Ísafold - 16.04.1890, Blaðsíða 2

122
um eitt aðalatriði í greinum mínum, (nfnl.
um það, að sem flestir útróðrarmenn ættu
að ráða sig upp á kaup), þá get jeg þó
enganveginn fallizt á allar skoðanir hans.
Sveitabóndinn vill, að allir útróðramenn
ráði sig upp á fast ákveðið kaup, en ekki
að kaupið sje miðað við aflaupphæð.
þetta get jeg engan veginn fallizt á.
því það er herfilega ranglátt gagnvart
sjávarbændum. Sveitabóndinn sýnir með
reikningi sínum yfir kostnað útróðramanna,
sem til sjóar fara, að sá kostnaður nem-
ur rúmum 70 kr. fyrir hvern mann, og
þó sleppir hann vökvuninni, sem hann
telur óþarfa.
J>ennan sama kostnað hljóta sjávar-
bændur að leggja fram handa útgjörðar-
mönnum sínum, þ. e. þeim útróðramönn-
um, sem þeir ráða til sín upp á fæði og
kaup, og auk þess munu flestir veita
þeim vökvun; en gjörum ráð fyrir, að
þeir í stað vökvunarinnar hafi þeim mun
minna af kjöti, svo að kostnaðurinn við
fæði þeirra, sjóklæði og fl. verði um 70
kr. Ef nú lítið . eða ekkert aflast. þá fá
sjávarbændur ekkert endurgjald fyrir
þennan vissa kostnað, sem af dvöl út-
gjörðarmannsins leiðir; það er hreinn og
beinn skattur, sem sjávarbóndinn leggur
á sig, að fæða hann, þegar ekkert aflast.
Er þá nokkur sanngirni í því fólgin,
að sjávarbændur greiði útgjörðarmönnum
fast ákveðið kaup ofan á þennan vissa
kostnað, sem þeir, ef til vill, fá ekkert
endurgjald fyrir?
Jeg segi nei. þ»að væri eitt hið herfi-
legasta ranglæti, að ætlast til þess, enda
munu þess kyns þvingunarloforð lenda í
prettum fyrir allmörgum, þegar illa læt-
ur í ári.
Reikningur sveitabóndans sýnir, að í
raun rjettri getur engum útgjörðarmanni
borið kaup fyrri en hann hefir fengið um
200 til hlutar af þorski, því lægri hlutur
borgar trauðlega allt það, sem sjávarbónd-
inn leggur til í fæði, skinnklæðum og
öðru.
Samt hef jeg ekki viljað halda því
fram, að enginn útgjörðamaður fái kaup
fyrri en hann hefur fengið 200 í hlut.
Jeg hef gjört þá uppástungu, að kaup-
ið væri ákveðið 10 kr. fyrir hvert ioo
af fullorðnum þorski, sem fengizt til
hlutar, og mun enginn sanngjarn maður
álíta það of lágt kaup á fyrstu 3—4
hundruðin.
Ef kaupið væri ákveðið á þennan hátt,
álít jeg að sjávarbóndinn sleppi optast
skaðlaus, eða að minnsta kosti hafi lít-
inn halla, ef hluturinn nær 300; þó er
þetta komið bæði undir vænleika fiskjar-
ins og verðinu á honum.
Mjer finnst það vera nægilega lagt í
vogun af sjávarbændum, að leggja hverj-
um útgjörðarmanni til yfir 70 kr., þó
þeir ekki þar á ofan lofi 40—60 kr.
kaupi, enda er það lítil hvöt fyrir útgjörð-
armann til að stunda vel skiprúm sitt og
leggja hart á sig með að afla, ef hann
fær sama kaup hvort sem mikið, lítið
eða ekkert aflast.
f>að mun varla ofsagt. að hjer í Gull-
bringusýsiu sieu nú um 300 útgerðarmenn
ráðnir upp á fæði og kaup. Eptir reikn-
ingi sveitabóndans kostar fæði og aðrar
tillögur til þessara manna samtals 21,000
kr. Ofan á þennan sjálfsagða skatt vill
sveitabóndinn bæta 50 kr. kaupi til hvers;
það eru 15000 kr. Allur kostnaður til
þessara manna verður þá 36 þúsund krón-
ur.
J>að væri allsnotur upphæð úr einni
sýslu í fiskileysisári.
Jeg þykist sjá það á grein sveitabónd-
bóndans, að þó hann sje „vanur sjávar-
útgjörð“, sem jeg ekki efa, þá muni hann
vera með öllu óvanur því, að hafa út-
róðramemi á lieimili sínu; hann mun vera
einn þeirra manna, sem með vetrarver-
tíðarbyrjun flytur sig og alla sína útróðra-
menn í hinar alþekktu selstöður syðra,
og lætur hvern háseta leggja sjer til
hvað eina, sem með þarf til lífsviðurhalds,
eða borga það fullu verði. En einmitt
af því, að sveitabóndinn ekki þekkir þau
kjör, sem útróðramenn hafa, þegar þeir
dvelja á heimilum útvegsbænda, getur
hann ekki dæmt um, að hve miklu leyti
reikningur minn yfir útgjörðarkostnaðinn
er rjettur eða ekki. Jeg þykist geta
um það borið af eigin reynslu, engu sið-
ur en hann getur borið um þann kostn-
að, sem útróðramenn hafa af útróðrunum,
þegar þeir leggja sjer allt til.
það er auðvitað, að ef útróðramenn,
borga allt eða leggja sjer allt til, eins og
sveitabóndinn ætlast til þeir gjöri, þá er
reikningur minn yfir útgjörðarkostnaðinn
of hár; en af því þeir hafa óvíðast gjört
það hingaðtil, nema máske hjá hinum
svonefndu inntökumönnum, þá er reikn-
ingur minn rjettur.
Reikningur sveitabóndans er ekki að
því leyti rjettur, að hann telur með
kostnaði við útróðurinn 50 kr. kaup til
útróðramannsins. f>etta verðu að teljast
ágóði, en ekki kostnaður af útróðurnum;
og þegar þessi upphæð er dregin frá
reikningi sveitabóndans, þá vérður kostn-
aður sá, sem hver útróðramaður hefur
af útróðurnum, lægri en sá kostnaður,
sem lendir á útvegsbóndanum fyrir hvern
dauðan hlut, sem hann fær, þrátt fyrir
það. þó ekki sje talinn kostnaðurinn, sem
leiðir af því, að halda sjómenn og leggja
þeim ýmislegt til, sumpart ókeypis, eða
fyrir væga borgun, en það hef jeg talið
um 30 kr. fyrir hvern dauðan hlut, að
slepptu formannskaupi.
Sveitabóndinn hefir rjett fyrir sjer í
því, að það mun hafa verið venja sum-
staðar syðra, að taka hrognin úr fiski
útróðramanna fyrir kaffið, sem þeir þáðu;
en þó þetta kunni að hafa verið sóma-
samleg borgun fyrir 10—20 árum liðnum,
þá er það nú á síðustu árum sama sem
engin borgun.
Vetrarvertíðirnar 1886 og 87 var ekki
leyfilegt að hirða nein hrogn sem verzl-
unarvöru; en þær tvær vertíðir, sem síð-
an eru liðnar, mátti hirða þau og salta
fram að 15. aprfl, en lengur ekki. Jeg
hef nú ekki haft það í hyggju, að miða
reikning minn við það, sem átti sjer stað
fyrir mörgum árum, heldur við þessar
síðustu vertíðir, en í staðinn fyrir */2 tunnu
af hrognum, sem sveitabóndinn reiknar
úr hverjum hlut, þykir mjer gott, ef út-
vegsbændur hafa fengið meira en i
skeffu úr hlut til jafnaðar. Auk þess
veit jeg ekki til, að fyrir eina gotutunnu
hafi fengizt meira en 12 kr. með ílátinu
þessi síðustu ár, þó sveitabóndinn reikni
hana á 16 kr. Yfir höfuð er gotureikn-
ingur sveitabóndans ekki svaraverður,
því hann nær engri átt, ef miðað er við
síðastliðnar tvær vertíðir.
/ J>að var heldur ekki á neinni sanngirni
byggt, að gjöra það að fastri reglu, að
hver útróðramaður borgaði kaffið meó
gotunni úr hlut sfnum, því þá borgar sá.
sjómaður mest fyrir kaffið, sem mesfc
aflar, en minnst sá, sem lægstan fær
hlutinn, þó báðir njóti jafnmikils af kaff-
inu.
/ Hvað vökvuninni viðvfkur, þá er hún
veitandanum jafn kostnaðarsöm fyrir því,
þó sá, sem þiggur, ekki spari neitt við-
hana. En það er heldur ekki rjett hjá
sveitabóndanum, að útróðramenn ekkert
spari við vökvunina. J>að eru flestir sem
láta sjer hana nægja i staðinn fyrir eina
máltíð, og jeg hef heyrt marga fátæka
útróðramenn segja, að fyrir vökvunina,
kæmust þeir af með talsvert minna feit-
meti, eins og það líka er sannreynt, að
fæðan er hollari, sje hún blönduð, heldur
en ef menn þurfa að lifa nær eingöngu
á sama mat dag eptir dag.
Reikningur sveitabóndans yfir kaffi-
hitun, soðningu og þjónustu, ásamt eldi-
við, er mjer með öllu óskiljanlegur; þar
fyrir hef jeg enga ástæðu til að rengja
hann, af því, hann þykist byggja hann á.
eigin reynslu.
J>að hlýtur að vera einhver framúr-
skarandi dugnaðarvargur f pilsi, sem af-
kastar því, að hita kaffi, sjóða og taka
að sjer til þjónustu svo marga menn, að
hún, með 2 kr. borgun frá hverjum
þeirra, geti fætt sig yfir vertíðina, fengið
venjulegt hlutakonukaup og að auki lagt
til allan eldiviðinn; en máske kaupið sje
ekki hátt, eða hún komist af með minna
fæði en flestar aðrar. (Niðurl.).
Útvegsbóndi.
Peningarnir eru í gaflinum!
öömul kona ein hjer í bœnum, pórlaug Árna-
dóttir, ættuð af Mýrum, segir svo frá :
Sigríður Hafliðadóttir, Kolbeinssonar, hefir kona
heitið, sem dáin er fyrir nokkrum árum vestur á
Mýrum. Hún var vinnukona hjá síra Guðmundi
heitnum Vigfússyni, er siðar varð prófastur, en
hann fluttist að austan vestur að Borg á Mýrum.
Hún giptist ári síðar Jóni bónda Sigurðssyni frá
Hjörsey; hún var síðari kona hans. |>au eignuðugfc
son, erGuðjón heitir, oger núbóndi á Ánabrekku
á Mýrum.
Baðir Sigríðar, Hafliði Kolbeinsson, var einn í
„Kambsmálinu11 og varð að sigla fyrir það á Brim-
arhólm. Honum græddist fje erlendis, því hann
var snillingur að atgervi og samhaldsamur mjög.
Komu fram eptir hann látinn 800 rd., sem voru á
vöxtum utanlands, frá því hann var þar, og erfði
Sigríður dóttir hans það fje. Hann drukknaði á
Eyrarbakka fyrir rúmum 40 árum. Ekki komu,