Ísafold - 22.04.1885, Blaðsíða 3

að sækja Björn; en hann mat það ekki
að neinu; hann vildi hvergi fara, en
skrifaði einungis skæting til sýslunefnd-
arinnar; kvaðst með ótrúlegri þolin-
mæði hafa beðið eptir hentugleikum
hennar; nú fengi sýslunefndin að bíða
um stund eptir hentugleikum sínum.
(Honum þótti sem sje þessi sýslufund-
ur vera haldinn of seint). pegar ekki
var hægt að hafa tal af Birni, kusu
fundarmenn 3 menn til að fara seinna
á fund hans og semja út um kaupin.
J>egar þessir menn svo fundu Björn
seinna, vildi hann ekki ganga að nein-
um boðum ellegar láta jörðina af hendi;
kvað sýslunefndina hafa enga heimt-
ingu á jörðintii, þvi að samningurinn
væri ógildur, sem varla nokkrum gat
fundizt nema honum. Af hendi sýslu-
nefndarinnar voru Birni boðnar, auk
kaupverðs jarðarinnar, 2000 krónur í
ómakslaun, en að þessu kostaboði vildi
hann ekki einu sinni ganga. — En jeg
efast ekki hins vegar um, að Björn
muni þykjast hafa rjettinn sín megin,
og nógar afsakanir fyrir sjálfum sjer.
Sáttafundur var síðan haldinn í þessu
máli hinn 9. marz i vetur; en öll þau
boð, er Björn ljezt bjóða, voru þannig
úti látin, að ómögulegt var að ganga
að þeim, og til þess mun hann hafa
ætlazt; málinu var siðan vísað til dóms
og laga.
þ>etta búnaðarskólamál er nú orðið
og hefir verið almennt áhugamál hjá
okkur Borgfirðingum; en þegar það er
komið svona, þá liggur það 1 augum
uppi, að okkur er ómögulegt að fara
þess á flot við aðrar sýslur, að ganga
í samfjelag við okkur til að stofna bún-
aðarskóla á þeirri jörð, sem vjer ekki
vitum hvort vjer nokkurn tíma fáum
yfirráð yfir eða ekki. þ>að getur hver
maður skilið.—
Hins vegar hefir lika verið óskiljan-
legur dráttur á þessu máli heima i
hjeraði, fram yfir það hvað þurft hefði
að vera.
Tveir af þeim mönnum, er lánuðu
Birni jarðir sínar í veð, eru nú að byrja
mál við hann útafþvi, að hann ekki
hefir haldið loforð sín gagnvart þeim
um að láta jörðina af hendi undir bún-
aðarskólastofn u n.
Svona stendur á því, að búnaðarskóla-
málið á Hvanneyri liggur í dái nú um
tíma.
I aprílmánuih 1885. Borgfiröingur.
71
Hin fornu Fiskivötn.
Eptir
Sigurð Vigfússon.
A árinu sem leið hef eg mist mikinn tíma,
því eg lá veikr allan fyrri hluta sumars, og
var þó ekki vel heill um veturinn áður; nú
er ég þó fullkomlega búinn að ná mér aptr,
og er því ekki vanþörf á að taka aptr til
óspiltra málanna um þau efni, sem mestu
þykir varða og orðið bafa að bíða í þagnar-
gildi.
Eitt af þessu, sem betr þurfti að skýra,
ér nú um Fiskivötnin í Njálu. Að sönnu
gat eg ekki farið aptr austr í sumar, eins og
til stóð; en það mál vildi eg sízt hafa undir
höfuð lagt. því af staðarlegum Iýsingum í
sögunni var það bæði hið torveldasta við-
fangs og þó hið þýðingarmesta fyrir söguna;
menn hafa einmitt haft þetta atriði sem
sjerstakt dæmi bæði í ritum og ræðum, til
að sýna, hvað sagan væri varúðarverð og
vart að trúa. Eg er hræddur um að ein-
hverjum hefði þótt »skarð fyrir skildi* í vor-
um mikla og merka sagnaflokki, hefði það
sannast, að sú fríðasta meðal íslands dætra,
Njála, hefði haft stórkostlegri og meiri villu
í sjer fólgna en nokkur af þeim 13 eða 14
merku sögum, sem þegar er búið að rann-
saka meira og minna. það er ekkert um-
talsmál, þótt smá- missagnir kunni að koma
fyrirí sögum, en þessi vitleysa um Fiskivötn-
in er svo stórkostleg, að hefði engin Fiski-
vötn fundizt önnur en þau, sem nú eru svo
kölluð, og eru langt norður á öræfum upp af
Landmanna-afrjetti og fyrir norðaniTungna-
á, þá hefði mátt segja, að það sýndi ljóslega,
að höfundar Njálu hefðu énga verulega hug-
mynd haft um, hverju þeir voru að lýsa ; og
það hefir lengi verið svo, að þegar eitt stórt
skarð cr komið í virkisvegginn, þá er auð-
veldara til aðsóknar. Hjer var því nauðsyn
að komast að einhverri rjettri niðurstöðu.
í ísafold 1883 (X 26., 28., 29. og 39.) hef
eg nokkuð skýrt frá rannsókninni í Bangár-
þingi, og þar hefi eg (bls. 110, 115, 122, og
123) sjerstaklega talað um þetta efni, sem
hjer ræðir um. það er því ekki hjer þörf
að taka það upp. Jeg skal einungis geta
þess, að eg tók það þar fram, jafnvel þó eg
ekki hefði komið á staðinn, að þau vötn, sem
Njála nefnir, hefði verið austnorðan til við
Eyjafjallajökul, og enda þótt þau fyndust
þar ekki nú, þá hefðu þau samt hlotið að
vera þar, og að þau hefðu þá heitið Fiski-
vötn.
þetta hvorttveggja hefir og fullkomlega
sannazt eptir áreiðanlegum skírteinum. En
það sem eg hjer vildi einkanlega skýra frá,
ér það, að tiltaka nákvæmar, hvar vötnin
liggja, og að gjöra grein fyrir þeim sönnun-
um,sem eg hefi fundið fyrir því, að þau hjetu
Fiskivötn áður.
Eptir um haustið, þegar eg kom að aust-
an, skrifaði eg í ýmsar áttir og jafnvel til
annara landa, þeim mönnum, er eg hugsaði
bezt til fallna að gefa skýrslur um þetta
efni, og fjekk þær þegar frá mörgum. En
eg skal hjer einungis nefna tvær skýrslur,
sem einkanlega tóku af tvímælin í þessu
máli. þær voru alveg samhljóða, og var
þó önnur skrifuð suður í Kaupmannahöfn,
en hin austur í Skaptártungu. þeir sem
hafa mestan hug á lagt að gefa mjer
skýrslur í þessu Njálu-máli og útvega mjer
upplýsingar um þá staði, sem eg héfi ekki
komið á, eru þeir herra þorsteinn Erlingsson
stud. jur. og herra Jón þorkelsson stud. mag.
báðir í Kaupmannahöfn, er annar er fædd-
ur og uppalinn í Fljótshlíð, en annar í
Skaptártungu, eru því manna kunnugastir,
og það sem mest er um vert, skilja orð og
anda sögunnar. Hinn síðarnefndi skrifar
mjer 11. jan. 84, á þessa leið : »Fyrir norð-
an Bláfjall við Ófæru hina syðri — þær
renna báðar í Skaptá (Eldvatn) —eru Álpta-
vötn, það er sunnarlega á Tungumanna af-
rjetti, og þó austarlega». þar með lýsir
hann og greinilega landinu í kring og byggð-
inni niður frá. Hann nefnir og örnefni,
sem er auðsjáanlega úr Njálu, en er þó
ekki nefnt þar; í því er góð upplýsing fyrir
söguna. I brjefi til mín 1. marz s. á. styrk-
ir hann aptur þetta mál, og svarar þannig
upp á þessa spurningu mina: »Eru ekki
Alptavötnin á svæðinu milli Svartahnúks-
fjalla að vestan og Bláfjalls að austan og
þá fyrir sunnan syðri Ófæru?«, að hann seg-
ir: »Hjer hefi jeg ekki annað að gjöra en
segja já og amen til, að því undanskildu
að Bláfjall er nokkuð sunnanhallt við vötn-
in«. Herra Jón Eiríksson í Hlíð í Skapt-
ártungu, sem jeg er þakklátur fyrir margar
góðar upplýsingar, hann skrifar mjer um
þetta efni þannig 31. jan. s. á.: »Alptavötn-
in eru fyrir austan Hólmsá (Hólsá) nokk-
uð langt, rjett austan undir Svartahnúks-
fjöllum, rjett norðan undir Bláfjalli. Vötn-
in eru 2, sem nefnd eru ytra og eystra
Alptavatn ; spottakorn vegar á milli, og er
það brunnið land, og sömuleiðis allt um-
hverfis þau. Frá Svartanúp (sem er efsti
bær í Skaptártungu) og til Álptavatna mun
vera nokkuð á aðra mílu (danska). Vötnin
bæði eru lítil; þó er það eystra nokkuð
stærra«. í brjefi frá 18. marz talar hann
enn nákvæmar um leg vatnanna : »Álpta-
vötnin eru norðaustan til við BláfjalU; sjá
um þetta Uppdrátt íslands,helzt þann stóra,
þar á eru þessi örnefni: Bláfjall, Svarta-
hnúksfjöll, Syðri-Ofæra og Hólmsá.
Skýrslur þessár eru svo líkar, að þær bera