Ísafold - 27.03.1889, Page 2

98
biskupi var Dr. Guðbrandur Vigfússon og
kominn í níunda lið, og bar hans nafn, því
að það hafði haldizt við í ættinni. Móðir
Dr. Guðbrands var Halldóra Gísladóttir,
prests á Breiðabólstað á Skógarströnd, Ólafs-
sonar biskups í Skálholti (d. 1753), og er það
ætt Gísla Sveinssonar sýslumanns á Miðfelli
(1564 — hjer um bil 1593). |>au hjón Vig-
fús og Halldóra voru sæmilega efnuð, en í
æsku Dr. Guðbrands tók afasystir hans, Kat-.
rín Vigfúsdóttir, hann að sjer, af r'ækt við
nafnið, því að hann hjet eptir bróður hennar
Guðbrandi apótekara í Nesi (d. 1822); kom
hún honum að Kleifum í Gilsfirði og þar ólst
hann upp. Hinn fyrsta skólalærdóm nam
hann að sjera Halldóri Jónssyni í Trölla-
tungu (d. 1888), en tvo vetur var hann í
kennslu hjá sjera þorkatli Eyjólfssyni, presti
á Staðastað, frænda sínum; þeir voru syst-
kina synir; var sjera þorkell þá stúdent og
kennari hjá Jóni landlækni þorsteinssyni.
1844 fór hann í Bessastaðaskóla og útskrif-
aðist vir Beykjavíkurskóla 1849 með bezta
vitnisburði. Fór hann samsumars til Kaup-
mannahafnarháskóla og tók þar tvö hin fyrstu
lærdómspróf, bæði með bezta vitnisburði, en
embættispróf tók hann ekki, heldur tók hann
með miklu kappi að leggja stund á fornar ís-
lenzkar bókmenntfr og sögu, og varð hann
brátt stipendiarius við safn Arna Magnússon-
ar, og var það þangað til 1864; gjörðist hann
á þeim tíma svo kunnur íslenzkum handrit-
um og handritasöfnum, að fáir munu hafa
það verið jafnvel. Hvað gagnkunnur hann
var orðinn sögunum þá þegar, sjest bezt af
hans ágætu ritgjörð Um tímatal i Islendinga-
sögum, sem prentuð er í Safni til sögu Is-
lands; ritaði hann hana árið eptir að hann
flutti út af Garði (Begens), eða veturinn 1854
—55, og hafði til þess þrjá mánuði. Hann
starfaði mikið um þessar mundir, ritaði margt
í Ný Fjelagsrit, og var með í ritnefnd þeirra
1858—1864, gaf út hjer um bil allt fyrsta
bindið af Biskupasögunum og fyrsta heptið af
öðru bindinu, skrifaði Skírni 1861 og 1862,
og það svo vel, að víst hefir aldrei verið bet-
ur gert, gaf út 1860 í Leipzig með Möbíusi
prófessor í Kiel íslenzkar fornsögur og 1864
Eyrbyggju. Fyrir Fornritafjelag Norðurlanda
gaf hann úr Báröarsögu m. m. 1860, og yfir-
skoðaði og leiðrjetti með rektor Jóni þorkels-
syni handrit Sveinbjarnar Egilssonar af skálda-
málsorðabók hans fyrir Fornfræðafjelag Norð-
urlanda; um þetta leyti annaðist hann og um
útgáfuna af N. M. Petersens norrænu bók-
mentasögu. 1854 ferðaðist hann í Noregi og
ritaði um ferð sína ágæta grein í Ný Fje-
lagsrit. A Islandi var hann 1858 og safnaði
þá íslenzkum handritum fyrir hið íslenzka
bókmenntafjelag. þ>á kyntist hann Jóni al-
þingismanni Guðmundssyni og voru þeir vin-
ir æ síðan. Hann skrifaði útlendar frjettir í
|>jóðólf 1862—1872. Uin haustið 1858 dvaldi
hann nokkra hríð í Beykjavík og beið eptir
póstskipi. Sagði hann mjer, að þá hefði hann
opt komið í hús Bjarna konferenzráðs þ>or-
steinssonar, og minntist hann þess opt, og
þóttu honum orðræður Bjarna að öllu merki-
legastar og einkennilegastar þeirra manna, er
hann mundi. |>á kynntist hann Páli stúdent
Pálssyni. Heyrði eg hann optast minnast á
þessa menn af Islendingum, og svo föður
minn og Jón Arnason og sjera Halldór í
Tröllatungu og Arna Thorlaeíus í Stykkis-
hólmi. Sjaldan ininntist hann á Jón Sigurðs-
son að fyrra bragði, en þann mann hygg jeg
að hann hafi virt mest allra. Skömmu eptir
lát hans skrifaði hann vini sínum Sigurði L.
Jónassyni: «Ekki skil eg í því, hvernig Is-
lendingar fara að því að lifa í Kaupmannahöfn
síðan Jón Sigurðsson dó».
Arið 1859 ferðaðist hann á jpýzkalandi, og
var með Maurer í að sjá um útgáfu þjóðsagn-
anna og ritaði þar hinn merkilega formála
fyrir þeim. 1864 var hann beðinn um af
Dasent að ljúka við hina íslenzku orðabók, er
Bichard Cleasby hafði byrjað á og margir Is-
lendingar höfðu áður að unnið. Fór hann þá
til London um haustið og var þar í tvö ár,
en síðan fiutti hann til Oxford; leysti hann
það verk svo skjótt og skörulega af hendi,
sem alkunnugt er. Var því lokið 1873. Tók
hann þá til að búa undir prent útgáfu af
Sturlungu, og kom hún út 1878 með merki-
legum og lærðum formála. Næsta ár útgaf
hann með vin sínum F. York Powell islenzka
lestrarbók og 1883 Safn af fornkvœðum ís-
lenzkum (Gorpus poeticum boreale), mikið og
merkilegt vérk. 1886 gaf hann út með Po-
well rit í minning um hundraðára afmœli Jak-
obs og Vilhjálms Grimms, og 1887 Icelandic
Sagas, sem snerta Orkneyjar, en þegar hann
dó var hann í sameiningu með Powell að vinna
að útgáfu af öllum tslendingasögum í einu
safni, og mun það safn nú að nokkru
prentað.
Dr. Guðbrandur var tæpra 62, ára þegar
hann ljezt, og er engin furða þó hann entist
ekki betur, því hann var sístarfandi alla
daga. þ>ó var ekki hægt að sjá á honum, að
hann væri lúinn, því hann var fjörlegur og
Ijettur sem unglingur. Hann var maður bú-
inn einhverju hinu ágætasta andlega atgjörvi;
hann hafði fádæma góða sjón, var flugnæm-
ur og stálminnugur, og hafði ljósara og fijót-
ara skilning en flestir menn aðrir; enda var
hann svo fróður í bókmenntum og sögu Is-
lands, að þar þorum vjer engum nú lifandi
manni til að jafna; það var naumast hægt
að koma svo að honum í íslenzkum ættar-
tölum, að hann kannaðist ekki við hvern lið.
Hann var málfræðingur góður, en sögumaður
var hann þó meiri. Islenzkt mál skrifaði
hann.svo ljett og lipurt, að fáir munu eptir
leika. I fráfalli hans er horfinn einhver hinn
afkastamesti og helzti maður, sem stundað
hefir forna norræna og íslenzka fræði á síð-
asta mannsaldi, og það eru víst engarýkjur,
að nafn hans hefir verið kunnara um hinn
menntaða heim, en nokkurs annars samtíða
Islendings; að því hefir það og stutt, að hann
á síðari árum ritaði á jafn útbreiddu tungu-
máli og ensku. J>ó hann dveldi lengstum í
fjarska við lsland, unni hann þó ættjörð sinni
af alhuga; en hann var ærukær og stoltur
fyrir Islendinga og vildi að þeir bæru sig
karlmannlega, og þaðan stafa afskipti hans
af hallærismálinu 1882.
Ensk blöð og tímarit (The Athenæum, ept-
ir Edm. Gosse) hafa minnzt á lát hans með
hinni mestu virðingu, og Ulustrirte Zeitung
hefir getið láts hans; í Danmörk hafa meðal
annars Berl. Tid., Morgunblaðið og Ulustr.
Tid., sem óðara tók upp mynd af honum,
minnzt hans rækilega. í «Times» ritaði vinur
hans Powell um hann, og í Oxford Magazine
6. Febr. stendur mjög fögur grein um hann
eptir einn af vinum hans Chr. Plummer.
þar stendur meðal annars: «Nóttina 31. janú-
ar leið rólega burt frá oss einn hinn merki-
legasti maður, sem Oxford hefir litið á þess-
ari öld. Fáir, ef nokkrir eru, af þeim mönn-
um, er borgin hefir tekið sjer í sona tölu, hafa
varpað öðrum eins frægðarljóma yfir Oxford,
eins og sá maður, sem hjer er um að ræða.
Dauði hans mun hafa komið mörgum á ó-
vart. Hann sýndist vera svo fullur af fjöri
og þrótt alveg til hins síðasta .... Hann
dó alveg þjáningalaust í svefni á fimtudags-
kvöldið milli kl. 11 og 12. það var ekkert
helstríð, en andardrátturinn varð æ erfiðari og
erfiðari, þangað til hann hætti með öllu.
Maður, sem þekkti hann vel, ritaði fagurlega
og satt um hann: «Hann var alltaf barnsleg-
ur og hann sofnaði að síðustu eins og barn».
—- I Uppsölum í Svíþjóð hjelt háskólinn á
laugardaginn var sína norrænu hátíð, sem
ekki hefir verið haldin nú um fimm fyrirfar-
andi ár, og var hún óvenjulega fjölsótt. Af
nöfnum látinna ágætismanna á minnisstein-
um var eitt Guðbrands Yigfússonar.
Dr. Guðbrandur var einhver tryggasti vinur
vina sinria, og ekki allra vinur, en þeir voru
mestir vinir hans, er þekktu hann bezt; hvað
lítið sem honum var gjört til þægðar, mundi
hann og virti það æ síðan; en ekki var svo
auðvelt að ná vináttu hans aptur, ef gjört
var á hluta hans að raunalausu; honum var
heldur ekki tamt að gerast upp á menn að
fyrra bragði. Hann var einkennilegur maður
um sumt, og nokkuð fornlyndur, og var trú-
maður; hann hafði miklar mætur á Yídalíns-
postillu og Passíusálmum sjera Hallgríms, og
var honum það meira en uppgerð, því í bana-
legu sinni hafði hann sálmana, sem hann
kunni utan að, hjá sjer. Hann lifði og dó
ógiptnr og barnlaus.
1871 var Dr. Guðbrandur af háskólanum í
Oxford kosinn meistari (Master of Arts) í
sæmdarskyni; á háskólahátíðinni í Uppsölum
1877 var hann kosinn heiðursdoktor. 1873
var hann kosinn heiðursfjelagi vísindafjelags-
ins í Miinchen. 1884 var hann gerður að
professor (extraordinarius) við háskólann í
Oxford, og 1885 var hann sæmdur riddara-
krossi dannebrogsorðunnar.
Með Guðbrandi Vigfússyni ljezt einhver
hinn agætasti Islendingur á þessari öld, og
einhver hinn bezti drengur,. og er það eigi
mælt af vináttu, heldur sökum sanninda. En
hitt er og satt, að þar dó sá maður, er mjer
er einna mestur harmur að, og eg vildi einna
helzt iir helju kosið hafa, því að bæði hann
og þorkell prestur faðir minu voru aldavinir
um langa æfi, og sjálfur hef eg aldrei kynzt
raunbetri nje vinfastara manni.
Kaupmannahöfn, á fyrsta miövikudag í Gói.
JÓN þoEKELSSON.
Frá útlöndum. Það frjettist með póst-
skipinu frá Englandi, að maður sá, Pigott
að nafni, er falsað hafði og selt «Times» brjef
þau, er Parnell voru eignuð, hafi fyrirfarið
8jer—skotið sig—suður í Madrid, til þess að>
komast ekki undir rnanna hendur.
Skaðabótamál haíði Parnell höfðað gegn
«Times», á írlandi, og krafizt 100,000 punda
sterling (1,800,000 kr.) fyrir skaða þann og
skapraun, er blaðið hafi bakað honum með
áburði sinum.
Kennaraíjelagið. Forseti fjelagsins,
dr. Björn M. Ólsen, hjelt fyrirlestur á fundi
í því 23. þ. m. um stafsetningu í íslenzku.
Hann vill gjöra stafsetninguna einfaldari,
færa hana nær framburðarstefnunnij meðal
annars sleppa y og ý úr stafrofinu og sömu-
leiðis z — rita í þess stað i, í og s alstaðar
í íslenzku.
Dr. Jón jporkelsson rektor var sáttur með