að tiltölu, yrði
gjaldið nokkuð meira.
Hreppsnefndin gefur skýrslu um tölu verk-
færra manna í hverjum hveppi, en sóknar-
nefndin heimtar saman gjaldið og skilar
prestinum gegn venjulegum umboðslaunum.
A sama hátt vil jeg láta taka kirkjugjöld,
tíund, ljóstoll og legkaup, — það mundi
kirkjunum nægja til viðhalds og viðreisnar
ef fjármál þeirra kæmust aöfnuðunum í
hendur, og fje þeirra, sem sjálfsagt væri,
yrði sett á vöxtu.
Sumum kann að virðast það lítill jöfn-
uður að leggja jafnt gjald á alla, sem eru á
þessum aldri, hvað sem líður efnahag þeirra.
En er það samt ekki nokkuð meiri jöfnuð-
ur en það sem nú viðgengst ? f>ar sem all-
ir gjalda heytoll jafnt, hvort sem eiga hálft
kvígildi eða mörg hundruð fjár, og offur
fellur á menn einungis eptir þeirri tilviljun,
að tíund þeirra verður 20 hndr. í staðinn
fyrir 19J. Allir menn gjalda nú orðið skatt
í landssjóð af eign sinni eður tekjum, og að
leggja gjald á menntil almennra þarfa, svo
að þeim ríka verði eins erfitt að greiða það
og þeim fátæka, er regluleg jafnaðarkenn-
ing. Og þó öllum gjöldum væri ljett af
þeim, sem eru fátækir vegna óreglu, leti og
ráðleysu, yrðu þeir fátækir samt. Eg ætl-
ast til, að húsbændur gjaldi fyrir hjú sín, og
þá verður gjaldið hæst á þeim, sem flest
hefir vinnandi fólk; en enginn hefir vinnu-
fólk nema til að vinna fyrir fjenaði, eða til
að stunda einhverja arðberandi vinnu, og
því hljóta þeir að hafa nokkuð gjaldþol.
En þeir sem kjósa heldur lausamennsku en
að vera í vist er rjett að leggi nokkuð
til almennra þarfa. |>eir þurfa að nota
kirkjú og prest allt eins og búandi menn.
Að undantekningar frá þessu gjaldi eigi
sjer stað um þá menn, sem eitthvað eru að
læra og sem þess vegna væru ómagar, þótt
þeir væru komnir yfir tvítugt, kunna menn
að álíta sanngjarnt. En jeg er hræddur um,
að margur mundi þá sleppa við að gjalda
og að það helzt yrðu embættismanna og rík-
ismanna synir og dætur.
f>ó jeg nefni hjer verkfæra menn, þá vil
jeg ekki undanskilja fína herra og dömur,
sem ekkert vinna, ef það fólk hefir ekki
heilsubrest, sem varni því að vera í tölu
verkfærra manna. Sama er um embættis-
menn eða aðra þá, er vegna stöðu sinnar
gera meira en bjarga sjálfum sjer. En að
jeg vil ljetta gjaldinu af mönnum um sex-
tugt, kemur til af því, að jeg álít ellina
ósjálfbjarga, að sínu leyti eins og æskuna.
þetta er nú ekki nema lausleg bending,
og vona jeg að einhver mjer færari taki mál-
ið til frekari íhugunar.
Elliðakoti 12. jan. 1885. Guðm. Magnússon.
Búnaóarskóli Suðuramtsins.
Seint gengur með búnaðarskólastofn-
anina á Hvanneyri. Hvað er orðið af
því málefni ? Er það alveg dottið úr
sögunni eða hvað ?-—Svona munu marg-
ir vilja spyrja, því að þetta er áhuga-
málefni fyrir marga, einlcum fyrir okk-
ur hjer nærsveitis.
Jeg, sem er sýslubúi hjer í Borgar-
firði, er allvel kunnugur þessu málefni
og skal þess vegna gera þeim grein
fyrir hvernig á stendur, sem ekki eru
hjer kunnugir. Jeg álít mig skyldugan
til þess, þar eð ókunnugir munu ann-
ars kenna þetta seinlæti okkar Borg-
firðinga.
það er kunnugt, að þegar Oddgeiri
heitnum Stephensen buðust kaupendur
að Hvanneyri sumarið 188 r, ætlaði
hann að láta Suðuramtið fá að ganga
fyrir að kaupa jörðina undir búnaðar-
skóla, sem opt hafði verið álitið nauð-
synlegt að koma á fót. í þessu skini
bauð hann þá amtsráði Suðuramtsins
að standa fyrir kaupunum. Til allrar
ógæfu hafnaði amtsráðið þessu boði,
svo að jörðin þess vegna gekk úr
greipum hins opinbera, sem aldrei skyldi
verið hafa.
Nokkrir af nærsveitungum Hvann-
eyrar tóku sig þá saman (þennan stutta
tíma sem þeim gafst þá ráðrúm), um
að reyna hvað þeir gætu til þess að ná
jörðinni. þ>eir fengu þá Björn búfræð-
ing Björnsson frá Vatnshorni til þess
að fara suður til Reykjavíkur og kaupa
jörðina, í von um samþykki sýslunefnd-
arinnar síðar meir. Sumir af þessum
mönnum lánuðu þá Birni jarðir sínar í
veð til þess að geta fengið peningalán
úr landssjóði til jarðakaupanna. J>essi
sendiför Björns tókst æskilega, þannig
að hann fékk keypta Hvanneyrina fyr-
ir 15000 kr.; einungis mátti Björn þar
að auki bæta við 300 kr. til þeirra
tveggja manna, er þá höfðu fengið á-
drátt um kaupin hjá eigandanum. f*ann-
ig gekk allt æskilega hingað til.
Sýslunefnd Borgfirðinga hjelt þar-
næst fund með sjer 8. september 1883;
gekk hún þá að því boði Björns bú-
fræðings (því að nafninu stóð hann fyr-
ir kaupum jarðarinnar), að kaupa jörð-
ina fyrir hið sama verð og hann hafði
keypt hana, 15,300 kr. J>etta boð af
hendi Björns skyldi svo standa í næstu
10 ár, til 1893. Sumarið 1884 gaf svo
amtsráðið i Suðuramtinu sýslunefndinni
leyfi til að ganga að þessum kaupum.
Nú skyldu menn ætla, að allt væri á
bezta vegi; en það fór á aðra leið.
Birni búfræðing, sem hafði verið til-
kynnt að sýslufundur ætti að vera á
Leirá 14. október og að þar ætti að
geru út um kaupin á Hvanne^-rinni,
leizt ekki að koma þangað, heldur sat
kyr heima. Var þess vegna maður
gerður gagngert á stað af fundinum til