Ísafold - 16.03.1887, Blaðsíða 3

47
eiga að leggjast saman við, og þannig ríða
baggamuninn, og sýna, hver þingmannaefni j
það eru, sem kjördæmið allt i heild sinni
hefir bezt traust til.
Svo mikið er víst, að hefði verið kosið til
fyrverandi þinga eptir þessum reglum, þá |
hefðu ekki allfáir setið heima af þeim, sem i
áður hafa verið á alþingi.
* ... *
Fyrst jeg er að minnast á kosningar, get j
jeg ekki látið vera, að minnast á kosning- [
arlagafrumvarpið, sem samþykkt var á síð-
asta þingi. það er því nær ótrúlegt, að j
meðmælendur þess skyldu — eptir þeirra j
eigin sögn — ekki geta sjeð galla á þeim,
og 20—22 menn í báðum deildum samtöld-
um skyldu geta fengið sig til að greiða
látlaust atkvæði með hverri grein. Stefnu- ’
leysið í því er svo aðdáanlegt , að ó-
mögulegt er að sjá, hvað mennirnir hafa
viljað.
Að minnsta kosti er ekki hægt að sjá,
að þeir hafi viljað gera kjósendum ljettara
fyrir að nota kosningarrjett sinn ; því eigi
fjölga þeir kjörstöðum, heldur þvert á móti
bæta einum kjörfundi við, til þess að gera
kjósendum helmingi kostnaðarmeira að velja
þingmann sinn.
Eptir núgildandi lögnm er að eins einn
almennur kjörfundur í kjördæmi hverju, en
eptir þessu nýja frumvarpi eiga þeir að vera
tveir: annar í júlí til efri deildar kosn-
inga, og hinn í september til neðri deildar
kosninga.
Skyldu þingmenn í raun og veru hafa
ímyndað sjer, að kjósendur almennt færu
að fjölmenna til tveggja kjörfunda á sama
sumri ? Fyr mætti nú vera ókunnugleiki
á ástandi landsins og skoðun landsmanna.
Jafnframt því, að með frumvarpinu eru
auknir erfiðleikarnir við kosningarnar, er
kjósendum töluvert fjölgað: konur og karlar,
er eigi höfðu áðar kosningarrjett, eiga nú
að öðlast hann.
Að vissu leyti mælir margt með þessu
ákvæði. En um leið og það er gert, verð-
ur á hina hliðina að búa svo um hnútana,
að rjettur margra þeirra, er áður höfðu hann,
skerðist eigi svo mjög við það, að hann verði
þeim því nær engin eign.
Eins og nú er ástatt með kjörstaði, má
ráðgjöra, að \ allra kjósenda eigi nokkurn
veginn hægt með vegna vegalengdar að
sækja kjörfund, þ þurfi talsvert að leggja
í sölurnar, og | eða helmingur allra kjós-
enda í landinu hafi mikla erfiðleika og
kostnað til þess að sækja kjörfund. Nú
er auðsjeð, að undir eins og þeir kjósend-
ur fjölga, sem næst búa kjörstaðnum, þeim
mun erfiðara er fyrir hina, sem fjærstir eru,
að koma vilja sínum fram. Ef t. d. þeim
i kjósenda, er næst búa kjörstað, er fjölg-
að um -J., þá þarf sá J kjósenda, er lengst
býr frá kjörstað, að leggja £ meira í sölurn-
ar, til að koma þeim manni á þing, sem
þeir vilja leggja kapp á, ef skiptar skoðanir
eru um þingmannaefnin.
þetta nýja kosningarlagafrumvarp, með
fjölgun kjósenda og kjörfunda, en ekki fjölg-
un kjörstaða um leið, er því að eins til þess
að auka við þau skerin, sém fyrirfarandi
kosningar hafa strandað á. f>að er hent-
ugasta vopn í höndum eins eða tveggja
manna í kjördæmi hverju, sem hafa áhuga
á að koma sjer eða fylgifiskum sínum á
þing, og sem nenna að smala saman sem
flestum af þeim, sem næst búa kjörstaðn-
um. Hafi formælendur frumvarpsins viljað
styðja þvílíkar kosningar til alþingis, má
álíta, að lögin hafi heppnazt prýðilega, og
að ekki sje auðvelt að semja þau öllu hag-
anlegri til slíkra framkvæmda.
Eigi er heldur hægt að sjá, hvort for-
mælendur og styðjendur frumvarpsins hafi
álitið hentugar: hina núgildandi kosningar-
aðferð, eður hlutfallskosningar; því þeir
hafa hvorttveggja, sína reglu fyrir hvora
deild; hefðu þeir álitið aðrahvora regluna
betri, þá hefðu þeir sjálfsagt tekið hana
fyrir þingið í heild sinni. Sje önnur að-
ferðin verri, er óvit að brúka hana, eink-
um af því, að sumir þeirra munu hafa verið
óvissir í, hvor deildin ætti að fá svo gott,
að sitja fyrir nýja móðnum.
Fyrst formælendur vildu láta kjósa §
allra þingmanna eptir núgildandi kosning-
arreglu, óbreyttri í öllum höfnðatriðum, hefir
þeim þótt hún allgóð ; því er þá verið að
breyta til verra fyrir alla kjósendur?
Jeg held jafnáríðandi sje að velja eins
tryggilega til beggja deildanna, og að ó-
brotnara sje að kjósa til þeirra beggja á
sama kjörfundi. Mætti þar strax ákveða,
hver væri valinn til að sitja í efri deild,
og hverjir í neðri deild, svo framarlega sem
menn eigi vilja fela þingmönnum, eins og
nú, að velja úr sínum flokki menn til efri
deildar.
Enn fremur er eigi hægt að sjá, að for-
mælendur frumvarpsins hafi verið fjarska-
hrifnir fyrir jafnrjetti kjósenda. Eptir nú-
gildandi lögum eru kosnir tveir þingmenn
fyrir 9 fólksflestu kjördæmin, eður 6, þegar
3 kaupstaðir eru frá dregnir; en eptir þessu
nýja frumvarpi á að velja einn þingmann
fyrir »sjerhvert sýslufjelag og bæjarfjelag»;
hafa þannig 28 og 35 kjósendur í Isafjarðar-
og Akureyrarbæ jafnmikinn rjett til að
senda einn mann á þing sem 530, 500, 450
kjósendur í Rangárvalla-, Kjósar- og Gull-
bringu- og Húnavatns sýslum. Minna grand
f mat sínum má finna en þetta, og get jeg
ekki sjeð, að þessi breyting sje svo til bóta,
að menn muni una henni vel, þegar glímu-
skjálftinn og nýja brumið er af rokið.
Til þess að eyða ekki of miklu rúmi í
blaðinu, vil jeg ekki minnast á, hversu erfitt
j yrði eptir þessu nýja frumvarpi: 1., aðhafa
nægilegt eftirlic á kjörskrám ; 2., að fá full-
vissu fyrir kjósendur um land allt frá 12
mönnum, sem hentastir eru álitnir til efri
deildar, hvort þeir gefa kost á sjer til þess
i starfa; og 3., hversu tíminn er tæpur til
þess að koma kjörskrám öllum til Reykja-
víkur, og svo úrslitum kosninganna þaðan
aptur út um land allt. Fleiri allstóra galla
á frumvarpinu þyrfti að laga.
Svo mikið mun vera óhætt að fullyrða,
að ekki sje hægt að sjá, að með þessu nýja
frumvarpi sje kjósendum gert hægra fyrir
að nota kosningarrjett sinn, nje jafnrjetti
þeirra sje aukið, eða meiri trygging sje
fyrir happasælum afleiðingum af kosning-
1 unum, en eptir núgildandi lögum, einkum
ef þeim væri breytt í þá átt, er jeg hefi
J minnzt að framan.
því var þá þessi breyting gerð ?
Flutningsmaður frumvarpsins sagði á
J þingi, að hann hefði haft bundnar hendur
af stjórnarskránni nýju; en henni mátti
svo sem auðvitað ekki nærri koma. En
; það er ekki kosningarfrumvarpinu til rjett-
lætingar í sjálfu sjer.
í janúar 1887. Tr. (xUlinarSSOll.
Landsyfirrjetturinn og fiski-
samþykktarbrotin.
Eins og sjá má af blöðunum, er nii yfir-
rjetturinn búinn að kveða upp dóm í máli
þeirra þórðar í Görðunum og Ogmundar í
■ Tjarnarkoti, út af því, að Ögmundur tók
j upp þorskanet þórðar í fyrra þann 26.
: marz.
Yfirrjetturinn dæmir á þessa leið : af því
að Ögmundur var skipaður tilsjónarmaður;
af þvi að hann gat sannað, að net þórðar
lágu þar, sem samþykktarlögin 9. júní 1885
í banna að leggja net, og af þvi að Ög-
j mundur afhenti hreppstjóranum bæði netin
og aflann, sem í þeim var, undir eins og
hann kom í land, þá ber að sýkna Og-
1 mund í þessu máli; landsyfirrjetturinn á-
lítur því, að þeir tilsjónarmenn, sem breyti
í einu og sjerhverju eptir úrskurði eða á-
kvæðum sýslumannsins í Gullbringusýslu,
j dags. 3. marz f. á., breyti rjett, og að ef ein-
| hver ákærir þann, sem samkvæmt þeim
sýslumannsúrskurði tekur upp ólöglega lögð
net, þá beri að sýkna hinn ákærða. Með
öðrum orðum : yfirrjetturinn dæmir með
tjeðum dómi sínum, að tilsjónarmennirnir
hafi rjett til að taka upp þau þorskanet, er
þeir finni lögð þar, sem samþykktarlögin 9.
\júní 1885 banna að leggja net; en yfirrjett-