Ísafold - 11.12.1889, Blaðsíða 3

395
Borgarfjarðarsýsla, Í nóvember 1889:
Hjer í haust hefir nú mestum tíðindum þótt
sæta hin stórkostlegu fjárkaup þeirra ensku
kaupmannanna, Coghills, Vídalíns (Zöllners) og
Thordals, sem allir samtals munu hafa keypt
í Mýra- og Borgarfjarðarsýslu allt að 5000
fjár; auk þessa hafa kaupmenn bæði frá
Beykjavík og afAkranesi keypt í sama hjeraði
10—1200 til slátrunar hjer í landi.
þetta er nú ekki all-lítil förgun, af ekki
meiri fjárfjölda en er í þessum sýslum.
Ef framtal fulloróins fjár hefði verið í vor
í báðum sýslunum 36000, yrði það 6. hver
kind, sem þannig væri fargað, — oghjer um
bil 12 kindur að meðaltali frá hverjum
bæ.
það furðar suma, að bændur skuli bafa
verið svo fúsir á, að selja veturgamalt fje,
sem reyndin er á, þar sem nú hefir alstað-
ar heyjazt mæta vel; en gullið freistar manns-
ins, eins hjer og ella, því ekki verður annað
sagt, en vel hafi verið borgað: 11 til 15 kr.
fynr veturgamalt fje, og mun ekki dæma-
laust, að hinir vænstu veturgömlu gelding-
arnir hafi slæðzt í tölu hinna eldri sauða,
sem borgaðir voru með 17—20 krónum. Með-
alverð á því fje, sem Coghill keypti í Borgar-
firði, voru fullar 16 krunur.
Hvort nú þessi sala er bændum svo
holl, sem hún er mikil til, leggja menn ýmsa
dóma á. Nokkrir menn segja, að hjer með
sje seldur kjarninn af matvöru landsmanna,
skinn og ull tneira en missast megi, og and-
virðinu fyrir kindina sje varið fyrir kaffi og
kornvöru, en mest fyrir munað. Aðrir segja
að menn verði að selja, til nð borga skuldir;
— væri gott, ef það sæist þá, að þær minnk-
uðu. Bezt væri sjálfsagt, að andvirðinu væri
varið til búbóta innan húss og utan: betri
verkfæra og betri meðferðar á skepnum; og
til jarðabóta: túnasléttana og girðinga, að því
ógleymdu, að borga rjettar skuldir. Yfir höf-
uð má maður aldrei lasta góða og fjöruga
verzlun; en hins þarf vandlega að gæta, að i
verja peningunum vel, þegar með þeim er
borgað, sem við islendingar erum svo óvanir
við, og kunnum því sumir naumast að fara
með þá.
En það er fleira on kinda-andvirðið eitt,
sem drýpur af þessari ensku verzlun, sem
H f / v rlin
ir úr allri hættu, stóðu þeir við til þess að
vita, hver afdrif Feldbergs yrðu.
“Ætlið þið að láta manninn farast þarna
eins og rakka, bannsettar lyddurnar ykkar?«
hrópaði Bornemann til merkjavarðanna; hann
ætlaði að segja eitthvað meira, en þá heyrð-
ist kvennmannsrödd frá hinum árbakkanum,
er eggjaði menn fastlega að bjarga mannin-
um.
það var eins og einhver ofurhugur fyllti
brjóst Bornemanns, þegar hann heyrði þessa
rödd, er vakti hjá honum endurminningu
horfinna ára. það var sami málrómurinn, er
opt hafði fyllt huga hans þeim unaði, er hann
mátti eigi orðum lýsa.
það var málrómur Jóhönnu Feldberg.
»Hjálpið honum ! Hjálpið honum !« kallaði
hún og fórnaði höndunum út í loptið, eins og
hvm ætlaði að stöðva ísjakana, er bárust of-
an eptir með straumnum, og taka móti líki
mannsins síns, ef hið hvítfyssaudi íðukast
skolaði því að landi. »Eru allir svo tilfinn-
ingarlausir, að þeir reyna ekki að bjarga mann-
inum?« hrópaði hún. Enginn gegndi henni
ekki er svo lítils virði, og einkum í þetta
sinn, þar sem hin áætlaða skipakoma Cog-
hills drógst svo fjarska lengi. Ef gérterráð
fyrir, að 2 aurar hafi verið goldnir fyrir haga 1
og hirðingu á hvei'ri einni kind um sólar-
hringinn (það hefir víða verið meira), og
kindurnar hefðu verið 7000 (því margt fje
hefir verið rekið hjer um að norðan og vest-
an og beðið hjer, auk þess, sem hjer var
keypt), að meðaltali í 5 vikur, þá gæfi það
því nær fimm þúsundir króna, og eru það
góðir peningar, og mega heita því nær fundnir
fyrir þá, sem hagana Ijá, sem gjarnast taka
helminginn, eða einn eyri fyrir kindina.
Auk þessa gefur þessi verzlun af sjer margt
fleira: borgun fyrir markaðahöld, 10—20 kr.
fyrir hvern markað, sem ekki er haldinn í rjett;
fyrir rekstur fjárins 3—-6 kr. í daglaun fyrir
manninn; ferjntollur yfir Hvítá, 10 aurar fyuir
hverja kind, 570 kr.; útskipun á Akranesi, 8 a.
fyrirkind,600kr.;umferðoghestahald kaupmann
annaíBorgarfirðinumogfl.o. fl., þvl þessir menn
hafa borgað allt fljótt og vel. I stuttu máli,
ef það er rjett, að Coghill hafi kostað 10000
kr. að koma fje sínu að eins yfir Mýra- og
Borgarfjarðarsýslu, og á skip á Akranesi. en
það var 6626 kindur, þá eru það ekki svo litlir
peningar, sem dropið hafa inn í þetta hjerað
núna í október- og nóvembermánuði; og er
slík verzlun ekki lastandi, ef vel er með
farið.
þá er það haft á orði, og ekki orsakalaust,
að stundum vilji það til, að kindur séu seld-
ar á þessum fjármörkuðum, sem seljandinn
ekki eigi eða hafi umráð yfir, — stundum
óvart, en stundum máske af ásetningi; líka
mun það vilja til, að á þessum mörgu og
miklu fjárrekstrum lilaupi kind eða kindur
saman við,sem ekkisje úr skilin aptur,og er hún
þannig eigandanum töpuð; það er ekki ólíklegt,
að þetta eigi nokkurn þátt í hinum slæmu/
heimtum, sem margir hjer um Borgarfjörð
verða árlega fyrir, einkum á fullorðnu fje;
i því það er alltítt, að fleira vanti af fullorðnu,
sem á fjall er rekið, en lömbum, og sýnast
þau þó meiri vanhöldum undir orpin; að
minnsta kosti ættu menn í fjárleitum á haust-
um, að finna eitthvað af ræflum og beina-
grindum, því varla mun mikið af fje hjer af
afrjettum renna svo til jökla, að aldrei sjá-
nema yfirmaðurinn, er reyndi að hughreysta
hana ; hann reyndi að fara með hana burtu,
en hún sleit sig úr höndum hans. »Ef menn
svo hundruðum skiptir geta haft ánægju af
að sjá manninn minn deyja, án þess að veita
honum hjálp«, sagði hún, »þá getur enginn
bannað mjer að standa hjer líka. Er enginn
sem veit, hvað meðaumkun er ? 500 dali
höfum við með súrum sveita dregið sarnan
handa börnum okkar, en þeim heiti jeg nú
hverjum sem bjargað getur manninum minum«.
»þarna kemur einhver frá hinu landinu#,
kallar einn af áhorfendunum.
»það er vitleysa; það getur ekki verið; það
er enginn maður svo fífldjarfur«.
»Já, jú, það er satt«, segir svo hver af
öðrum.
»Eiuhver veglyndur, hugaður maður hefir
treyst á fremsta hlunn að bjarga manninum«
sagði yfirmaðurinn ; »en hverjir eru hinu meg-
in, nema tollþjófarnir? Ætli það geti verið
nokkur þeirra ? það er ótrúlegt«.
En þetta var þó einn af þeim fjelögum.
það var Nikulás Bornemann.
Hann mundi eptir þvl, að honum hafði einu
ist. það hefir komið til umtals meðal sýslu-
nefnda bæði hjer í Borgarfj.s. og í Húnav.s.,
að ráða bót á þessu, með því að skipað yrði
1 fíptirlit á mörkuðunum og um fjárrekstrana;
en hvað sem til hefir komið, hefir ekkert
orðið um þess konar framkvæmd, eða svo
hefir það verið hjer í Borgarfirði í haust, að
heita má, að ekkert eptirlit hefir verið haft
um sauðfjársöluna á mörkuðunum, og því
síður utn fjárrokstrana yfir hjeraðið.
Engum getur annað en ofboðið og jafnvel
blöskrað meðferðin á pessum saklausu sauð-
kindum, sem þær verða fyrir á flutningnum,
frá fyrsta til síðasta. þær eru byrgðar inni
eða bældar meir en helminginn af tímanum;
hinn tímann eru þær annað hvort á rekstri
eða á biðartímunum hnapphaldið á slæmum
og óhæfum högum; enda er reynslan sú, að
eptir þenna tveggja mánaða hrakning og sult
ern fullorðnir 18 kr. sauðir orðnir alveg mör-
lausir. Bæði við ferjunina og útskipunina
mun einnig vera farið óvægilega með þessar
aumingja skepnur, og loks tekur ekki betra
við, þegar á skipsfjöl er komið; þeir, sem
einhvern tíma hafa sjeð útskipun og viðtök-
urnat' á skipunum, geta bezt borið um, hvort
þar er mikillar misknnnar og vægðar von..
Ef að Dijravinurinn væri nokkurs ráðandi,.
mundi hann vilja hafa þessa meðferð öðru-
vísi.
Skipstrand. Ivaupskip frá Flatey í
Breiðafirði, eign verzlunar Jóns sál. Guð-
mundssottar, «Marine», er hafði beðið hjer
byrjar til Norvegs lang-lengi, meðal-íslenzkri
skipshöín, skipstjóri Bjarni Vigfússon Thora-
rensen, sleit upp í roki sunnudag 8. þ. m..
bjer af höfninni, rak vestur fyrir Efi'erseyjar-
granda, og var síðan lileypt á land við Eiðs,
granda, og varð að strandi. Manntjón varð-
ekkert.
Bráðapest befir borið tnikið á hjer 1
nærsveitunum í haust og vetur, einkum suð-
ur um Vatnsleysuströnd, þar sem sumir fjár-
fáir menn eru nú orðnir alveg kindalausir
fyrtr hana eða því sem næst. Flest vill reyn-
ast gagnslítið, sem við henni er reynt, neraa,
að taka fjeð nógu snemma í hús að haust-
inu; það ver henni helzt.
sinni hafði þótt svo vænt um Jóhönnu, að>
hann hefði viljað fúslega leggja út líf sitt í
hættu fyrir hana; og þó tímarnir hefðu breytzt
og ást hans á Jóhönnu hefði látið rninna á
sjer bera, vildi hann þó enn leggja líf sitt í
hættu fyrir hana; hann gat ekki heyrt hana
æðrast.
»Jeg get ekki horft á þessa sjón lengur«,
sagði hann við fjelaga sína. »Boðið er að
elska óvini yðar, og breytið svo við aðra^
sem þjer viljið þeir breyti við yður«, er skrif-
að í hugskoti mínu. Jeg verð að fara og
reyna að bjarga honum Feldberg. Takið þið
pokann minn og flýtið ykkur til lands«.
»Hvað ætlarðu að gera ? Ertu genginn frá
vitinu, að leggja líf þitt í hættu fyrir hann
Feldberg og komast í hendur fjandmanna
þinna«, sögðu þeir.
Bornemann svaraði engu, en hljóp eins og
örskot eptir íshroðanum, svo sem það væri
sljettur völlur, þangað til hann kom að vök-
inni, sem Feldberg var í. Omegin dauðans var
að síga yfir hann, og hendurnar voru orðnar
hálfstirðnaðar um byssuhlaupið; fám mínútum
síðar hefði öll hjálp orðið árangurslaus.