Ísafold - 30.04.1890, Blaðsíða 3

139
væri þá fremur en áður látnir sæta þeirri
ábyrgð fyrir, sem skólareglurnar ætlast til.
Kennararnir koma sjer þá saman um, að
rjeítara sje að hætta þeim sið eptirleiðis, að
sleppa piltum við drykkjuskaparnótur við
slík tækifæri; þá langar ekki til að sjá sama
hneyksli næst. Og næst, þegar á að halda
skólahátíð, skipa stiptsyfirvöldin svo fyrir
einmitt þetta, sem kennararnir höfðu orðið
ásáttir um eptir hneykslið í fyrra.
það er mikið skarplega til fundið, að búa
til ámæli út úr slíkum drætti (!)
Eða, ef svo hefði verið, að þetta hefði
verið full ástæða til að gjöra löngu fyr, fyrir
mörgurn árum, mundi þá ekki hafa verið
eins rjett að segja: betra er seint en aldrei,
og láta vel yfir lagfæringunni, þegar hún
kom loksins, í stað þess að finna að henni ?
Hitt munu flestir undirskrifa, sem æ-ið
segir, að vonandi sje að hætt verði að verja
styrk af almannafje til afmælishátíðar í
skólanum. það er hjegómi, sem ekkert gott
leiðir af sjer.
Norðurför Friðþjófs Nansens,
í fyrirlestri. er dr. Friðþjófur Nansen
flutti í KLristjaníu í vetur 20. febrúar,
minntist hann á fyrri, tilraunir ýmsra þjóða
að komast norður að heimsskauti.
þrennar leiðir hafa reyndar verið
lengrst.
Henry Hudson mun fyrstur manna
hafa lagt út í slíka norðurför. þ>að var
árið 1707. Hann hjelt norður á milli
Grænlánds og Spitzbergen. Hann komst
norður á 80. mælistig norðurbreiddar. þ>að
er hjer um bil 200 mílur norður fyrir ís-
land.
Sömu leið hjelt Parry, 120 árum síðar,
árið 1827. Hann komst langt norður fyrir
Spitzbergen, á 82. stig 45 mín. norður-
breiddar, rúmum 40 mílum lengra en
Hudson. Lengra hefir enginn komizt um
þá leið, og ekki á gufuskipum ; Parry
hnfði ekki nema seglskip. Harðir straum-
ar öptruðu honum að komast lengra
norður.
Langoptast hefir verið haldin leiðin fyrir
vestan Grænland, norður Ginnungagap og
Smithssund norður úr því. |>ar komst
einn af leitarflokkunum eptir þeim Sir
John Franklin og hans fjelögum á 80.
stig 56 min. norðurbreiddar. þ>að var
skömmu eptir 1850. Einn maður i þeirri
för þóttist sjeð hafa af hæð nokkurri f
fslaust heimskautshaf 8 mílum norðar.
Mörgum árum síðar komst Greely frá
Ameríku 37 mílum lengra norður þá hina
sömu leið, eða á 83. stig 24 mín. norður-
breiddar. J>á voru þó eptir gg mflur
norður að heimskauti. Nær því hefir eng-
inn maður komizt enn. í>ar, fyrir vestan
Grænland, liggja harðir straumar suður á
bóginn, og eru því litlar líkur til að þar
verði lengra komizt.
J>riðja leiðin er norður frá Franz Jósefs-
landi, fyrir austan Spitzbergen. |>á leið
ætlaði Hovgaard að halda, en varð frá að
hverfa sakir hafíss.
Loks er ein leiðin eptir enn, sem eng-
inn hefir reynt nema einn maður frá
Ameríku fyrir 10 árum, Delong, á skip
inu Jeannette. J>að er norður Behrings-
sund, milli Ameriku og Asíu. Hann gerði
sjer von um hlýjan straum í norðurátt úr
Behringssundi, er mundi geta bægt haf-
ísnum frá. En svo fór, að skipið festist
í ís, og varð sú för árangurslaus.
pað er samt sannfæring dr. Nansens,
að þessi leið, sem Delong hugkvæmdist
fyrst, sje hin eina rjetta. Skip Delongs,
Jeannette, hrakti i ís á 2 árum frá Wran-
gelslandi vestur og norður undir Nýsí-
beríueyja, en 3 árum eptir það, eðai884,
fundust nokkrir munir, er fylgt höfðu
skipinu, reknir á vesturströnd Græn-
lands.
Hvaða leið höfðu nú munir þessir borizt
þangað ?
Mohn háskólakennari, hinn nafnkenndi
veðurfræðingur, leiddi rök að því fyrir 6
árum, í vísindafjelaginu norska iKristjaníu,
að munir þessir gætu varla hafa borizt
aðra leið en einmitt þvert yfir norður-
heimskautið. Norðan Smithssund hefði
þeir eigi getað borizt; það væri alveg ó-
hugsandi, eptir því, hvernig straumum
hagaði þar. J>á hlyti að hafa rekið fram
hjá Spitzbergen, suður með Grænlandiað
austan, suður fyrir Hvarf, og loks norður
með landi að vestan. Sú skoðun styrkt-
ist og af tímalengdinni, er munirnir frá
Jeannette hefði verið að reka, eptir því
sem kunnugt væri um stefnu hafstrauma
og hraða í norðurhöfum, þar sem menn
hefðu lengst komizt norður.
Önnur röksemd fyrir þessari skoðun er
það, sem nú skal greina. Einu sinni,
meðan Dr. Rink, nafnkenndur vísinda-
maður, var á Grænlandi, fyrir mörgum
árum, færði Grænlendingur honum spýtu,
sem hann hafði fundið sjórekna, alls ó
líka því, sem þar hafði sjezt áður. Mörg-
um árum síðar sá norskur ferðamaður
nafnkenndur, er Jakobsen heitir, og ferð-
azt hefir meðal annars um Alaska og
kynnzt skrælingjaþjóðum i Ameríku norð-
anverðri, spýtu þessa hjá Dr. Rink, og
kannaðist þegar við, að hún var alveg
eins og kastkefli þau, er Skiælingjar i
Alaska hafa á veiðum. Dr. Yngvar Niel-
sen hefði leitt rök að því, að spýta þessi
hlyti að hafa lagt leið sina um norður-
skautið, sömu leiðina hjer um bil og mun-
irnir frá Jeannette, eptir skoðun Mohns
háskólakennara. Nýtt rit eptir amerísk-
an fræðimann styrkti þá skoðun.að spýta
þessi hlyti að vera frá Alaska eða Síberíu,
og sama mætti lesa í ^bók Nordenskiölds
um Vega-ferð hans.
Eins er það þessu máli til styrkingar,
að sumt af rekavið þeim, erkemuráland
á Grænlandi, cru bersýnilega sömu við-
artegundir og vaxa i Síberíu, og gæti
viður þessi eigi haia komizt aðra leið en
einmitt yfir um norðurskautið.
Eptir þessu eru mjög miklar likur til,
að hafstraumar liggi írá Síberíu norður
og vestur um Franz-Jósefs-land og heims-
skautið og stefni á Grænland austanvert
norðarlega, og beygi síðan suður á við
milli Grænlands og Spitzbergen.
Fyrir sunnan Franz-Jósefs-land og Spitz-
bergen getur enga muni rekið frá Síbe-
riu, því þar liggur Golfstraumurinn beint
á móti.
Dr. Nansen gjörir sjer von um, aðgeta
komizt einhvern veginn skaplega norður
fyrir Nýsiberiueyjar, norður undan Síbe-
ríu austarlega. En þá þurfi eigi annað,
ef skipið festist þar í hafís, sem við megi
búast, en að láta berast i ísnum með
straumi alla leið þangað til kemur suður
á milli Grænlands og Spitzbergen. lil
þess mundi varla þurfa nema svo sem 2
ár. Skipið á að vera svo lagað og eins
traust smíðað, að ísinn geti trauðlega
mulið það sundur. Og þó svo tækist illa
til, þá væru miklar líkur til að skipverjar
mættu bjargast á is, ef þeir væru nógu
vel búnir vistum og klæðum og sæmilega
vaskir menn.
300,000 kr. ætlar Nansen á að þurfa
muni til ferðarinnar, og er í ráði að stór-
þingið veiti til hennar 200,000 kr., en
100,000 kr. leggi einstakir menn fram,
helzt norskir. Utlendir auðmenn hafa
boðizt til að standast kostnaðinn; en
Norðmönnum þykir minnkun að þiggja
það. Skipið sjálft er gjört ráð fyrir að
kosti 150,000 kr.
Telefónfjelag Reykjavíkur og Hafn-
arjfarðar var stofnsett 26. þ. m., eins og
til stóð, í því skyni að leggja telefón
milli Reykjavíkur og Hafnarfjarðar, halda
honum við og hagnýta hann. Voru þá
fengnar 2000 kr. í hlutaloforðum, en vís
von um nokkra fleiri, og álitið áhættu-
laust að byrja með það. Lög voru sam-
þykkt og stjórn kosin (Jón pórarinsson,
Guðbr. Finnbogason, Björn Jónsson). Við-
ina, staurana eða stoðirnar undir þráðinn,
skyldi panta nú þegar frá Mandal, og
annað efni og áhöld síðar í vor. Siðari
part sumars á svo að leggja þráðinn og
láta telefóninn taka til starfa.
Jarðræktarfjelag Reykjavíkur. Sama
dag, 26. þ. m., var stofnað fjelag, er svo
heitir, með þeim tilgangi, „að hvetja
menn til að taka óyrkt land til ræktunar
og ljetta mönnum kostnaðinn við það svo
sem unnt er “ Stofnendur voru 10 menn
hjer í bænum, embættismenn og borgar-
ar, er hafa fengið sjer útmældar til tún-
ræktar um 70 dagsláttur í landeign bæj-
arins hin síðustu missiri, mestallt frá þvf
í fyrra; auk þess eiga nokkrir þeirra
fram undir 20 dagsláttur samtals af rækt-
uðu landi (túnum). Fjelagið ætlar að
eignast og nota í sameiningu hesta og
vagna, plóga og herfi og fleiri jarðyrkju-
tól. Sömuleiðis að vera sjer úti um sem
mest af áburði, er til fellur í bænum, láta
gjöra safngryfjur fyrir hann utanbæjar o.
s. frv. Lil þess að standast þann kostn-
að skal greiða í fjelagssjóð 5 kr. tillag í
eitt skipti fyrir öll fyrir dagsláttu hverja
af óræktuðu landi, er tekið er til rækt-
unar, og ársgjald að auki 1 kr. fyrir
hverja dagsláttu af yrktu ög óyrktu
landi.
Á undirbúningsfundi nokkrum dögum
áður höfðu þeir landlæknír Schierbeck,
kand. Ásmundur Sveinsson og j'firrjettar-
málfærslumaður Guðlaugur Guðmundsson
verið kosnir til að semja frumvarp til
laga fyrir fjelagið. Var frumvarp þetta
samþykkt eptir nokkrar umræður og þeir
hinir sömu kosnir í stjórn fjelagsins til
næsta aðalfundar (i janúar i8gi).
Bóstskipið Laura (kapt. Christiansen)
kom hingað í nótt, og með því margt
kaupmanna, bæði sem hjer eiga heima
og á vesturhöfnunum: frá Englandi J.
Choghill og J>orl. O. Johnson, frá Khöfn
Björn Kristjánsson, Ditl. Thomsen, E}>-
þór Felixson, Walg. O. Breiðfjörð, Sig.
E. Sæmundsen, nýorðinn eigandi Olafs-
víkurverzlunar, Holg. Clausen frá Stykk-
ishólmi, Björn Sigurðsson frá Flatey,
Markús Snæbjarnarson frá Vatneyri, N.
Ch. Gram frá J>ingeyri, Zöllner (ísafirði).
Frá Ameríku komu 12 íslendingar með
þessari ferð, alkomnir heim aptur : Sveinn
Níelsson frá Grímsstöðum á Mýrum,
Teitur Ingimundarson úrsmiður, o. fl.
Frá Færeyjnm kom með ferðinni eitt-