Ísafold - 26.10.1887, Blaðsíða 3

199
300 fjár í góðu standi, og andvirði eða af-
urðir af 4. hundraðinu.
|>arna var sannarlega þörf á og hægt
að spara. En nú er verra við að eiga,
þegar tjónið er orðið. En þessu og því
um lík eru ótal dæmi.
þegar vel árar, og heyskapur verður
góður, setja menn vanalegast svo mikið á
að haustinu, að komi nokkuð meira en
meðalvetur, er allt gefið upp, en engar
verða leifar til slæmu áranna.
Eins og jeg hjer að framan hefi leitazt
við að leiða rök að, ríður mest á, að hver
einstakur maður og þjóðin í heild sinni
taki sjer fram í skynsamlegri brúkun góðu
áranna, þó hitt sje líka sjálfsagður hlutur,
að lifa spart þegar illa árar.
Nú er hjer á suðurlandi árgæzka til
lands og sjávar. Nú ættu menn, ef því
heldur áfram, að sýna það í verkinu, að
þeir hefðu eitthvað lært í harðærisskóla
þeim, er þeir hafa gengið í gegnum nú að
undanförnu. p.
Skálmaldar-bragur.
--o---
Eyrir seytján árum beið her Frakka ó-
sigur við Sedan, og varð að draga upp
hvítan friðarfána; Napóleon keisari þriðji
varð að senda Prússakonungi sverð sitt
til merkis um, að hann gæfi sig honum
á vald. Daginn eptir gerðist Frakkland
þjóðveldi, og sameining þýzkalands í keis-
aradæmi lá opin fyrir.
Og hverjar eru svo afleiðingarnar orðn-
ar nú? Hafi einhverjir ímyndað sjer, að
með þjóðveldinu mundi upp renna ný öld,
öld friðar og starfsemi — þá hefur það
hrugðizt. Og hinir mörgu, sem á hinn
bóginn væntu þess, að af hernaðargengi
þjóðverja mundi rísa heraga-öld, öld
einveldisanda og apturhalds — þeim hafa
enn meir brugðizt vonir sínar. Herbúnað-
urinn er orðinn svo ofboðslega gagnstæður
mannlegu eðli, að engum hefur slíkt í
huga komið fyr. Óþolandi álögur, aptur-
för í verzlun, atvinnu-þrot, jafnt í almennri
vinnu sem iðnaði,— það eru orðnar afleið-
ingarnar, ásamt glæpum og mannfjelags-
spillingu, sem hlýtur að verða samfara
þessum ókjörum.
Vjer lifum á öld ofbeldis og ofriJcis, og
það svo, að slíks eru ekki dæmi síðan
á hernaðarárum Napóleons fyrsta, segir
merkur enskur þjóðmálafræðingur. Eptir
styrjöldina milli þýzkalands og Frakklands
fyrir 17 árum kom enginn friður, heldur
það, sem verra er en styrjöld. Ósigurinn
vekur hefndarhug; sá sem hyggur á hefnd-
ir verður að tygjast vel, og sá sem óttast
hefndina, verður að gera slíkt hið sama,
og vinirnir verða að tygjast og óvinirnir
verða að' tygjast líka.
Norðurálfan lítur nú á tímum svo út,
sem hún að eins að hálfu leyti starfi að
iðnaði, reki verzlun og yrki jörðina í ró
og næði. Charles Dilke, einn af helztu
stjórnmálafræðingum Englendinga, hefir á
frakknesku ritað stóra og fróðlega bók,
»Evrópa 1887«. þegar vjer lesum þá bók,
þá sjáum vjer, að því fer harla fjarri, að
ríkin í heimsálfu vorri vilji vinna saman
til heilla og hamingju sjer og öðrum.
Nei, þvert á móti, þau sitja hvert um
annað, eins og köttur um mús, þyrst í
blóð og styrjöld.
Og hvað kosta hertygin?
Tölurnar eru svo háar, að vjer, eptir
okkar smávöxnu högum, eigum bágt með
að skilja í þeim. Smáríkin teljast nú ekki
einu sinni með. En hvað verða stórveldin
að borga ? það er erfitt að fá sannar
skýrslur í því efni. þegar einhver þjóð
vill aðra feiga, þá er hún ekki að segja
frá, hvað mikið hertygin sín kosti. Eptir
því, sem næst verður komizt, kostar land-
herinn á ári hverju :
England.............kr. 680,000,000
Bússland..............— 550,000,000
Frakkland .... — 400,000,000
þýzkaland .... — 330,000,000
Austurríki og Ungverja-
land................— 210,000,000
Ítalía................— 200,000,000
Að England er svo ofarlega á blaði
kemur til af því, að kostnaður til hersins
á Indlandi, sem yrði að vera með, ef styrj-
öld bæri að höndum í höfuðríkjum Evrópu,
eru einnig talinn með. Kostnaður þessara
sex stórvelda til landhersins nemur þannig
á ári hverju
kr. 2,370,000,000 (2370 rnilj. kr. !).
Og þó er annar herbúnaður enn dýrari.
Auk fjárútlátanna er líka mannfólkið,
ungir menn á bezta aldri, sem eiga að
hervæðast. þegar styrjöld ber að höndum,
er haft til taks í fyrsta liðsafnað :
á Bússlandi . . . 4,000,000 manna
- Frakklandi . . . 2,500,000 —
- þýzkalandi . . . 2,300,000 —
- Austurríki og Ung-
verjalandi . . . 1,250,000 —
- Ítalíu............ 700,000 —
þetta verður í einum fimm ríkjum
10,750,000 manna!
þrátt fyrir hinn ógurlega kostnað er þó
landher Englendinga ekki merkilegri en
svo, að Englendingar sjálfir telja hann
ekki með. Nýja konungsríkið Búmenía
getur haft til fyrsta liðsafnaðs 150,000 vígra
manna, prýðilega útbúna og ágætlega
tamda við herskap allan.
Bak við þennan mikla höfuðher stendur
svo varaliðið. Bússland eitt getur aukið
lið sitt um 2,000,000. Svo eru fjöldamörg
smáríki, sem mundu tolla í tízkunni, ef
allsherjar-ófrið bæri að höndum, og þó
ekki muni mikið um þau, þá er þó þeirra
blóð jafndýrmætt og álögurnar á þau ekki
síður þungbærar.
Svona er nú ástatt. Og þó sýnir allfc
þetta hvergi nærri fullkomlega, hvað þessi
skálmaldar-bragur kostar árum saman.
Enn er sem sje ótalinn herskipastóll
allra þessara ríkja.
(Niðu>l. næst. Eptir „V. G.“).
'JIL GAGNS OG GAMANS.
Hvað jörðin er smávaxin. Flestum finnst
mikið til um heim þennan, er vjer byggjum, og
margur ímyndar sjer enn það, sem almenning-
ur hjelt fyrrum, að sól, tungl og stjörnur sjeu
til þess settar á himinhvelfinguna, að lýsajörð-
unni og verma hana, og að vjer mennirnir sje-
um æðstir allra skapaðra skepna.
Til þess að setja mönnum glögglega fyrir
sjónir, hver einfeldni þetta er, er nóg að geta
þess, að þó að öllu hinu mikla sólkerfi voru,
sólinni sjálfri, og jarðstjörnunum Yenusi, jörð
vorri, Marz, Júpíter, Satúrnusi, Úranusi og
Neptúnusi, með öllum tunglum þeirra og öllu
smástirni. væri hnoðað saman í einn hnött, þá
eru til himintungl, sem eru miklu stærri en
það.
það má sjá með berum augum 6000 stjörn-
ur; en með sjónauka hefir tekizt að eygja um
40,000,000 himintungla.
Margur er enn svo ófróður, að hann ímynd-
ar sjer, að sól sú, er lýsirjörð vorri og vermir
hana, sje hin eina sól, sem til er. En það eru
til fjöldamargar sólir aðrar, og þær jafnvel
margfalt stærri en hún, meira að segja 2000
sinnum stærri. En langt er þangað nokkuð,
til sumra þessara sólna. Miklum reiknings-
manni hefir talizt svo til, að þó að fariu væri
sú leið með gufuvagni, eins og hraðast er ekið
á járnbrautum, þá mundu ganga til þess 60
miljónir ára!
Fiskar í sjó hafðir á gjöf. Á einum stað
í Norvegi var tekið upp á þeirri nýlundu í
sumar, að stía inni 7000 þorska í þröngu sundi
milli tveggja nóta, og hafa þá þar á gjöf. þeir
hafa verið aldir á síld eða fiskiúrgangi eða
kröbbum ; gefið einu sinni á dag.
þegar fiskur hækkar í verði í vetur, á að
flytja þá lifandi til Englands, og selja þar. þeir
hafa þrifizt vel, ekki drepizt nema einn og
, tveir á viku hingað til. (V. O.)