Ísafold - 25.09.1889, Blaðsíða 2

306
gengilegra fyrirkomulagi en áður fyrir kaup-
menn á tollgreiðslu; með því að leyfa að taka
allt að 6 af hundraði í vöxtu af peningalán-
um gegn veði 1 fasteign; með því að leggja
þunga hegning við eptirstæling peninga og
peningaseðla; með því að veita greiðan að-
gang til að nota annara lóð og hafnaráhöld
í verzlunarstöðum til verzlunarfyrirtækja; með
umbót á póstlöggjöfinni; og með dálítilli við-
gerð á vegalögum frá næsta þingi á undan.
Af þingsályktunum verður í þessum flokki
sú um uppmæling á Húnaflóa og Hvammsfirði,
um leiðrjetting á halla þeim, er landið bíður
af verzlunarsamningsleysi milli Danmerkur
og Spánar, um hagfeldar breytingar á reglu-
gjörð landsbankans, og um lögun á ábyrgð-
argjaldi fyrir peningaséndingar og þess hátt-
ar milli Islands og Danmerkur.
Um menntunarmál gengu nú engin nýmæli
fram á þingi,nema að eins ályktun um nákvæm-
ari og strangari skilyrði fyrir styrkveitingu
úr landssjóði til barnakennslu, og ætti að
vera talsvert aðhald í því fólgið.
Til heilbrigðisráðstafana er rjettast að telja
lögin »um hundaskatt og fleira», er miða til
að fækka hundum í landinu, í því skyni að
afstýra hinni voðalegu sullaveiki.
þ>á mun lítið annað ótalið af laganýmæl-
um frá þessu þingi en það um styrktarsjóði
handa heilsubiluðu og ellihrumu alþýðufólki,
með föstu árgjaldi frá hjúum og lausafólki
milli tvítugs og sextugs, karlmönnum 1 kr.,
kvennmönnum 30 a., — lofsverð tilraun til að
gjöra menn ekki upp á aðra komna og Ijetta
sveitarþyngsli, er liggja þyngra á mönnum
en allar álögur aðrar til almenningsþarfa.
Loks er nýmælið um eignarrjett á sömdu
máli,—rækileg verndarlög fyrir rithöfunda, er
áður höfðu litla sem enga lagavernd hjer á
landi.
Leiðir og lendingar í Arnessýslu.
III. Stokkseyrarsund.
1. Sundmerkin eru : Sundtrje og Sundvarða,
sem standa á bakkanum fyrir vestan Kaðla-
staði, sem er vestasti bærinn í Stokkseyr-
arhverfinu.
a. Baugstaðir er bær, sem ber í »|>ríhyrn-
ing», þegar inn undir sundið er komið.
b. »Efri-Meitill» er kallaður hnjúkur sá, sem
næstur ér fyrir sunnan »Skálafell» á vest-
urfjallinu.
2. Bærinn Gerðar er næsti bær fyrir sunnan
Götu (þar sem barnaskólinn er), og snýr í
vestur.
3. »Snepilvarðan» er stór varða, sem er niður
við sjóinn fyrir austan kirkjuna.
4. »Beinateigur» er bærinn, sem er næstur
fyrir vestan Stokkseyri.
5. »Götuhóll», sem kallaður er, er bali, sem
garðurinn fyrir sunnan Götu stendur á.
6. »Helluósvarðan» er dálítil varða á sjávar-
bakkanum vestan til við Kaðlastaði.
J>egar að Stokkseyrarsundi er komið, skal
hvorki liggja austar nje vestar en svo (sje
mikið brim), að Sundtrjeð og Sundvarðan
(sbr. tölul. 1.) sjeu laus hvort við annað (o:
að trjeð sje það mikið gengið vestur úrvörð-
unni, því varðan er nær sjónum, trjeð fjær),
og ekki grynnra en svo, að Baugstaðir sjeu
í innra hornið á »þ>ríhyrningi» (sbr. tölul. 1.
а. ). Sjáist ekki Baugstaðir eða »|>ríhyrning-
ur», má brúka jafnáreiðanlegt mið á vestur-
bóginn, sem er: að verzlunarbúðir Lefoliis
beri innan til í »Efri-Meitilinn» (sbr. tölul.
1. a.).
Sje nú lag til að leggja á sundið, skal
halda áðurnefndum miðum, þar til bærinn
Gerðar ber í »Heklu» (sbr. tölul. 2.); þá eiga
sundmerkin að bera hvort í annað, og svo
jafnframt í öxlina á Ingólfsfjalli að austan-
verðu ; svo má trjeð ganga austur úr vörð-
unni, þar til hún (varðan) ber í austasta
gilið á Ingólfsfjalli (austustu lægðina, sem
sjest í því). Frá því Gerðar ber í »Heklu»
og þangað til »Snepilvarðan» (sbr. tölul. 3.)
ber í heygarðshornig í Götu, að norðan, hald-
ast sundmerkin sjálf, eins og hjer er nefnt
næst á undan, og er þá beygt fyrir »Snepil-
inn» austur á við og stefnt á »Beinateig» (sbr.
tölul. 4.), og haldið þannig, þar til »Snepil-
varðan» ber í miðjan Götuhól (sbr. tölul. 5.);
þó má beygja lítið eitt austur, og er það kall-
að »að beygja fyrir hana Skælu»; þeirri stefnu
á að halda þar til »Helluósvarðan» (sbr. tölul.
б. ) ber í Ingólfsfjallsöxlina að austan; þar er
farið inn svo kallaðan »Helluós». |>egar inn
fyrir hann er komið, er öll hæctuvon úti (af
briminu), og verður svo að halda eptir sjón-
hendingu ; en bezt að halda allt af líðandi
bug austur og inn í Stokkseyrarlendingu.
Sverðfiskurinn er 10—20 feta langur
og hefir langa beintrjónu fram úr sjer. Að
hann geti orðið skipum að grandi má ráða
af sögu þeirri, sem sögð er í útlendum blöð-
um nú fyrir skömmu.
Norskt skip, «Prins Eugen», var á siglingu
frá Montevideo í Suðurameríku til Quebec í
Kanada. Jegar skipið vg,r í nánd við eyjuna
Fernando de Noronha, kom allt í einu ákaf-
ur titringur á skipið, eins og það hefði rekið
sig á. þ>etta var seint um kveld, og skip-
verjar gátu ekki skilið í, hvað þetta gæti
verið, enda fundu ekkert á skipinu. En
morguninn eptir urðu þeir varir við, að skip-
ið var farið að leka, svo að þeir urðu að
standa við dælurnar hálfa stund á hverjum
degí. J>egar skipið kom til Quebec, og farið
var að gæta að skipinu, sáu menn að sverð-
fiskur hafði rekið trjónuna gegnum skipið og
skilið hana þar eptir. Trjónan hafði farið í
gegnum málmsúðina á skipinu, gegnum
planka, sem var kvartil á þykkt, og bita, sem
var 10 þuml. á þykkt, og út úr honumstóð
hálfur þumlungur af trjónunni.
Marz-tnnglin og jarðstjarnan
Æthra. l>að var lengi kennt, að jarðstjörn-
unni Marz fylgdi ekkert tungl; en þar kom
þó um síðir, að stjörnufræðingurinn Hall í
Washington fann tvö tungl, í fylgd við Marz.
l>að var í ágústmán. 1877, og kíkirinn sem
hann notaði var hinn ágæti kíkir, sem stjörnu-
húsið í Washington var þá nýbúið að fá, og
sem þykir vera éinn hinn bezti kíkir í heimi.
jpessi tungl þóttu strax merkileg. Fyrst
og fremst eru þau svo örlítil. í>að er víst,
að þvermál þeirra er minna en þrjár mílur;
líklega er það ekki meira en hálf önnur míla,
svo að allt yfirborð annars tunglsins er varla
eins stórt og borgin París. j?au sjást ekki
nema í beztu kíkirum hjeðan af jörðu, og
frá Marz að sjá sýnast þau ekki stærri en
hinar bjartari stjörnur himinsins, svo að Marz-
búum má standa á sama, hvort tungl þessi
eru full eða ný ; þau lýsa ekki hvort sem er.
Annað merkilegt við tungl þessi er um-
ferðartíminn ; hann er mjög stuttur. Ytra
tunglið, sem heitir Deimos, er þó rúmar 30
klukkustundir að fara umhverfis Marz, svo
að það líður fullur sólarhringur milli tveggja.
fyllinga. En innra tunglið, sem heitir Fobos,
þýtur umhverfis Marz á tæpum 8 klukku-
stundum, og er því fullt þrisvar á hverjum
sólarhring, og nýtt þrisvar.
jþetta innra tungl gengur heldur ekki eins
og önnur tungl. Tunglin koma upp í austri,
og setjast í vestri, eins og aðrar stjörnur
himinsins, en þetta tungl kemur upp í vestri
og sezt í austri; en það er uú eðlileg af-
leiðing af því, hve stuttur umferðartími
þess er.
Lakast af öllu er þó það, að þessi mikli
hraði tunglanna umhverfis Marz er í bein-
línis mótsögn við þá skoðun, sem lærðir
menn hafa um myndun sólkerfis vors. Ef
þessi skoðun, sem vjer að öðru leyti ekki
skulum fara út í hjer, er rjett, þá hefði
hraði tunglanna átt að vera miklu minni.
Annaðhvort verða þá lærðu mennirnir að
kasta sinni gömlu skoðun, og er það illt,
svo mikið sem fyrir henni hefir verið haft,
eða að finna einhverja sennilega orsök til
þess, að tunglin eru svona hraðfara.
l>að vantar heldur ekki getgáturnar ; en
því miður hafa þær allar reynzt ónógar enn.
Ein er þó óhrakin enn, enda má hún líka
heita nýfædd. Hún er frá því í vetur er
var. Frakkneskur stjörnufræðingur, Dubois
að nafni, hefir vakið eptirtekt manna á því,
að Marztunglin gætu verið frávillingar frá.
smáu jarðstjörnunum milli Marz og Júpíters.
f>au ættu þá upphaflega að hafa verið litlar
jarðstjörnur, en komizt of nærri Marz, og
orðið föst við hann.
Margt má nú til tína í móti þessari skoð-
un, þó varla annað en líkur enn þá ; en
ýmislegt er það þó, sem maðurirm getur
stuðzt við. jbað er sem sje víst, að ein af
hinum litlu jarðstjörnum milli Marz og
Júpíters, sem nefnd var Æthra, er týnd síð-
an árið 1873; þrátt fyrir margítrékaðar leitir
hefir hún ekki fundizt síðan. En nú vildi
svo til, að í septembermán. 1876, tæpu ári
áður en Marztunglin fundust, átti Æthra,
eptir reikningum stjörnuspekinga, að komast
mjög nálægt Marz. Væri því ekki óhugsandi,
að Marz hefði sætt færi og krækt í hana, þ.
e. náð henni inn fyrir sitt aðdráttarsvið.
Ef þessu er þannig varið, þá geta lærðu.
mennirnir haldið sinni gömlu skoðun um
myndun sólkerfis vors, því að þá má gera
grein fyrir hraða Marztunglanna. — Bara að
Æthra finnist nú ekki aptur!
e. u.
Óhróðurssögur og prestskosning.
Af því að við Olvesingar höfum heyrt á
skotspónum frá Reykjavík þá ótrúlegu frjett,
að þeir, sem mest gengust þar fyrir kosn-
inga-æsingum gegn síra Isleifi, sóknarpresti
okkar, hafi sjálfir eða einhverjir þeirra liðs-
menn borið okkur hjer fyrir ýmsum óhróð-
urssögum um sóknarprest okkar, biðjum við
yður, herra ritstjóri, að Ijá oss rúm í blaði
yðar, til þess að reka af oss þennan stað-
lausa áburð; því það hlýtur hverjum, er sak-