Ísafold - 06.04.1889, Side 2

110
mikilsverðar eða nýjar breytingar, að láta
velta á eins manns atkvæði (bls. 685)». Með
orðinu «ætíð» bendir hann til, að hann skoði
atkvæðagreiðslu í þessu máli alveg eins og í
öðrum málum, að þau ein atkvæði sjeu talin
sem greidd eru ; og verður talað um atkvæði
þeirra á fundi, sem eru heima á heimilum
sínum? Er að hinu leytinu rjettur til að ætla
þessum skynsama þingmanni, að hann hafi
viljað koma fram þeirri fásinnu, að mál-
um þessum yrði ekki ráðið til lykta
nema allir hjeraðsnefndarmenn væru á fundi
og samþykktu þau með f atkvæða? Fram-
sögumaður svarar með þessum orðum: «Breyt-
ingartillaga þingmannsins vill tryggja þetta
samþykktaratkvæði, en hann verður að gæta
þess, að hann þrengir óþarflega mikið og það
um of þennan samþykktarrjeit funclannav
(bls. 640). Hann segir *fundanna», en ekki
hjeraðsnefndannannanna, og sýnir með því
ljóslega, að það eru fundirnir, sem útkljá
málin með eins atkvæðis mun. Hinn 3. flutn-
ingsmaður, Einar Asmundsson, svarar uppá-
stungumanni breytingartillögunnar með þess-
um orðum: «Jeg verð að álíta, að mál þau,
sem rædd eru á hjeraðsfundum, þó kirkjumál
sjeu, sjeu eigi mikilsverðari en þau mál, er
vjer ræðum hjer á löggjafarþinginu, og þó
látum vjer oss nægja einfaldan atkvceðamun».
Af þessum orðum flutingsmanns er það ljóst,
að flutningsmaðurinn ætlast til, að mál þessi
sæti á fundum alveg hinni sömu meðferð og
mál á löggjafarþinginu, og eigi að samþykkj-
ast með eins atkvæðis mun fundarmanna. En
tala þeirra er hvergi ákveðin. Móti þessu
mælti enginn þingmaður, og enginn ympraði á,
að með þessi mál skyldi fara öðruvísi á fund-
um, en mál almennt, eða miða atkvæðatölu
við aðra en þá sem væru á fundi, eða við þá,
sem ekki væru á fundi.
Jeg held það því fullljóst, að það hafi
verið vilji löggjafans, að mál þessi fengju úr-
slit alveg eptir sömu reglum og önnur laga-
ákvæði í lögumvorum. Beri menn nú þetta
saman við ákvæði í öðrum lögun vorum, þá
verður samanburðurinn á þessa leið.
í hinum nýju lögum um kosningu presta,
t. d., sem hafa þann tilgang, að söfnuðirnir
verði ánægðari með presta sína, af því að
hver kjósandi geti sagt við prest sinn: «þ>ú
hefir ekki útvalið mig, heldur hefi jeg útval-
ið þig», eru ákvæði um lögmæti kjörfundar
en niðurstaðan er, að ef t. d. kjósendur eru
100 og 51 mætir á kjörfundi, þá er sá rjett
kjörinn, sem fær 26 atkvæði, eða rúman þ
allra atkvæða. En á hjeraðsfundi skyldi
þurfa meiri hluta, meira en helming allra at-
kvæða til að samþykkja það, sem snertir í
mesta lagi 2 eða 3 fundarmenn!
Vjer höldum í neðri deild fundi vors mest
áríðandi fundar, alþingis, þing, ef 21 þing-
maður eru í deildinni, auk forseta, og jeg vil
segja þótt færri væru. Ef nú § af þessum
21 eru á fundi, teljum vjer þingfært. Ef nú
mál, þótt áríðandi sje, er samþykkt af
meir en helming þessara 14, eða með 8 at-
kvæðum, þá er það löglega samþykkt. En á
hjeraðsfundi skyldi þurfa meira en helming
«allra» hjeraðsnefndarmanna, til að samþykkja
það, sem að eins snertir sárlítinn hluta af
hverju hjeraði! Og hvort er rjettara, að skilja
ákvæði laga svo, ef það er mögulegt, að í þéim
verði vit og samræmi við önnur ákvæði, eða
svo, að þau verði ástæðúlaus og ósamkvæm
öllum öðrum lögum?
Sje litið til hinna miklu funda, þinganna, í
öðrum löndum, þá er t. d. ríkisþingið f Dan-
mörku lögmætt, ef meira en helmingur þing-
manna er á fundi. Ef nú þessi rúmi helm-
ingur samþykkir eitthvert mál með meiri
hluta atkvæða, eða rúmum \ «allra» atkvæða,
þá er það samþykkt. En á hjeraðsfundi
skyldi þurfa meira en helming «allra» at-
kvæða!
Ef litið er til þess lands, sem allar þjóðir
Norðurálfunnar og Vesturheimsmenn með líta
til, þegar um lagasetning og stjórn er að
ræða, þá má líta stórkostlegt dæmi í þessu
efni. jpingmenn Eglendinga sitja kauplaust
á sínu mikla þingi, eins og við á hjeraðs-
fundunum okkar. |>að eru heldur engin laga-
ákvæði um það, hversu margir skuli sitja á
þessu þingi, sem er elzt og merkilegast allra
þinga í heimi, til þess að þingið sje lögmætt.
í efri deild eða málstofu hins enska þings
eiga sæti 507 þingmenn, og það er orðiu föst
venja, að ef 3 þeirra mæta á löglegum tíma,
þá geta þeir gjört lögmæta ákvörðun. I neðri
deildinni eiga sæti 658 þingmenn, og það er
viðtekið, að 40 geta gjört fullnaðarúrslit á
máli! Sllkt er í sannleika frjálslegt og rjett.
Jeg hefi gjört þessar athugasemdir eingöngu
af umhyggju um hjeraðsfundina, af því að
mjer þætti mjög illa fara, ef þeir aflegðust
eða yrðu árangurslausir, af því að sá skilning-
ur væri lagður í þá málsgrein, sem hjer ræð-
ir um, sem jeg álít eigi rjettan og sem er
fullkomlega á móti tilætlan þeirra, sem sömdu
frumvarpið til hinna umræddu laga. En
þetta liggur einmitt við borð. Eins og það
getur verið von , um, að hjeraðsfundir hafi
meiri áhrif, þegar tímar líða, en þeir nú hafa,
ef lögunum er beitt frjálslega og menn með
því leiddir til að sækja þá, svo er afleiðingin
af því auðsæ, ef menn koma hvað eptir ann-
að á hjeraðsfund til að bera upp áhugamál
sín, en fá engin úrslit á þeim af því, að sum-
um öðrum nefndarmönnum hefir þóknazt að
koma ekki á fund. Slíkt er óþolandi, og af-
leiðingin verður að óllum líkindum sú, að
menn hætta að sækja fundina, þegar þetta er
svo i þeim málum, sem þeir vanalega hafa
mestan áhuga á. Ef menn að hinu leytinu
finna, að þeir með fjarveru hafa sjálfir svipt
sig rjetti til að hafa afskipti af máli, sem þeir
þó vildu hafa afskipti af, þá er það hin
sterkasta hvöt fyrir þá, til að sækja fundina
síðar.
Að síðustu hika jeg ekki við að lýsa yfir
því, að jeg mun hjer eptir eins og hingað
til halda hjeraðsfundi í þá stefnu, sem jeg
hefi tekið fram, og sem jeg er fullkomlega
sannfærður um, að er rjett.
Görðum 18. marz 1889.
þ>ÓRARINN BÖÐVARSSON.
*
|>að er óefað gustuk, vegna lesendanna, að
ganga í strangt bindindi fyrir allt frekara
þrátt um það, hvort Lágafellskirkja sje «í
alla staði löglega upp komin» eða ekki. það
er og ætíð rjettast, að sakast sem minnst um
orðinn hlut.
En hitt, hver skilningur er lagður í niður-
lag 12. gr. greinar í safnaðarstjórnarlögunum,
— það hefir þýðingarmikil áhrif á meðferð
allra samkynja mála eptirleiðis, og er því
mikilsvert, að það atriði skýrist sem bezt,
og allur vafi í því efni eyðist sem skjótast,
ef auðið er. En ógjörningur er samt hjer, að
rekja þessa löngu ræðu herra prófastsins orð
fyrir orð. Skal því að eins vikið á fáein at-
riði, sem virðast líka einhlít til að hrinda
skoðun hans.
1. það er gild og góð lögskýringar-regla,,
að þó að líkur sjeu til, að löggjafinn, hver
svo sem hann er, hafi ætlað sjer að hafa
einhverja reglu svo eða svo, þá stoðar það
eigi hót, ef hann hefir verið svo óheppinn að
orða hana þannig, að aðrir, sem skilja mælt
mál, hljóta að skilja hana á annan veg. En
svona greinileg orð : «nema meiri hluti hjer-
aðsnefndarmanna þeirra, er eiga hlut að máli,
samþykki breytinguna á hjeraðsfundi», — jafn
skýr og greinileg orð hljóta menn að skilja
öðruvísi en ef sagt væri að eins: «nema hún
sje samþykkt á hjeraðsfundi þeim, er hlut
á að máli», alveg eins og menn hljóta að
skilja orðin í upphafi laga 12. maí 1882:
«|>egar tveir hlutar sóknarmanna í einhverri
sókn, sem til kirkju gjalda, óska á almenn-
um safnaðarfundi, að söfnuðurinn taki að sjer
umsjón og fjárhald kirkjunnar», öðru vísi en
ef sagt væri: «f>egar tveir hlutar atkvæða
á almennum safnaðarfundi eru með því, að
söfnuðurinn taki að sjer umsjón og fjárhald
kirkjunnar». |>að sjá allir, að þetta er sitt
hvað. Eptir síðara orðalaginu er nóg, að tveir
menn af þremur, sem fundinn sækja, sjeu með
málinu, þótt gjaldskyldir sóknarmenn sjeu t.
d. 60, en eptir því fyrra, sem haft er í lög-
unum, duga í þessu dæmi ekki færri atkvæði
en 40. |>etta er sannarlega sitt hvað. Og
þó stendur þar að eins «tveir hlutar sóknar-
manna», en ekki «tveir hlutar allra sóknar-
manna». Orðið allra er óþarft, þýðingarlaust.
Alveg eins væri það óþarft og þýðingarlaust
í hinni umþráttuðu 12. gr. safnaðarstjórnar-
laganna.
2. f>ó að það sje almenn regla um þing
og fundi, að miða atkvæðafjölda að eins við.
tölu þeirra, er fundinn sækja, hvort heldur
þeir eru margir eða fáir, þá sýna einmitt
nýnefnd lög frá 12. maí 1882, að hins eru dæmi,
þess sem sje, að ekki dugar minna en meiri
hluti (þar jafnvel -f) allra þeirra, sem hafa
að eins rjett til að sækja fundinn og greiða
þar atkvæði. |>ar er miðað við tölu þeirra
allra, eins þeirra, sem heima sitja. Slíkt get-
ur löggjafinn gjört, þegar honum sýnist. Og
hvað var meira fyrir hann að gjöra það í
lögum frá 27. febr. 1880 heldur en í lögum
frá 12. maí 1882?
3. Mál um kirkjuflutning og- niðurlagning
eða sóknabreyting og prestakalla kemur
að líkindum naumast fyrir optar en á 10.
hverjum hjeraðsfundi. f>að er því ekki voða-
legt hapt á frelsi hjeraðsfunda, þó að í þau
fáu skipti sje ætlast til, að meiri hluti allra
hjeraðsnefndarmanna (t. d. H af 20) komi á
fund, og ekki mikill áhugi á kirkjuflutnings-
máli o. s. frv., ef fylgismenn þess geta eigi
unnið svo marga til að sækja fundinn,—unn-
ið til þess fáeina af hjeraðsnefndarmönnum,
sem annars kynnu að hafa setið heima. Eng-
inn hjeraðsfundur þarf að farast fyrir þeirra
hluta vegna, því jafnan hefir hann önnur mál
til meðferðar, eptir lögunum, sem meðhöndla
má og afgreiða þótt ekki sje helmingur hjer-
aðsnefndarmanna á fundi. f>að er því síður
en svo, að hjeraðsfundum sje fyrirmunað að
verða að tilætluðum notum, þótt lögin heimti,
að þeir sjeu ekki mjög illa sóttir, þá sjaldan
er útkljá skal þá einu tegund mála, sem
nefnd er í niðurlagi 12. greinar.