Ísafold - 21.02.1888, Síða 2

34
það autt. J>egar hin ákærðu höfðu haft þenn-
an undirbúning, komu þau sjer saman að
kveikja í húsinu aðfaranótt hins 11. nóvember
f. á. Tvo næstu dagaua áundan leyndust þeir
Jóhannes og Guðmundur heima í bænum með
hjálp Elízabetar; sagði hún, að þeir væru farnir
upp í Borgarfjörð, og til þess að minna bæri
á, er eldurinn væri kveiktur, hengdi hún eptir
tilmælum Jóhannesar rauð tjöld fyrir glugg-
ana. Hina ákveðnu nótt um miðnætti fóru
þeir síðan Jóhannes og Guðmundur niður í
húsið og lögðu eld i hrúgur af þurrum mosa
og klofnum spýtum, er þeir höfðu borið saman
á 7 8töðum hingað og þangað í húsinu; i sum-
ar hrúgurnar lagði Jóhannes kolakveikjur, og
hjá einni þeirra ljet hann 4—6 lóð af púðri, i
þeim tilgangi að flýta fyrir brennunni, en án
þess að honum dytti i hug, að af því gæti
hlotizt manntjón eða útbreiðsla eldsins til ann-
ara húsa ; um þetta púður vissi Guðmundur
ekki, og er ekki ástæða til að rengja framburð
þeirra um þetta. Að þessu búnu læstu þeir
húsinu og fóru viðstöðulaust af stað úr bænum
upp í Borgarfjörð. Milli kl. 2 og 3 um nótt-
ina urðu menn varir við eldinn, og var hann
slökktur viðstöðulítið. Hefir hrunatjónið verið
metið 167 kr. 50 a.
Framangreint hús er vátryggt fyrir elds-
voða, og metið 2,900 kr. til brunabóta ; enhinn
ákærði Jóhannes hefir stöðugt haldið því iram,
að hann hafi ekki ætlað sjer með þessu athæfi
að svíkja brunabötaábyrgðina að öðru leyti en
því, að hann ætlaði sjer að ábatast á hurðum
þeim og þiljum, er hann tók úr húsinu, því sjer
hafi verið kunnugt um, að brunabótafjenu
mundi verða varið til að byggja húsið upp
aptur; og þó það hefði verið gert, hafi hann
ekki búizt við neinum hag af því, með því að
húsið sje svo veðsett, að enginn afgangur
mundi hafa orðið af veðskuldunum, þó að það
hefði verið byggt upp jafngott eða betra. J>ar
sem ekkert er fram komið, er veiki þennan
framburð Jóhannesar, verður eptir atvikum að
taka hann til greina“.
Fiskimannasjóðurinn.
Askomn um almenn samskot til vstyrktar-
sjóðs handa þurfandi ekkjum og börnum
drukknaðra sjómanna».
f>að hefir opt verið vakið máls á því 1
blöðurn vorum, hvílík nauðsyn til þess bæri,
að öfiugur sjóður væri til, sem gæti veitt
munaðarlausum ekkjum og börnum sjó-
manna drjúgan styrk, þegar slysfarir verða
við fiskiveiðar, sem því miður er harla
títt hjá oss. Ofan á náttúrlega hryggð
kvenna og barna við slík voða-atvik bæt-
ist optast nær það, að heimilin verða for-
stöðulaus og konur og börn sjómanna kom-
ast sviplega á vonarvöl. Úr þessu mætti
að verulegum muu bæta með öflugum
styrktarsjóði handa slíkum munaðarleys-
ingjum. þetta játa allir, sem um málið
hugsa; en oflítið er þó að gjört, til þess að
hrinda þessu stóra velferðarmáli sjómanna-
stjettarinnar í viðunanlegt horf, og má
eigi lengur svo búið standa. þegar stór-
kostlegt manntjón verður, eins og borið
hefir að höndum hvað eptir annað á hin-
um síðari árum í veiðistöðvunum við sunn-
anverðan Faxaflóa, svo sem mönnum hlýt-
ur að vera í vakanda minni, verða að vísu
margir til að bæta með fjársamskotum úr
hinum bráðustu þörfum munaðarleysingj-
anna; en auk þess sem það jafnan er
undir atvikum komið, hversu vel gengur
að ná slíkum samskotum, eigi sízt í erfiðu
árferði, þegar fæstir fjelagsmenn eru veru-
lega aflögufærir, þá liggur það í augum
uppi, að samskotin eyðast á einu eða 2
árum, en þörfin hjá þiggjendunum eykst
optast nær, eptir því sem frá líður, og þá
verða engin úrræði önnur en leita á náðir
fátækrastjómarinnai'.sem þó áður hefirnógu
mörgum þörfum að sinna.
Eins og kunnugt er, er nú til styrktar-
sjóður, sem hefir það augnamið, að bæta
úr þessum vandkvæðum, og hjálpa þeim,
sem missa forsorgara sína f sjóinn við fiski-
veiðar í Beykjavíkurbæ og Gullbringu- og
Kjósarsýslu. Sjóðurinn var stofnaður með
konungsúrsk. 24. júní. 1840, og var fyrsti
vísir hans 400 kr., sem voru afgangur af
samskotum eptir stóran mannskaða 6. apríl
1830 í Reykjavík og á Seltjarnarnesi;
hafði þessi afgangur verið settur á vöxtu,
og var 1840 orðinn rvxmar 587 kr; nú gaf
konungur 200 kr. í viðbót, og staðfesti
reglugjörð um sjóðinn og skipaði stjórnar-
nefnd. Var þar meðal annars kveðið svo
á, að sjóðurinn skyldi ávaxtast, unz hann
væri orðinn 2000 kr., og mætti eigi fyr
veita styrk úr honum ; minni mætti höf-
uðstóllinn aldrei verða, en kostað skyldi
kapps um að auka hann sem mest að
kostur væri á. f stjórnarnefndinni skyldu
vera : bæjarfógetinn og dómkirkjuprestur-
inn í Rvík, sýslumaðurinn í Kjósar- og
Gullbringusýslu, hjeraðsprófasturinn, einn
kosinn maður af bæjarfulltrúum Reykja-
víkur, og einn maður útnefndur af amtinu.
þegar stjórnarnefndin tók til starfa 1854,
var sjóðurinn orðinn 1356 kr.; sendihúnþá
út boðsbrjef til samskota í marz 1355, og
varð árangurinn af því hinn ákjósanlegasti,
því að á næstu 4 árum komu inn í gjöf-
um 1792 kr. Var sjóðurinn nú búinn ríf-
lega að ná hinni ákveðnu upphæð, og gat
tekið til starfa. Hann veitti 120 kr. styrk
í fyrsta sinni 1858 3 ekkjum og fátækum
manni, sem misst hafði bát sinn. þá liðu
svo 4 ár, að enginn styrkur var veittur, en
frá 1863 hefir hann árlega veitt verulegan
styrk, optast nálægt 200kr. á ári, en 6 fyrstu
árin nokkuð minna. Frá 1863 og til þessa
tíma hafa sjóðnum bæzt þessar gjafir:
1864 595 kr.; 1872 27 kr.; 1873 98 kr.;
1877 12 kr.; 1884 126 kr.; 1885 152 kr.
og 1887 10 kr. Alls hefir sjóðurinn
þannig fengið í samskotum og gjöfum
hin síðustu 33 ár (1855—1887), 2,792 kr.,
og er höfuðstóllinn nú orðinn 5,711 kr. —
Af sjóðnum hefir þessi styrkur verið veittur
síðan 1858 :
49 ekkjur hafa fengið samtals 3,705 kr.
9 föðurlaus börn samtals . . 560 —
1 fátækur sjómaður til að kaupa
bát....................._.____60 —
Styj'kur veittur samtals 4,325 kr.
Af þessu yfirliti yfir viðgang sjóðsins og
störf hans til þessa tíma má margt læra.
Fyrst það, að sje vel haldið á, má mikið
gagn verða að litlum vísi ; í annan stað,
að þegar áhugi manna er rækilega vakinn,
er alls eigi ókleyft að ná saman ríflegum
tillögum (svo sem 1855—58) ; í þriðja lagi,
að mönnum hættir við, að lina of fljótt á
sprettinum, þótt vel sje af stað farið, því
að eptir nokkur feit samskotaár hafa komið
helzt til mörg mögur ár, þegar sjóðnum
hefir verið gefinn langtum minni gaumur
en skyldi; og í fjórða lagi, að þrátt fyrir
sitt hægt vaxandi bolmagn hefir sjóðurinn
gjört stórmikið gagn, og veitt þurfandi ekkj-
um og börnum drukknaðra sjómanna tals-
vert d fimmta þúsund króna i styrk. Hversu
auðvelt hefði þó eigi verið að gera sjóð-
inn helmingi stærri og helmingi hjálpar-
drýgri, hefði áhugi manna á viðgangi hans
aldrei dofnað á þessurn liðnu 30 árum ?
Og hvílík blessun mundi hafa stafað af
meiri áhuga í þessu efni fyrir fátæka mun-
aðarleysingja drukknaðra sjómanna? —
Hjálpar-skamtarnir úr sjóðnum hafa opt-
ast verið 8—12 á ári, og þó eigi verið
unnt að gera xxrlausn öllum þeim hjálpar-
þurfandi ekkjum, sem styrks hafa óskað.
En hefði tvöfalt meira fje verið fyrir hendi,
eða 400—500 kr. árlega, þá hefði hjálpin
bæði getað náð til fleiri og betur munað
um hana hjá hverjum einstökum.
þessi þarflegi sjóður er nú til, og hefir
náð talsverðri upphæð, en hann þarf nauð-
synlega enn að aukast að drjúgum mun,
hæði með gjöfum einstakra megandi manna,
sem styrkja vilja gott málefni, og ekki
sízt með almennum, smáum, en stöðugum
tillögum frá sjómönnunum í þessu hjeraði,
sem eiga að njóta styrks af sjóðnum fyrir
þurfandi ekkjur sínar og börn, ef þeirra
skyldi missa við. Minnumst þá þess, að
hægra er að styðja en reisa, og dugum
sem bezt þessu mikilsverða velferðarmáli.
Sýnið nú góð samtök og ötula framkvæmd-
arsemi. þjer sjómenn, sem svo opt hljót