Ísafold - 14.12.1889, Blaðsíða 2

398
Ymsir þingmenn 1887 töluðu og eindregið
og röksamlega fyrir því, að nauðsyn bæri til
að breyta hinni gömlu reglu og lögleiða fast-
ákveðið þingfararkaup. Auk þeirra, sem þeg-
ar hefir verið minnzt á, má nefna Jón A.
Hjaltalín. Hanu vitnaði í reglu Jónsbókar
um fast þingfararkaup, og sagðist heldur
vilja, þegar hann færi á þing, vita, að hverju
hann ætti að ganga, og geta þá hagað ferð
sinni eptir því. Hann tók það og fram, að
ekkert virtist vera á móti því, að hafa ferða-
kostnaðinn fastákveðinn, eins og fæðispening-
ana. njpað er ekkert tekið tillit til þess, hvort
fæðið kostar meira eða minna um daginn
fyrir hina einstöku þingmenn. Laun flestra
embættismanna eru líka föst, og þeir fá euga
uppbót, þótt eitt ár verði þeim kostnaðar-
samara en annað; slíkt verður þeirra skaði,
eða þá hagur, þegar svo stendur á».
I neðri deild urðu sárlitlar umræður um
málið. þrír af þeim fáu þiugmönnum, sem
töluðu í málinu, voru því samt meðmælfir:
Arni Jónsson, Páll Briem og jporlákur Guð-
mundsson. Af þeim þremur, sem á móti því
lögðu, var einn, þórarinn Böðvarsson, engan
veginn mótfallinn föstu þingfararkaupi, en
honum líkaði ekki, hvernig það var ákveðið í
frumvarpi efri deiidar; enda mun það hafa
verið aðalorsökin til þess, að rnálið var fellt
í neðri deild. Sjer í lagi þótti þingfararhjer-
aðaskiptingin hafa miður tekizt en skyldi.
Eru því allar líkur til, að málið fengi betri
byr, ef það væri borið upp aptur á næsta
þingi t. d., næst á undan nýjurn kjörtíma,
og frumvarpið þá betur ór garði gert. f>ess
vegna er ekki óþarft, að ræða málið nú milli
þinga, og aldrei hentugri tími til þess en
meðan þingfararreikningarnir frá 1889 eru í
fersku mmni, með þeim annmörkum, er á
þenn finnast.
Vaxtabreyting landsbankans.
Vaxtabreyting þá, sem framkvæmdarstjóri
landsbankans hefir auglýst hjer í blaðinu, má,
ef til vill, skoða sem hinn fyrsta—en vonandi
ekki líka hinn síðasta —- ávöxt af umræðum
þeim, er urðu um bankann í sumar, bæði í
þessu blaði og síðan á þinginu, eða þá tilorðna
a£ brýnm og óumflýjanlegri nauðsyn, þeirri
nauðsyn, að sitja ekki til lengdar uppi með
um eða yfir 200,000 kr. í bankanum ávaxta-
laust.
Niðurfærsla iitlánsvaxtanna, sem er meiri
en nokkurn tíma hefir verið farið fram á, sem
sje nxður í eða 4 kr. 33 a. af hverjum
100 kr., í stað 5 kr. áður, á að hafa þá verk-
un, að rnenn verði örari að taka lán í bank-
anurn. f>ó er varla að búast við mikilh ept-
irsókn eptir lánum á þessum tíma árs. Held-
ur væri það, ef hin sömu kjör stæðu fram á
vor eða lengur, enda er að líkindum sú til-
ætlunin. En miklu meira mundi það geraað
verkum, ef bankastjórnin hefði auglýst urn
leið hiklaust, að hún veitti lán með lengri
afborgunarfresti, 15—20 ára. Menn vita, að
hún hefir fengið leyfi til þess hjá landshöfð-
ingja; en það lítur út fyrir, að hún vilji
luma á því leyfi og flíka því ekki framan í
almenning.
Vafalaust mælist samt vel fyrir þessari
vaxtalækkun, og því um leið, að bankastjórn-
in hefir þar með horfið frá því, að hafa vext-
ina óhreifanlega, jafnháa hvað sem líður til-
boði og eptirspurn.
Niðurfærslan á innlagsvöxtum í sparisjóðs-
deildina er að vísu hjer um bil tvöfalt nxinni
að tiltölu er niðurfærslan á útlánsvöxtunum,
og má það heita góðra gjalda vert, eða mætti
heita svo, ef bankinn væri einstaks manns
eign og hefði einskis stuðnings notið af al-
mannafje. En tvímælalaust er það, að bank-
inn, eins og hann er úr garði gerður af lands-
sjóði, og eins og honum hefir búnazt hingað
til, hefði vel getað staðizt það, að svara sömu
innlánsvöxtum og áður, 3 kr. 60 a. af 100kr.,
í stað 3 kr. 33 a., er hann færir nú vextina
txiður í. það er líka svo að sjá, sem honum
gangi raunar annað til að færa innlánsvext-
ina svona langt niður. Til þess bendir við-
bótin, um, að þeir sem eigi fje í sparisjóði,
geti fengið það allt út án uppsagnar innan
12 vikna frá 1. jan. 1890. jpað leynir
sjer ekki á því, að bankinn vill feginn losast
við heldur meira en minna af sparisjóðsinn-
lögum þeim, er hann varðveitir, en veitir svo
örðugt að ávaxta. Hann vill auðsjáanlega,
að eigendur þeirra taki sem mest út af þeim
í snatri, til þess að grynna á súpunni, sem
hann situr uppi rneð arðlausa. Oefað hugsar
hann sjer að draga þá peninga að sjer aptur
síðar meir, þegar betur árar fyrir 'hann, með
því að hækka pcí drjúgum innlánsvextina
aptur. því ekki getur það verið tilgaugurinn,
að búa svo urn hnútana, að bankinn hafi sem
minnst fje í veltu í bráð og lengd, til þess
að umsvif og ábyrgð verði sem minnst. það
væri gagnstætt tilgangi slíkrar peningastofn-
unar og annara þvílíkra.
En bara að fjeð liggi þá laust fyrir, þegar
bankinn vill ná í það aptur.
Talsvert af fje því, en rnenn eiga nú í
sparisjóðsdeild bankans, verður sjálfsagt tek-
ið út xxr honum fyrir þessa vaxtalækkun
og lagt inn í Söfnunarsjóðiun, þar sem hann
greiðir 4°/» í vöxtu. Svo fer að líkind-
um mikið af því fje, er börn eiga í spari-
sjóði landsbankans. Og það er rjett gjört
og vel ráðið, einkum og sjer í lagi vegna
þess, að það fje er miklu betur geyrct í Söfn-
unarsjóði—fyrir foreldrum og vandarnönnum
barnanna, heldur en í nokkrum öðrum spari-
sjóði, með því að því verður eigi náð xxt fyr
en á ákveðnum tíma, auk hinnar óyggjandi
tryggingar fyrir hverjum eyri, sem í Söfnun-
arsjóðinn er lagður, þar sem er ábyrgð lands-
sjóðs. En því fje nær landsbankinn ekki
aptur.
Annað, sem menn kunna að gjöra við fje
það, er þeir taka úr sparisjóði landsbank-
ans, er að kaupa fyrir það konungleg ríkis-
skuldabrjef, sem gefa af sjer 17 a. rneira af
hundraði. jpótt smátt sje, kann þó margur
að láta sig það muna. Og þótt svo fari, að
bankinn hækki aptur innlánsvexti sína innan
skamms, þá er ekki víst, að hinir nj’ju eig-
endur ríkisskuldabrjefanna hlaupi upp til
handa og fóta að selja þau og fara með and-
virðið í landsbankann; þeireiga það á hættu,
að baukinn lækki aptur vextina þegar minnst
vonum varir.
þetta eru líklegar afleiðingar af niðurfærslu
innlánsvaxtanna. Vitaskuld er, að hxxn er ekki
mjög mikil, og því getur verið, að sá verði
rnargur, er láti sig ekki muna það og leyfi
fjenu að vera kyrru í bankanum eptir sem
áður.
En ein afleiðingin er enn ótalin, og
hxxn er sú, að þessi snögglega niðurfærsla á
vöxtunum gjörir fremur að letja menn en
örva til þess að reyna að draga saman fje í
sparisjóð. En fátt er vísari vegur til við-
reisnar efnahag þjóðarinnar í heild sinni, en
að hún venjist á að safna fje, smásafna fje
eptir megni, einmitt í sparisjóði. Allt sem
þá stefnu styður, er lofsvert; allt, sem hana
heptir, er viðsjárvert. því er þetta tiltæki lands-
banksans viðsjárvert að því leyti til, auk
þess sem áður er fram tekið. Nema ef það
gæti orðið til þess, að nýir sparisjóðir risu
upp, þótt smáir væru, en sem víðast um
land, og gerðu mönnum betri kosti en bank-
inn gjörir; þá gæti þetta orðið til góðs. jpví
að—því víðar sem sparisjóðir eru, því betur
og því rneira sparar þjóðin.
Enn um rjettafærslu.
Herra ritstjóri ! jpjer hafið í yðar heiðr-
aða blaði gert athugasemdir við grein rnína
um rjettafærslu m. fl.; en af því að jeg get
ekki verið yður samdóma um meginati-iði
þessa máls, bið jeg yður að taka eptirfylgjandi
grein í blað yðar.
þjer segið, að jeg geri of mikið úrþeím tínxa
sem rjettaríærslan taki frá heyöunxxm; það er
rjett, ef eingöngu er miðað við það, að fjall-
söfn byrji 14. sept.; en fjárkaupmaðurinn
skoðar þetta eingöixgu frá sixxni hlið, að þá
geti markaðirnir orðið 18.—20. s. m.; en
þetta getur ekki staðizt neitt, skoðað frá sjón-
armiði seljeudanna, með þeim nauðsynlega.
undirbúningi, sevn markaðirnir þurfa að hafa,
ef þeir eiga ekki að verða ráðleysisflaustur,
bænduxn og búaliði til skaða. Jeg hefi áður
sagt, að rjett væri,að markaðirnir væruhaldnir
upp úr fyrstu rjettum, en með fyrstu rjett-
urn verður að telja, þegar um þetta mál er
að ræða, fyrstu skilarjettir, sem vanalega eru
6—7 dögum eptir fyrstu rjettir; fyrri er ekki
komið lag á fjárheimtur, svo að bændur sjeu
við bxxnir að mæta á mörkuðum með fjesitt.
jpessir dagar, sem erxx & milli rjetta, ganga til
að reka fje á milli, sexn kernur úr utanhrepps-
rjettum, og jafnvel heimta menn mest fje f
fyrstu skilarjettum, því að þangað er vana-
lega rekið fje úr heimalöndum, og þá er það
fyrst, að búendur eru við búnir að velja xxrfje
sínu það, sem þeir ætla að reka á markaði;
kaupmanninum stendur ekki á sarna, hvaða
fje hann fær, hann vill helzt fá holdgott fje;
bóndanum stendur ekki á sarna, hvaða kind-
ma hann selur , honum eru allir kostir sauð-
kindarinnar þarfir, ekki síður ullargæði, eða
mör og mjólkurlægni, þegar um ær eða ær-
efni er að ræða; hve nær sem bústofninn ei'
skertur að vöxtum eða gæðum, þá er salan,
til skaða, ef ungt fje er selt af handahófi,
eins það sem bezt er til lifs og framtímgun-
ar, þá rýrnar bústofninn að gæðum, og þá
eru menn farnir að gleypa gullflugur, senx eru
fagrar á að líta, og girnilegar til gróða, en
ekki eins heilsusamlegar fyrir bóndann eptin
á. jpví er það, að bóndiun þarf að hafa næg-
an tíma til að velja xxr fje sínu, og vera bú»
inn að fá meiri part þess af fjalli, áður en
hann rekur á markað.
Mjer skilst því svo, að ef halda skal mai'k-
aði 18.—20. sept., þá þurfi göngur að byrja
svo snemma í þeim mánuði, eptir sem til hag-
ar á hverjum stað, að rjettir fram fari ekki
síðar þær seinustu en 14. sept.; víða standa
fjallsöfnin ekki yfir nema 1—3 daga, en apt-
ur á sumurn stöðum viku eða meir; ef nú að
fjallsöfnin byrjuðu þann 14., en rjettir 16.—
17., þá yrðu markaðirnir í fyrstu rjettum á
þeim stöðum, sem göngur eru hægastar og