Ísafold - 07.12.1889, Blaðsíða 1

KLemur út á miðvikudögum og
laugardögum. Verð árgangsins
(I04arka) 4 kr.; erlendis 5 kr.
Borgist fyrir miðjan júlímánuð.
ÍSAFOLD.
Uppsögn (skrifleg) bundin við
áramót, ógild nema komin sje
til útgefanda fyrir i.okt. Af-
greiðslust. í Austurstrœti 8.
XVI 98
Reykjavik, laugardaginn 7. des.
1889.
Nýtt fátækrastjórnarfyrirkomulag.
Fyrir 2 árum var skýrt frá í ísafold (14.
des. 1887) nýju fátækrastjórnarfyrirkomulagi,
•er reynt hefði verið á f>ýzkalandi og víðar,
■og vel gefizt, en fyrst tekið upp í borginni
Elberfeld fyrir mörgum árum nokkuð, og er
jpví við hana kennt. |>að var norskur mað-
ur, fátækrastjóri i Kristjaníu, Juell að nafni,
sem fyrstur veitti þessu sjerstaklega eptirtekt
hjer á norðurlöndum. Hefir hann síðan
fengið gerða tilrauu með fyrirkomulag þetta
í Kristjaníu, og þaðan hefir það flutzt til
annara bæja í Noregi. Er þegar vel látið af
þessurn tilraunum, þótt þær hafi skammvinna
reynslu fengið enn í Norvegi, og líklegt, að
þetta leiði til talsverðra umbóta.
Eins og skýrt var frá í ánnnnztri grein í
ísafold, er nýbreytnin fólgin í því helzt, að
bæ eða sveit er skipt í smáhverfi, svo mörg
og smá, að ekkí verða nema 3 þurfamenn að
meðaltali í hverju hverfi, en yfir hvert hverfi
skipaður fátækrafóstri, er hefir hin nánustu
afskipti af öllum fátækramálum í sínu uindæmi,
■sjerstaklega eptirlit með öllum högurn og hátt-
semi þurfamanna. Hann á að húsvitja hjá
þurfamönnum svo og svo opt og liðsinna þeim
með ráði og dáð eptir föngum, sjá þeim fyrir
atvinnu, ef auðið er, og líta eptir að þeir fari
haganlega og sparlega með það lítið sem þeir
hafa undir höndum. Svo og svo mörg liverfi,
10—20, eru lögð saman í eitt umdæmi, og
yfir það skipað'ur fátækrastjóri, og kveður
hann fátækrafóstrana alla í því umdæmi til
fundar einu sinni á hverjum hálfum mánuði,
til skrafs og ráðagerða.
í stórum bæjum skipta fátækrafóstrar mörg-
um hundruðum. þeir fá eugin lauu, enda
skiptast þeir á á 2—-3 ára fresti. Með því
móti gegmr lijer um bil annarhvor bjargálna
heimilisfaðir fátækrafóstrastörfum einhvern
tíma á æfinni. Reglan er sú, að láta marga
vinna ljett verk, svo að ómaksaukinu vorði
sem minnstur á hverjum fyrir sig.
Raunin hefir orðið sú í Kristjaníu, að
hvorutveggju una vel þessu nýja fyrirkomu-
lagi, bæði þurfamennirnir og fátækrafóstrarn-
ir sjálfir; þeim þykir sjer sómi að stöðu sinni
og gjöra sjer far um að stunda hana sem bezt.
Ahrif nýbreytni þessarar konia einkanlega
fram í því, að þurfamönnunum fækkar smátt
og smátt. þeim lærist betur að verða sjálf-
bjarga og verjast síðan sveit eptirleiðis, þeg-
ar þeir hafa þetta nána og stöðuga eptirlit
og jafnframt bróðurlega handleiðslu af hendi
fátækrafóstrans. Konur fátækrafóstranna,
•sjeu þær vel innrættar, taka þátt í afskipt-
um manna sinna af heimilishögum þurfa-
mannanna, líta eptir uppeldi barnanna o. s.
frv.; gjöra sjer það til sóma, að hjörðin líti
sem bezt út.
Hjer í Reykjavík var í fyrra byrjað á
nokkuð líkri tilraun ; en hún er of ófullkom-
in enn og hefir fengið of stutta reynslu til
þess, að von sje á sýnilegum ávöxtum af því
að svo stöddu. En með góðu lagi ætti það
að geta orðið vísir til verulegra umbóta.
Búsifjar útlendra fiskimanna.
Cr brjefi af Austfjörðum, 8. nóv.
Færeyskir fiskimenn eru ekki vinsælir hjer
á Austfjörðum; það er satt. þeir gjöra líka
landsmönnum usla, bæði í fiskiveiðum, æðar-
fugladrápi o. fi.
En nú í sumar lrafa heimsótt Austfirði
þeir gestir, sem eru miklu voðalegri fyrir
innlendan sjáfarútveg en Færeyingar.
það eru Englendingar.
þeir hafa verið hjer fyrir Austfjörðum
seinni hluta sumars, á litlum gufuskipum —
16 að tölu, segja menn — til að stunda fiski-
veiðar, ekki með handfærum, heldur með
fiskilóðum. þeir hafa opt lagt lóðir sínar
langt fyrir innan landhelgi, stundum að eins
um i mílu frá landi. Lóðir þeirra eða línur
— sem þær eru kallaðar hjer — eru miklu
lengri en Islendingar hafa vanizt, og ágæt-
lega útbúnar. þær eru svo langar, að þeir
hafa með einni þeirra girt svæðið milii Dala-
tanga og Norðfjarðarhorns ; eins hafa þeir
með einni lóð girt fyrir rnynnið á Reyðarfirði
milli Krossaness og Vattarness, og svo hefir
önnur tekið við þar fyrir sunnan, milli Vatt-
arness og Gvendarness, sunnan Fáskrúðs-
fjarðar. En þetta eru einmitt þær stöðvar,
sem landsbúar sækja aflann á; hafa því inn-
lendir og útlendir stundum lagt hvorir ofan
í annara lóðir, og svo skorið þær í sundur
hvorir fyrir öðrum.
það er haft eptir Englendingum þessum,
að þeir hafi haft mikinn hag af úthaldi þessu
í sumar, enda muni þeir koma aptur að sumri
fjölmennari. 1 sumar voru fiskigufuskip þessi
16; að sumri er, að sögn Englendinga sjálfra,
von á 50.
það er í augum uppi, að hjer eru í veði
fiskiveiðar Austfirðinga, sem er aðalatvinnu-
vegur þeirra. þegar 16 gufuskip, hvað þá
heldur 50, marggirða landið með þessum
löngu lóðum, þá er ekki ósennilegt, að þessi
margfalda lóðagirðing geti haft áhrif á fiski-
göngur að landinu, nema þær sjeu því meiri.
Svo geta vitlendingar þessir allt af haft nýja
síld til beitu—þeir geta veitt síldina í drátt-
netum út á rúmsjó—þar sem opt koma fyrir
kaflar, er íslendingar hafa enga síld. En
allir þekkja, hvílík tálbeita síldin er. Eptir
að farið er að brúka hana, þá er eins og
fiskurinn vilji ekki aðra beitu. Brúki því
Englendingar síld, en lslendingar ekki, þá
er auðskilið, hvernig fara muni.
það er auðvitað, að hafið umhverfis Island
er almenningur, sem ekki er hægt að meina
öðrum, hvorki til að veiða fisk nje við hafa
þá veiðiaðferð, sem hentust þykir. En dálítið
mætti þó gjöra til þess, að landsmenn sjeu
ekki alveg varnarlausir fyrir þessum útlenda
fiskimannasæg. Að minnsta kosti ætti að
mega varna þeim að fiska í landhelgi. Til
þess þyrfti eitt lítið herskip um þriggjamán-
aða tíma (júlí, ág. og sept.). Er vonandi,
að danska stjórnin bregðist vel undir þetta
nauðsynjamál, ef því kynni að verða hreift
skyldir til, að vernda rjett fslendinga gagn-
vart öðrum þjóðum.
Islenzk rjettritun.
Eptir
yfirkennara H. Kr. Friðriksson.
Svar til drs. B. .1/. Ulscns.
U.
(Niðurlag).
Hinn annar hluti greinar doktorsins er
næsta ómerkilegur, mest endurtekning þess,
er hann hefur áður sagt, þá útúrsnúningar
út úr orðum mínum og vífilengjur, og mun
jeg því fara heldur stuttlega yfir það; orð
hans vona jeg muni engan villa, enda ætla
jeg sumt af því flestum óskiljanlegt.
þar sem doktor B. M. Olsen segir, að
dæmi þau, sem jeg tók úr brjefi einu til mín,
sjeu úr brjefi frá einhverjum ((dónan, þá er
það með öllu ósæmilegt og ósamboðið meunt-
uðum manni, að kalla brjefritarann dóna,
sem hann alls eigi veit hver er. þau eru
sanuarlega ósamboðnari menntuðum manni,
en þau orð, sem hann telur óþverraleg hjá
mjer. Jeg hef ekkert það orð við haft í
grein minni, sem jeg þarf að blygðast mín
fyrir. Eptir því sem orðið «dórd» er skilið
og við haft, þá verður það eigi við haft, um
neinn heiðvirðan mann, og allir ómenntaðir
alþýðumenn eru þó eigi óheiðvirðir; en það
virðist þó svo, sem doktorinn telji alla ólærða
menn dóna, eða engan þeirra heiðvirðan
tnanu. Slík orð verða þeim til vanvirðu, se’m
þau við hafa, en eigi hinum, sem þau eru
höfð um.
En dæmin, sem jeg tel, sýna það, sem
þau eiga að sýna, að stafsetningin mundi
eigi batna stórum við það, þótt stafsetningar-
reglur doktorsins eptir framburði kæmust að.
Jeg má játa það, að mjer er eigi ljóst, hvað
hann ávið með því «að kenna unglingunum að
stafa eptir framburðinumn. Ætlar hann þá að
börnunum sje kennt að stafa gagnstætt fram-
burðinum? það væri gaman að vita, eptir
hverjum reglurn hann ímyndar sjer að þeim
liafi verið kennt að stafa og kveða að, sem
skrifa «höfðingan fyrir «höfðingjan. Ætlar
doktorinn, að þeim hafi venð kennt að
kveða þannig að, að sleppa vú' j? Eða í-
myndar hann sjer, að engum þeirra, sem
skrifa e fyrir i, t. a. m. í orðinu vin, hafi
verið kennt að stafa slík orð rjett? að þeir
hafi verið látnir stafa v-e-n = vin eða þá:
v-i-n = ven? Doktorinn sýnir það með þessu
og öðru eins, að hann muni lítt vanur að
kenna börnum að stafa. Dæmi mín sýna
það og sanna beint og afdráttarlaust, að
framburðurinn er eigi og verður aldrei ein-
hlítur til að kenna mönnum að skrifa rjett.
það þarf meira til og annað. það hef jeg
sjeð og reynt.
Hann segir ennfremur, að eptir þeirri
stafsetningu, sem nú er almennust, megi
misskilja ýmislegt; en ef svo er, er þá nokk-
af stjórnarvöldum íslands. Danir eru líka|ur bót í því, að auka fleiru við, sem mis-