Ísafold - 03.06.1885, Blaðsíða 2

94
J>á er hinn aðalatvinnuvegur landsins,
fiskiveiðarnar, sem auðsjáanlega er mjög á-
bótavant og er þó sömuleiðis mjög mikils-
verður fyrir landið. Til fiskiveiða þekki jeg
ekki neitt, en þó kemur mjer svo fyrir sjón-
ir yfir höfuð að tala, sem fiskiveiðarnar á
opnum skipum muni vera harla lítill gróða-
vegur fyrir landið; það lítur út fyrir, að
mögru árin gleypi allt af hin feitu og verði
þó eigi feit. Youin um gott aflaár, er bæti
úr því, sem brugðizt hefir svo hraparlega
ár eptir ár, tælir svo marga til að vanrækja
landbúnaðinn og koma sjer að sjónum til
þess að græða þar fje á skömmu bragði. En
því miður bregzt sú von helzt til opt: fiskur-
inn kemur eigi, heldur í bans stað vinnu-
leysið, með öllum þess slæmu afleiðingum,
þar sem svo margir sjómenn hrúgast sam-
an. fað verður auðvitað ekki á móti því
borið, að stundum gefur sjórinn mjög mik-
ið af sjer í aðra hönd; þetta elur þá von
hjá sjómanninum (eins og í spilum!), að
honum muni þá og þá bera eitthvert það
happ að höndum af sjónum, er bæti hon-
um alla bið og allan skaða, og virðist það
aptur hafa þau áhrif á ýmsa, að þeir virða
að vettugi það sem þeir geta unnið sjer inn
daglega með stöðugri vinnu, gætandi eigi
þess, að það er drjúgt sem drýpur, þótt,
smátt sje, og að það er víst, að það verður
miklu affarabetra og notasælla til fram-
búðar heldur en þessi spilamennska við sjó-
inn, sem fiskiróðrarnir eru að jafnaði. |>ar
að auki bíður landið stórtjón á ári hverju
fyrir það, að fjöldi manna fer í sjóinn í
fiskiróðrum á hinum opnu skipum. |>ann-
ig drukknuðu á árunum 1878—81, það er
á einum fjórum árum, 281 karlmaður hjer
á landi, og er það 5. hver dáinna karl-
manna á því tímabili á aldrinum frá lð til
65 ára.
|>að getur verið, að af því að mjer er svo
hugarhaldið um framfarir landsins í land-
búnaði, þá líti jeg nokkuð óbilgjörnum aug-
um á fiskiveiðarnar. En mjer getur ekki
skilizt, að það geti verið rjett, að yfirgefa
landbúnaðinn til þess að stunda fiskiveiðar
á opnum skipum. Eigi fiskiveiðar að verða
landinu arðsamar, virðist mjer mega til að
stunda þær á annan hátt en nú gerist al-
mennt hjer á landi.
Jeg geri þá ekki ráð fyrir, að nokkur
maður muni bera á móti því, að atvinnu-
vegirnir sjeu mjög skammt á veg komnir
hjer á landi, nje hinu, að þeir geti tekið
mjög miklum framförum. En um það, hvað
helzt standi fyrir þessum framförum, geta
verið nokkuð skiptar skoðanir. Margir bera
mest fyrir fjeleysi og kunnáttuleysi. J>að
er nú vitaskuld, að nokkurt fjármagn er
nauðsynlegt til allra fyrirtækja, og væri
mjög æskilegt, að landið fengi einhverja þá
j peningastofnun, er veitti greiða aðgöngu að
I lánum gegn fullri tryggingu. Að kunuátta
sje nauðsynleg, er líka sjálfsagt. Til þess
að bætt verði úr kunnáttuleysinu er fyrsta
skilyrðið það, að landslýðurinn sje sjer þess
meðvitandi og finni sáran til þess, og kosti
því kapps um að bæta úr því. En auk fjár
og kunnáttu er enn eitt atriði, sem framfarir
hvers lands eru mjög svo undir komnar, og
það er atorkusemi almennings, sönn lyst og
vilji alþýðu manna til að vinna. þ>egar slík
lyst og vilji til að vinna er orðinn al-
mennur meðal alþýðu manna, þá kemur
líka von bráðar bæði fje og kunnátta; þá
munum vjer geta að líta hvern túnblett-
inn sljettaðan eptir annan; grjóti rutt úr
túnum og slæjublettum; þang notað til á-
burðar í stórum mæli, sem er ágætt til þeirra
hluta, með því að það hefir inni að halda
bæði holdgjafa, kalí og fósforsýru, og gæti
orðið að auðsuppsprettu, þar sem nóg er af
því; hesta notaða við jarðyrkjustörf o. s. frv.
|>á mundi og spretta upp ýmis konar iðn-
aður, er menn gætu haft fyrir stafni hinn
langa vetrartíma, t. d. alls konar tóvinna,
kaðlavinna, jafnvel tóbaksspuni o. fl., er
ekki getur þrifizt hjer nú sem stendur vegna
þess, hvað vinnulaunin eru há og það fyrir
ljelega vinnu, og er þó almennt haldið svo
fjarskalega óspart á tímanum hjer á landi
meiri part ársins að minnsta kosti. Time
is money (tíminn er peningar) segja Eng-
lendingar aptur á móti. Að vekja og örfa
elju og atorku almennings er það sem mest
ríður á hjer á landi nú sem stendur; því
það verður þó það, sem drjúgast verður
landinu til viðreisnar og framfara, þegar
öllu er á botninn hvolft; það er það, að
bjarga sjer sjálfur, sem vjer verðum að
byggja á framtíð landsins.
|>að stoðar eigi að bíða eptir því, að land-
sjóður endurreisi landið; því það getur
landsjóður ekki, þótt hann jafnvel ljeti allt
sem hann á »til eflingar búnaðin. Landsjóð-
ur getur ekki hreint út í bláinn látið fram-
kvæma hin og þessi stórkostleg fyrirtæki
búnaðinum til framfara, ef hann hefir alls
enga trygging fyrir því, að almenningur hafi
elju og atorku til að hagnýta þess konar
fyrirtæki sjer og landinu til ávaxtar. Ef
þar á móti elja og atorka alþýðu manna
lifnaði svo, að þess sæist órækur vottur; ef
segja mætti við landsjóð: »Hjer eru nú
þessir iðju- og dugnaðarmenn, sem hafa
aukið og bætt tún sín svo og svo mikið, sem
hafa nú svo miklu fleiri kýr en áður o. s.
frv., þeir standa nú með verkfærin í hönd-
unum viðbúnir að halda áfram frekari jarða-
bótum m. m., en sá eða sá farartálmi er
þeim ofurefli að yfirstíga af eigin rammleik«
— þá er ólíklégt, að nokkurt þing mundi
syuja til lengdar fjárstyrks til slíkra fyrir-
tækja, með því líka landsjóður nýtur þess
sjálfur með ríflegri tekjum, er eitthvert arð-
samt framfarafyrirtæki, sem nokkuð kveð-
ur að, er komið í verk.
Að alþýða manna er að jafnaði ekki svo
atorkusöm sem skyldi, er vissulega að
nokkru leyti því að kenna, hvernig fátækra-
málum er stjórnað. Að lögum er það eng-
in skylda að annast hvern þann af almanna-
fje, er segir sig til sveitar, af hvaða ástæðu
sem er; en í framkvæmdinni mun sá rek-
spölur kominn á, að það er eins og það
væri skylda sveitarstjórnarinnar að standa
straum af velvinnandi fátæklingum, undir
eins og þeir knýjaá; en slíkt er hinn
versti þröskuldur fyrir viðreisn landsins
hvað efnahag þess snertir, og kemur þar að
auki í bága við alla sanna mannúð ; því það
er gagngjört mannúðarleysi, að taka frá fá-
tækum iðjumönnum og gefa letingjunum,
og gera þar með að engu allan greinarmun
á lífskjörum iðjumannsins og letingjans,
þar sem letinginn á margsinnis eins góða
daga eða betri á sveitarinnar kostnað held-
ur en iðjumaðurinn, sem neytir síns brauðs
í sveita síns andlitis. En það er ekki nóg
með það, að það er engin skylda fyrir
sveitarsjóðina, að standa straum af velvinn-
andi þurfamönnum, heldur er mjög skað-
legt að gjöra það, með því að þar af leið-
ir, að hinn velvinnandi þurfamaður fær eigi
nægilegt tækifæri eða aðhald til að leita
sjer atvinnu, en það er aptur til niðurdreps
öllum framförum og getur með tímanum
orðið til þess að öll kynslóðin úrættist. það
sem mannúðar vegna má ætlast til af þjóð-
fjelaginu með sanngirni, er, að ala önn fyrir
öllum þeim, sem einhverra hluta vegna eru
ekki færir um að vinna fyrir sjer, svo sem
einkum þeir er veikir eru (sjer í lagi geð-
veikir), munaðarlaus börn, uppgéfin gam-
almenni o. s. frv.; þess konar þnrfamönn-
um á þjóðfjelagið að ala önn fyrir svo vel
sem hægt er, og væri æskilegt, að þeir nytu
þess að einhverju leyti, sem spara mætti
frá letingjunum með góðri stjórn. Að þess
konar fólk, að minnsta kosti börn og heið-
arleg gamalmenni, er látið vera saman við
letingja og óþokkaskríl í fátækrahúsum í
öðrum löndum, á auðvitað mjög illa við, og
og er fjarri því að vera mannúðlegt.
það ber auðvitað við, að velvinnandi fólk,
sem líka er iðju- og atorkusamt, kemst í
svo mikil bágindi, án þess að hafa til þess
unnið, að það er eigi sjálfbjarga. þegar svo
stendur á, á bezt við að hjálpað sje með
gjöfum og samskotum, og það er líka optast
nær hægt að hjálpa þess konar fólki, með