Ísafold - 02.09.1885, Blaðsíða 3

151
Fiskiklakið á Fingvelli við Öxará.
I Frjettum trá lslandi 1884 eptir Jónaa
prest Jónasson segir svo bls. 25 : »Snemma
í októbermánuði fór Johnsen (svo hjet hinn
sænski laxamaður) austur að þingvöllum
að koma þar á fót urriðaklaki; tókst þar
að frjóvga um 18000 urriðahrogn ; ekki
hafa fregnir komið af því, hvernig því
hafi reitt af«. Hinn háttvirti frjettarit
aii hefir með þessum ummælum gefið
mjer tilefni til að láta eigi lengur dragast,
að óska rúms í ísafold fyrir eptirfarandi-
skýrslu um, hversu fiskiklakstilraun
mín á síðastliðnum vetri heppnaðist,
enda mun almenningi þykja fróðlegt að
vita, hvernig hinum fyrstu fiskiklakstilraun-
um hjer á landi reiðir af.
Að n'ðuin hins þjóðkunna fiskifræðings
A. Feddersens var tilraun þessi gerð, en
Johnsen, hiun sænski laxaklaksmaður, sagði
fyrir um útbúnað allan og aðferð, samkvæmt
fyrirlagi Feddersens. — Ljet hann fyrst
smíða rimlakassa einn allmikinn, og koma
honum svo fyrir á hentugum stað í Oxar-
á, að lokið eitt var ofanvatns, en liðug
ur straumur ljek gegn um kassann. I
kláf þessum urðu hængar og hrygnur, er
nota skyldi, að geymast, unz hrygnur urðu
gotfærar og hængar hæfilegir. F.ins og á
stóð, var ekki uin atinað að gjöra, en að
hafa klakkassana sjálfa útbúna til þoss, að
vera á floti 1 straumvatni; eru þeir gjörðir
úr trje (lengd 36 þuml., breidd 16 þ., dýpt
11 þ.), á báðum endum eru allstór op og
eru þjettgataðar blikkplötur negldar fyrir
þau ; (betra væri sjálfsagt að hafa vírnet
til þess); fellur um götin líðandi straumur
gegnum kassana endilanga. þeir eru ræki-
lega brenndir innan og afvatnaðir; vatns-
þvegin smámöl er lögð á botn þeirra;
malarlagið nær 2 þ. þykkt; eru svo hin
frjóvguðu hrogu lögð á inöl þessa, og
verður að sjá um, að vatnið fljóti ætíð vel
yfir þau.
Hinn 25. október frjóvgaði Johnsen nær
10,000 urriða’nrogn, og lagði þau í klak-
kassa (sem jeg nefni »Nr. 1«), er búið hafði
verið um í mynni straumgjár einnar, er
liggur í vatn út, suðaustau við þingvallar-
túnið. — Hinn 28. s. m. frjóvgaði jeg nær-
fellt jafnmörg hrogn og lagði í klakkassa
(Nr. 2), er búið hafði verið um i hinni
nyrðri hinna tærti linda, er renna vestur í
Oxa-rá norðanvert við túnið (sumir kalla
þær »Lögbergislindir«) ; hafði jeg nákvæm-
lega sömu aðferð sem Johnsen. það sýndi
sig brátt, að frjóvgunin hafði heppnazt vel;
dóu tiltölulega fá hrogn í kassanum Nr. 1,
og að eins 8 hrogn í kassanum Nr. 2, þang-
að til í miðjum nóvbr. |>á gerði ofsahláku
með afspyrnu-sunnanroki og gekk þing-
vallavatnið mjög á land upp ; löðrandi hol-
skeflur fjellu við ströndina, gengn ótrúlega
hátt, og soguðu með sjer aptur allt, er
lauslegt var. Hið kyrra vatn hafði fengið
á sig svip brimsollins haffjarðar; svo var
veðrið hart. Flóðið náði kassanum Nr. 1,
og bylti honuin úr skorðum ; og þegar að
varð komizt, sást, að mölin hafði kastast
til og frá um kassann, og sært og marið
hrognin, svo að mestur hluti þeirra glat-
aði lífi. — En til allrar hamingju tókst
ekki eins óhappalega til með kassann Nr.
2, sem í lindina var látinn. Að vísu
varð hann í sama veðrinu fyrir miklum
óskunda af Oxará, sem gekk yfir hólma
sína, flæddi inn í lindina yfir kassanu, og
spýtti kolmórauðu vatni inn í Lögbergis-
gjárnar, urðu hrognin þá óhrein, og komu
þá fram töluverð vanhöld á þeim, og varð
að gæta þeirra daglega með mestu alúð
og vandvirkui allt fram um miðjau janú-
ar, en þá rjenaði förgunin, og eptir það
döfnuðu þau dávél.
Hinn 24. desbr. þóttist jeg fyrst sjá til
augna í einstökum hrognum.
1 miðjum febrúar tók hýðið að springa
utan af einstökum ungum, en þeir er sein-
astir urðu á sjer losnuðu eigi við hýði sitt
fyr en mánuði síðar. Eptir að ungarnir
tóku að skríða úr hýðinu, fórust sárfáir.
Johnsen áleit urriða-unga þá, er lifðu fram,
um 7,000 að tölu. Hinn 29. apríl var
þessum hóp hleypt út.
Hinn 1. marz flutti hinn ótrauði og ár-
vakri Johnsen hingað 3,400 laxahrogn frá
stofnuninni á Eeynivöllum ; hafði Fedder-
sen lagt svo fyrir. |>rátt fyrir grimmdar-
frost (16° E) hafði Johnsen svo vel um
búið, að ein sex hrogn dóu á leiðinni,
(hrognin voru flutt í votum dýjamosa);
lagði hann nú hrognin þegar um kveldið
niður í sjerstakan kassa í hina syðri af
lindum þeim, er jeg gat um að framan ;
þá nótt dóu önnur 6 hrogn, og 5 dóu síð-
ar smátt og smátt. Hinn 25. marz skriðu
hinir fyrstu fjórir laxaungar úr hýði, og að
hálfum mánuði liðnum synti allur þorri
laxaunganna fjörlega í kassanum með kvið-
poka sína. Fimm eða sex dóu eptir þetta.
Löxunum var sleppt út 30. maí; fyr hafa
laxar ekki synt í Oxará, svo menn viti.
Eeynslan hefir þannig sýnt, að takast
má að klekja út hrognum með þessum
einföldu og ódýru verkfærum, sem jeg hef
lýst, ef vatnið er hæfilegt, staðurinn hent-
ugur, og öll alúð lögð á hirðinguna. En
svo er það óþægilegt verk og hart aðgöngu,
að hirða um hrognin skýlislaust í vetrar-
kuldutn og illviðrum, að jeg álít frágangs-
sök að klekja hrognum ár eptir ár, nema
skýli sje byggt yfir hrognakassana. |>ess
skyldu og allir gæta, er reyna vilja klak
í straumkössum þessum, að svo sje frá
þeim gengið, að eigi komizt mikil óhrein-
indi að hrognunum. Sje svo um búið, og
sje vatnið mátulega kalt, þá tel jeg v st að
straumkassar úr trje megi víða að góðu
gagni koma, sjeu þeir rjettilega smíðaðir,
og hæfilega sviðnir og afvatnaðir. Jeg hef
komizt að raun um, að í lindunum, sem
notaðar voru hjer í þetta skipti, er ákjós-
anlegt vatn til fiskiklaks; það er svo tært
að eigi þarf að sía það og hiti þess er 2£°—
3þ E. Ef skýli væri byggt yfir kassana og
vatnagangi Oxarár bægt frá með stíflugarði,
mætti klekja hjer f slíkum kössum miljón-
um hrogna vanhaldalítið.
|>að er hvorttveggja, að jeg býst við, að
jeg eigi geti komið þvf við, að fullnægja
þessum skilyrðum í haust, þar eð stýflu-
garðurinn hlýtur að kosta talsvert fje, eigi
hann að vera vandaður og varanlegur, enda
þykir mjer bezt á því fara, að bíða til
næsta sumars, úr því von er um, að hr.
A. Feddersen fáist þá hingað, því mjer
þykir miklu skipta, að hann segi nákvæm-
lega fyrir um allan útbúnaðinn, og sje hann
að öllu leyti gerður að hans ráði. Samt
hef jeg í hyggju að gjöra næsta vetur svip-
aða tilraun, sem í vetur er leið, til að
klekja urriðahrognum, en einkum þó laxa-
hrognum, með því að Feddersen hefir fast-
lega ráðið til þess, að reyna að koma upp
laxi í þingvallavatni og hyggur að hann
muni geta náð þar viðgangi, en úr þessari
spurningu væri æskilegt, að reynslan fengi
sern fyrst að leysa. — En af þessu leiðir, að
jeg verð að biðja þá heiðruðu menn, sem
óskað hafa að fá hjá mjer frjóvguð hrogn
bleikjutegundanna í þúngvallavatni til flutn-
ings í tjarnir og stöðuvötn, að hafa biðlund
eitt ár, og virða mjer til vorkunnar, að jeg
eigi get snúizt við því að verða við þessum
óskum þeirra í þetta skipti. En fús er
jeg til þess, að sýna mönnum aðferðina að
frjóvga hrogn, og segja mönnum til um út-
búnað og fyrirkomulag strauniklakskassa,
svo vel sem mjer er auðið, og þótt þekking
mín á þessu sje takinörkuð og reynsla mín
stutt, mundi aðgætnum og ástundunarsöm-
mönnum, sem fengju hina nauðsynlegustu
leiðbeiningu, vel geta tekizt að klekja út
hrognum í straumkössum, ef þeir fylgja
nákvæmlega hinum áreiðanlegu og glöggu
leiðbeiningum um hirðingu klaksins, sem
landfógeti A. Thorsteinson hefir gefið um
þetta efni í sinni ágætu ritgjörð hjer að
lútandi í Tírnariti Bókmenntafjelagsins.
þingvelli við Oxará 11. ágúst 1885.
Jens Pálsson.