Ísafold - 05.04.1890, Blaðsíða 3

111
Formaðurinn þarf að vera reglumaður,
og má alls ekki láta neinn drykkjuskap
viðgangast meðal háseta sinna, og sjer-
staklega ætti hann að hafa strangar og
nákvæmar gætur á, að enginn af skip-
verjum hans drekki, eða fari drukkinn á
sjó, því reynslan sannar hvervetna, þar
sem því eru gefnar gætur, að við öll
störf, hvort heldur er á sjó eða landi,
vinna þeir að samtöldu miklu meira og
þola margfallt betur vosbúð og kulda, sem
ekki neyta áfengis, heldur en hinir, sem
það gjöra. Og sorgleg dæmi sanna, að
ýmsir skiptapar stafa einmitt af víndrykkju
formannsins eða skipshafnarinnar, og væri
óskandi að sjómenn vorir hættu að láta
slíkt spyrjast um sig.
Á þeim stundum, sem menn eru í landi,
og ekki er hægt að starfa að hirðing
aflans, skinnklæða, skips eða veiðarfæra,
ættu sjómenn ekki að láta tímann líða
hugsunarlaust; því tíminn er raunar ærið
skammur fyrir hvern einstakling, en þó svo
langur, að sá sem notar hann vel, hefir ærið
margar tómstundir til þess, að afla sjer
talsverða þekkingu, og aðhafast sitt hvað
annað nytsamlegt.
En til þess að sjómenn gjöri það, út-
heimtist að formennirnir og aðrir heiztu
menn í sjóplássunum sjeu frumkvöðlar
þess.
Mikið væri í það varið, að hafa lestrar-
fjelög í hverju sjóplássi, sem bæði væru
i bækur almennt vekjandi og fræðandi
efnis, og þar að auki allir helztu ritling-
ar, sem snertu sjávarútveg, en þeim mun
að vonum fjölga smám saman, eptir því
sem sjávarútvegnum er betur gaumur
gefinn, og úr lestrarfjelögum þessum ætti
hver sjómaður að fá bækur á ábyrgð
formannsins, og gegn sem lægstu tillagi
að hægt væri.
„En er þá nokkur trygging fyrir því,
að margir sjómenn mundu vilja nota
lestrarfjelag ?“, munu menn spyrja. Já,
það kemur opt fyrir, að ýmsir sjómenn
vildu fegnir fá bækur. ef þær væru fáan-
legar, og mundi sú löngun vaxa við það,
að lestrarfjelag væri til.
Jeg býst við, að mannfrelsingjarnir
muni rísa hjer öndverðir móti, og segja,
að menn eigi að vera sjálfráðir. hvað
þeir hafi fyrir stafni, og enginn geti gjört
oss að meiri mönnum en vjer erum, nema
með sem fullkomnustu frelsi.
Slíkt er satt og ekki satt.
flil þess að geta hagnýtt sjer fullkomið
frelsi útheimtist visst þekkingar- og menn-
iogarstig, en meðan því er ekki náð,
terður algjört frelsi, ef ekki hefndargjöf,
þá að minnsta kosti hálfnotað, enda er
iíka munur á frelsi og algjörðu sjálfræði.
En að þrátta um slikt fram og aptur
veldur tímatöf 0g getur staðið fyrir öll-
um endurbótum.
Að útvega öllum sjómönnum fasta vinnu
þegar landlegur eru, getur naumast orðið
framgengt, að minnsta kosti ekki á meðan
karlmenn þeir, sem eru í sjóplássunum,
árið um kring hafa ekki lag á að hafa
nóg að gjöra, og slíkt getur þá fyrst
i orðið umtalsmál, þegar sá rekspölur er
kominn á, að sjávarmenn komast ekki
orðið yfir þau störf, sem hægt er að af-
kasta þar.
Aptur á móti sýnist ekki vanþörf á,
að sveitamenn tækju að gera sjer það
nokkurn veginn ljóst, hvort útróðrarnir
yfir höfuð hafi bætandi áhrif á efnahag
þeirra eða þvert á móti, og hvort
hyggilegt sje, að senda meginþorra verk-
færra karlmanna úr sveitunum frá skepnu-
hirðingu og öðrum sveitaverkum og van-
rækja svo landbúnaðinn meira eða minna
fyrir það.
En hvað sem öðru líður, þá ættu allir
þeir að vakna, sem hafa huga á endur-
bótum bæði til sjós og sveita, og gjöra
allt sem hægt er til þess, að þetta um-
hyggjulitla svefnmóks-líf, sem er of al-
mennt i sjávarplássunum, þessi tímaeyðsla
í hitt og þetta og ekki neitt þegar
landlegurnar eru, breytist til einhverra
starfa, annaðhvort andlegra eða Hkam-
legra, eða þó helzt í hvorttveggja, því
þá fyrst má vænta þess, að unglingar
hafi gagn af því, að „læra sjó“.
H.
Fiintlnir gamlir peningar. Eyrar-
bakka 16. marz: „Bóndi einn hjer á
Eyrarb., Vigfús Halldórsson á Simba-
koti, ætlaði í gær að rifa í sundur til
eldsneytis gamla kistu er hann átti.
Hann byrjaði á þeim enda kistunn-
ar, sem handraðinn var i, og þá varð
hann þess var, að nokkrir peningar
hrundu úr leynihólfi, sem var innan á
kistugaflinum undir handraðanum. Beg-
ar hann fór að aðgæta þetta betur, fann
hann þar peningapoka með 79 spesíum,
42 ríkisdölum, einum fírskilding, og einum
túskilding. Leynihólf þetta var fyrir öll-
um gafli kistunnar frá handraða niður að
botni og út til beggja hliða. Peningun-
um var raðað i pokann þannig, að þrír
og þrír voru hver við hliðina á öðrum.
Pokinn var úr ljerepti, og var saumaður
1 gegn milli hverra raða, svo ekki gat
neitt hringlað í peningunum; hann fyllti
einnig mátulega út allt hólfið. 27 spesí-
urnar voru frá ríkisstjórnar árum Krist-
jáns 7.; 48 frá ríkisstj. árum Friðriks 6.;
og 4 frá ríkisstj. árum Kr. 8.; 40 ríkis-
dalirnir voru frá ríkisstj. árum Fr. 6., og
2 frá ríkisstj. árum Kr. 8. Elzta spesían
hefur verið mótuð árið 1787, sú yngsta
1840. Yngsti rikisdalurinn 1842; fírskild-
ingurinn 1836, og túskildingurinn 1654.
AÍlir peningarnir vógu 6 pund.
Kistu þessa keypti Vigfús i maímán.
1888, á uppboði eptir Hjört bónda J>or-
kelsson í Bolafæti í YYrihrepp.
f>á er Vigfús keypti kistuna, stóð hún
úti í hjalli á Bolafæti; síðan flutti hann
hana heim til sín að Osbakka á Skeiðum,
°g þar var hún þar til síðastl. vor, að
hún var flutt fram á Eyrarbakka, hvar
hún optast hefir verið úti, þar til þetta
sem að framan er ritað, atvikaðist. —
Hjörtur sál. i Bolafæti hafði verið vanur
að kaupa á uppboðum, sem þar voru
haldin í grennd“.
Drukknan. Tveir menn drukknuðu af
bát milli Engeyjar og Viðeyjar 2. þ. m.,
vinnum. úr Engey, Guðmundurr að nafni,
Hvítanesi i Kjós.er var að flytja fjelaga sinn,
vinnum. úr Viðey, er Gunnar hjet, heim til
sín þangað á litilli kænu, en báðir voru þeir
nýkomnir sunnan úr Garði frá róðrum.
Skömmu eptir að þeir voru farnir á stað,
sást báturinn á hliðinni á grandaskammt frá
eynni. Var þegar farið á skipi að aðgæta
þetta, og reyndist þá svo, að mennirnir
voru báðir horfnir, en báturinn á hliðinni
með segl uppi fast, eins og vandi er til.
Litil ylgja var, en of grunnt haldið yfir
grandann, enda munu mennirnir ekki
hafa verið meir en svo algáðir.
filskipa-afli. pann stutta tíma, sem
þilskip Geirs kaupm. Zoega gátu fengizt
við aflabrögð fyrir páskana, fiskuðu þau
þetta : To Venner 1500 af þorski, Mar-
grjet 900, Haraldur 300 ; en hákarlaskip
hans: Gylfi. 40 tunnur lifrar, Geir 40, og
Matthilde 38 tunnur.
Frakkneskar fiskiskútur hafa hafnaðsig
hjer nokkrar. Ein var búin að fá 15000
af þorski, mest fyrir austan Dyrhólaey,
hinar kringum 2000, en sumar varla farn-
ar að reyna fyrir fisk.
Til kastnln. fallbyssna og annara her-
virkja hafa Danir eytt 124 miljónum króna
á 3 árum hinum síðustu, og miklu af því
eptir bráðabirgðafjárlögum, þ. e. án lög-
legrar heimildar að skoðun vinstrimanna.
Allar árstekjur ríkissjóðs nema eigi full-
60 miljónum króna.
Fallbyssukónguriiin Krupp íEssenhafði
í tekjur árið sem leið nál. 5 miljónir króna;
hann taldi það sjálfur fram til tekjuskatts,
— og minna hefir það þá ekki verið. Sá
hefir ekki óhag af hervirkjafarganinu.
Norðurheimskautsfcrð Nansens. Til
ferðar þessarar hugsar dr. Friðþjófur Nan-
sen sjer að láta smíða ákaflega traust
skip og þannig lagað á hliðunum, að haf-
ísjakarnir lypti því upp. en merji það ekki
milli sín. Hann gerir helzt ráð fyrir að
halda norður Behringssund, milli Amerí-
ku og Asíu, með því að þar hagar straum-
um bezt til að komast lengst norður eptir,
og halda siðan vestur eptir til Ný-Síberíu-
eyja ; þar sjeu líkur til að straumar
lægju i norður, og gott að hagnýta sjer
þá.
Skalla grímshaugur.
1866 rauf Andrés Féldsteð Skallagrímshaug, og
tóku þeir félagar pá eptir {iví, að það mundi hafa
verið farið í hauginn einhverntíma áður (sbr.
Forngripasafnsskýrslu II, Kh. 1874, bls. 45—46 og
Árbók hins ísl. fornleifafélags, Kvík 1887, bls 7—8),
en eingar sagnir voru þó kunnar, er greindu neitt
um, hvenær þetta hefði verið gert. Til er í kvæða-
bók riokkurri í safni Árna Magnússonar (Nr. 148
8vo, bls. 15—16), sem rituð er í Vigur 1676—1677,
vísa nokkur, er sýnir, að Skallagrímshaugur hefir
verið rofinn einhverntíma fyrir það ár (1676).
Vísan getur verið nokkru eidri en 1676, en að
minni ætlan er hún þó ekki svo gömul, að hún
verði heimfærð til 16. aldar. Hefir því haugurinn
verið rofinn einhverntíma annaðhvort á fyrri hluta
17. aldar eða nokkru síðar, svo sem 1650—1660.
Vísan, sem að bragarhætti er tröllaslagur og sem.
er í sjálfu sér lítt merk, hljóðar svo :
Ein vísa um Skallagríms haugbrot.
Skalla mjalla skríns gull
skýlist og hvílist, jörð sýlist,
lætur mætur leiks strit
leingi með spreingi þjá dreingi,
nema komi í nás ham
nökkur svo dökkur, fljótt sökkur:
rái, snái rétt á,
rati og fati sá snati;
þorleifs norðan úr þingi
þeir til hingað springi,
að sig beri,
einninn geri
undra mikla kyngi.
Öngvar klukkur hringi,
Einginn prestur syngi.