Ísafold - 19.12.1888, Blaðsíða 2

238
hafa. jpegar svo á stendur, er engin hætta
á því, að menn panti sjer frakka hjá skó-
aranum.
En, eins og landlæknirinn játar sjálfur,
eru til fjölda margir sj'úkdómar, er menn
geta lítið við ráðið, hvort sem þeir eru
lærðir eða ólærðir; en mikið virðist það
líklegra, að sá maður, sem vel hefir lært
að þekkja alla byggingu mannlegs líkama,
alla hina margvíslegu starfsemi líffæranna
og þau margvíslegu efnaskipti og efna-
breytingar, sem líffærastarfsemin hefir í
för með sjer, muni þó heldur renna grun
í og stundum vita með nokkurn veginn
vissu, hvaða meðöl sjeu líklegust til að
lina eða lækna ýmsa vandþekkta sjúkdóma,
heldur en þeir, sem ekkert eða lítið vita í
þessum forspjallsvísindum læknisfræðinnar.
feir, sem hafa hin ágætustu verkfæri til
þess að rannsaka með ýmsa þá innvortis
Btaði, sem sjón og heyrn verður ekki að
komið verkfæralaust, svo sem ýmsa sjón-
arspegla og ýmislega lagaðar sjónarpípur ;
eða þeir, sem hafa hin beztu áhöld til að
rannsaka efnafræðislega blóð, þvag, saur-
indi, munnvatn, hráka, uppgang og svita-
útgufun sjúklinganna, mundu þeir ekki
vera líklegri til að vita hinar næstu or-
sakir ýmsra hinna vandþekktu sjúkdóma,
• heldur en þeir, sem ekki geta rannsakað
neitt þvilíkt?
En aðalmeinið hjá oss Islendingum er
það, sem landlæknirinn virðist og kannast
við, að vor íslenzku læknaefni fá allt of
Iítið tækifæri til að æfa sig í slíkum rann-
sóknum, enda hafa þeir lítil áhöld til
slíkra rannsókna, þegar þeir fara að »prak-
tísera» í embættinu. það má nærri geta,
að fátæk læknaefni hafi fullt í fangi með
að útvega sjer hin einföldustu óg allra-
nauðsynlegustu áhöld til handlækninga, og
því síður að þeir geti fengið sjer talsvert
af áhöldum þeim, sem nauðsynleg eru til
hinna margvíslegu sjúkdóms-rannsókna,
sem öll til samtals mundu kosta svo þús-
undum króna skiptir, ef þau ættu að vera í
beztalagi. Jeg get nújekki dæmt um, hvað
vorir íslenzku læknar eru færir um að
nota öll slík áhöld; en hitt veit jeg með
vissu, að fæstir þeirra hafa efni til að geta
eignast þau af sjálfs sín rammleik; og þó
einhver ætti þau, þá mundu menn geta
sagt með sennilegum ástæðum, að optlega
mundi óhentugt tækifæri til að við hafa
ýmsar af slíkum rannsóknum upp til sveita,
þar sem sjúklingum verður ekki komið á
spítala; en þó mundi sumum af slíkum
rannsóknum verða við komið til mikils
gagns, ef áhöld og kunnáttu ekki vantaði,
einkum ef vissir menn, sem vel væru æfðir
í þeirri list og h'tið hefðu annað að stunda,
væru útgefnir til að ferðast um sveitir til
að rannsaka sjúkdóma, og mundi það verða
að talsverðu liði, einkum í langvarandi
sjúkdómum, og stundum líka í hinum bráð-
ari sjúkdómstilfellum, þegar svo hittist á;
líka mundu slíkir menn geta orðið alþýðu
manna til mikillar leiðbeiningar í því, að
við halda heilsunni og koma í veg fyrir
ýmsa sjúkdóma; því þeirra lifandi orð og
áminningar mundu hafa mikið meiri áhrif
heldur en prentaðar ritgjörðir, þótt góðar
sjeu, sem fáir kaupa og því færri lesa sjer
til gagns ; og þá ætti kappsamlega að reyna
að útbreiða slíkar ritgjörðir meðal almenn-
ings, og jafnvel gjöra unglingum að skyldu
að læra aðalinntak sumra þeirra jafnframt
kristindóminum.
Oflítil verkleg æfing og áhaldaleysi til
sjúkdóms-rannsókna hygg jeg að sje það
mein, sem allt of opt í framkvæmdinni
setur suma af hinum lærðu læknum vor-
um á bekk með hinum ólærðu skottulækn-
um, þegar kemur til að fást við ýmsa hinna
vandþekktu og illkynjuðu sjúkdóma.
Landlæknirinn ætti að gera sitt hið ýtr-
asta til að úr þessu meini verði bætt sem
fyrst og sem bezt, en lofa þeim af hinum
ólærðu læknum, sem ekki gera beinlínis
skaða, að praktísera óátalið, og alþýðu
manna að leita þeirra, þegar annaðbvort
ekki næst til hiuna lærðu lækna eða þegar
tilraunir þeirra reynast árangurslausar;
þetta held jeg væri hyggilegast bæði fyrir
hann og aðra lækna, þangað til praktisk
íþrótt hinna lærðu lækna verður þess
megnug að uppræta alla skottara af sjálfs-
dáðum.
það var nú óþarfi fyrir Iandlæknirinn að
fara að sanna mönnum, að það væri lík-
legt, að lærður læknir gjörði meira gagn
með sömu meðölum, ef hann þekkir
sjúkdóminn, heldur en ólærður skottu-
læknir; því um það eru allir skynsamir
menn sannfærðir. En þetta er nú heldur
ekki aðalatriðið, sem hann ætlar sjer að
telja mönnum trú um með ritgjörð sinni,
heldur hitt, að smáskamtameðöl hafi aldrei
læknað og muni aldrei lækna nokkurn sjúk-
dóm, og hann vill láta menn trúa sjer til
þessa í blindni, þó hann færi engin rök
fyrir því; sú eina sönnunartilraun, sem
hann kemur með, er sú : að smáskammta-
meðölin sjeu ekki viðhöfð í hinum vand-
þekktu og hættulegu sjúkdómum, fyr en
komið sje að #krisis» sjúkdómanna, eða að
því takmarki, sem lífsaflið vinnur sigur á
sjúkdómsaflinu eða fær útrýmt sjúkdóms-
eitrinu, og þess vegna þakki menn meðal-
inu ranglega batann ; en þetta segir hann
að eigi sjer stað bæði með smáskamta- og
stórskamtameðöl.
þótt því sje svo varið með suma sjúk-
dóma, að þeir hafi með sjer reglubundinn
tíma, til þess að ná einhverju vissu stigi,
sem þeim er eðlilegt að ná, ef engin með-
ul eru brúkuð, heldur náttúran látin ráða
og að eins borin umhyggja fyrir því með
hagkvæmum aðbúnaði og hentugu mata-
ræði, að ekki sje spillt fyrir læknandi starf-
semi lífsaflsins,—þá á jeg bágt með að trúa
því, gagnstætt því er jeg sjálfur þykist
hafa reynt, að engin þau meðul sjeu til,
sem geti linað eða nokkuð dregið úrþeirri
þjáandi og eyðileggjandi baráttu, sem lífs-
aflið kemst í við sjúkdómseitrið, sje við-
eigandi meðal reynt í byrjun sjúkdómsins;
en verði sjúkdómseitrið linað þegar í byrj-
uninni, og lífsaflið vakið og styrkt til bar-
áttunnar, þá hlýtur stríðið að verða væg-
ara og jafnvel styttra, þangað til »krisis»
kemur, eða komið er að því takmarki, að
lífsaflið fer að vinna verulegan sigur á sjúk-
dóminum. Bezt væri sjálfsagt að komast
úpp á að herða svo líkamann, að hann
yrði sem ómóttækilegastur fyrir utan að
komandi sjúkdómseitur, og að styrkja svo
vel hið starfandi lífsafl, að það yrði sem
færast um að spyrna á móti aðkomandi
eitri og útrýma því sjúkdómseitri, sem
myndast getur innan vébanda líffæranna
sjálfra; og að því takmarki ætti læknis-
listin að keppa ; en meðan það ekki tekst,
verða menn að trúa því, sem líka er marg-
faldlega sannáð af reynslunni, að bezt sje
og ekki ómögulegt að ráða aokkra bót á
flestum sjúkdómum, sje það reynt sem fyrst,
eða að minnsta kosti áður en þeir ná sínu
hæsta stigi; og jafnvel þó þeir hljóti að
lokunum að verða mönnum að bana, þá
er ekki ólíklegt, að optast mundi kleyft,
sje það reynt í tíma, að draga úr flestum
þeirra, svo þeir yrðu kvalaminni, meðan
þeir eru að eyðileggja lífsaflið ; og þessa
trú ætti landlæknirinn að styrkja en ekki
veikja, bæði hjá læknum, lærðum og ó-
lærðum, og hjá alþýðu manna.
þegar landlæknirinn segir, að bver skottu-
læknirinn þykist hafa næga þekkingu til
þess að kunna greinarmun hinna ýmsu
sjúkdóma og til að geta tekið að sjer með-
ferð þeirra, þá eru það helber ósannindi,
að segja þetta um alla ólærða lækna án
undantekningar; því jeg þekki nokkra
þeirra, sem hafa ljósa hugmynd um, að
þeir viti allt of lítið í læknisfræði, og sem
hafa því áhuga á að leita sjer þeirrar
þekkingar, sem þeim er ýtrast auðið.
Um sjálfan mig get jeg fullyrt það, að
þó jeg hefði fengið fullt lækningaleyfi, þá
dró það opt úr lækningatilraunum mínum,
að jeg kannaðist við, að jeg hefði hvorki
næga þekkingu nje nægan tíma til að gefa