Ísafold - 13.09.1890, Blaðsíða 1

Kemur öt i
laugarðögum. ^erð irganpsin*
(lOf «rk») 4 ^4 erlendw 5 k'
Borgi«t ff«r miðjaa júlimánnð.
xvn 74
ÍSAFOLD.
Uppsögn (skrifleg) bundm v ð
áramót, ógild nema komin sjt
til ótgefanda fyrir i.okt. Af-
greiðslust. í Austurstrœti 8.
Reykjavik. lautjardaginn 13. sept.
1890
11111 eyðing sels í veiðiám og -vötnum.
Eitt af þeim málum, er hnigu í vahnneða
lognuðust út af á eiðasta þingi, en líkmdi eru
til að muni rísa upp aptur bráðlega, var frum-
varp til laga um eyðing sels í veiðiám og
veiðivötnum. þótt mál þetta sætti mótspyrnu
á þinginu, eru engin líkindi til annars en
formælendur þess muni vakna upp aptur
reyna að sannfæra þing og þjóð um sanngirm
og nauðsyn þeirra laga, er gætu útrýmt seln
um algjörlega.
Enn fremur er mál þetta auðvitað áhuga-
mál bæði selveiðenda og laxveiðenda, og þó
þeir sje að eins lítili hluti þjóðarinnar, erþó
hjer um svo mikið fje að tefia, að það verð-
skuldar að því sje gaumur gefinn.
þeir, sem vilja útrýma selnum úr ánum,
rjettlæta það með því, að selurinn sje rándýr,
sem sje svo skaðlegur fyrir laxveiðina, að
arður sá, sem fáist af selaveiðum, komist í
engan samjöfnuð við skaða þann, er selurinn
gerir á laxveiðinni. En mótstöðumenn þeirra,
sem aldrei dettur í hug að neita því, að hinir
segi þetta dagsatt, bera fyrir sig rjett sel-
veiðenda og að það komi í bága við eignar-
rjett þeirra og tryggingu stjórnarskrármnar á
eignarrjettinum, væri selurinn útlagur gjör
og rjettdræpur hvar sem er, og annaðhvort
væri lög um slíkt gjörræði og stjórnarskrár-
brot, eða að laxveiðendur ættu að greiða sel-
veiðendum skaðabætur fyrir það, þegar þeir
missi selveiðarinnar.
þetta kynni nú að vera satt og rjett, ef
selurinn lifði á þanginu í fjörunni og sefinu
með árbökkunum. En nú er ekki því að
heilsa, heldur spillir hann laxveiðinni svo
mjög, að ekki er hægt að telja það neinum
■áreiðanlegum tölum.
Tökum til dæmis árið 1885. þá voru flutt
úr landi 1312 selskinn, en um hitt engin
skýrsla, hvað mikið gengið hefir kaupum og
sölum innanlands. Eeyndar er minnsti hluti
sela þessara veiddur í ánum, heldur í sjó
einkum á Breiðafirði, en þó mun mega telja
það víst, að miklu fleiri selir haldi sig að
minnsta kosti helming ársins í laxveiðiánum
Eeiknum nú þessa 1312 seli á 10 krónur
hvern, sem er hið allra mesta, sem hugsazt
getur, og verður það 13,120 krónur. Gjörum
ennfremur ráð fyrir, að jafnmargir selir hafi
verið upp í ánum í 160 daga af árinu, og hver
hafi jetið 5 pund af laxi á dag, sem reyndar
er langt um of lítið í lagt. Verða það
1,049,600 pund af laxi, og sje hvert pund
verðlagt á 40 aura, verða þetta 419,840 kr.
eða þrjátíu og tvisvar sinnum meira en virði
allra selanna. f>ó er ótalinn allur sá lax,
sem selurinn hlýtur að fæla frá aðgangaupp
í árnar, og allur sá fiskur, bæði lax og ann-
að, sem selurinn drepur í sjó árið um kring.
Er þá svo fjarri sanni, þegar alls þessa er
gætt, þótt selnum væri ekki lofað að eyða eða
spilla veiði í öllum ám landsins og væri lát
ið nægja, að lofa bonum að leika lausum hala
hvervetna með ströndum fram?
Selurinn er auðvitað sama meinvættin fyrir
laxveiðina eins og svartbakurinn er í æðar-
varpinu eða refurinn í sauðfje, og mun eng-
um blandast hugur um, að nauðsyn sje, að
eyða bæði svartbaknum og refunum svo fljótt
sem auðið er.
Flestir munu kannast við, að í sumum hjer-
uðum landsins hafa einstöku menn aflað sjer
talsverðs fjár á vetrum með refaveiðum, þeg-
ar skinnin eru í hæsta verði; en þó munu
hvorki þeim nje nokkrum öðrum hafi dottið
Upp í sveit.
I
í hug, að sauðfjáreigendum bæri að greiða
þeim skaðabætur fyrir það, þó veiði þessari
væri spillt fyrir þeim með því, að drepa refi
við gren á vorin, og yfir höfuð leitast við að
eyða þeim með öllu hugsanlegu móti.
Er nú hægt að bera á móti því, að hjer
sje svo líkt ástatt og um selinn og laxinn, að
líkara dæmi verði varla fundið?
Mætti ekki hugsa sjer, að selveiðendum
bæri ekki síður að greiða laxveiðendum skaða-
bætur fyrir tjón það, er sslurinn gerir þeim
á laxveiðiuni ár frá ári, eins og hinum að bæta
fyrir þó selurinn væri allur drepinn ?
Að minnsta kosti gætu þó selveiðamenn
komið sjer upp dálítilli laxveiði á einhvern
hátt víðast hvar þar í ám, sem selveiði er
nú, og er laxinn, eins og allir vita, í svo háu
verði, að ekki þarf mjög mikla laxveiði til að
jafnast við selveiðina, en þeir sem búa lengra
frá sjó og eingöngu stunda laxveiðar, geta
ekkert fengið í staðinn, þegar veiðin bregzt.
því ekki ná þeir í selinn, sem hefir hrakið
laxinn í burtu og jetur hann, og situr fyrir
honum neðan til í ánum, þó hann kunni að
halda dálítið lengra upp eptir ánum stöku
sinnum, þegar hann hefir uppjetið allan fisk
í árósunum.
Auðvitað má koma með þá mótbáru gegn
ófriðhelgi selsins, að laxveiðimenn geri sjer
sumir ekki rnikið far um, að drepa selinn,
þegar hann kemur í grennd við þá; en þó
einn eða tveir kynnu að vera þannig sjón-
lausir á það, sem er þeim sjálfum fyrir beztu,
þá ætti það ekki að vera því til fyrirstöðu,
að aðrir fengju rjetti sínura fram komið, enda
kemur eyðing selsins ekki að fullum notum
fyr en hann hefir engan frið í árósunum.
Meðan hann fær að halda sig í þeim, stoðar
lítið þótt hann sje drepinn annarstaðar; því
meðan getur hann jetið eða fælt burtu mest-
allan þann lax, sem kemur upp í árnar. Að
drepa selinn eingöngu hið efra í ánum væri
líkt og að reyna að stemma ána sjálfa, þar
sem hún fellur til sjávar, í stað þess að gjöra
það þar sem hún sprettur upp.
Enn fremur ber þess að gæta, að lítið þýðir
að vernda laxinn fyrir ágirnd og gegndar-
lausri veiðifíkn mannanna, meðan hann er
ekkert verndaður gegn árásum selsins, sem
veiðir hann árið um kring. Meðan ekki er
ráðin bót á því, eru allar laxfriðunarhug-
myndir og öll lög, sem eiga að tryggja timgun
laxsins, hartnær árangurslausar. m.—g.
Enginn mun geta neitað því, að þó Eeykja-
vík, höfuðstaður landsins, sje ekki stór borg,
þá er þó lífið í henni allt öðruvísi en í sveit-
inni.
f>að er því bæði fróðlegt og skemmtilegt,
einkum í fögru veðri á sumrin, að bregða
sjer upp í sveit, ferðast um, sjá landslagið,
dást að fegurð náttúrunnar og kynna sjer
háttu landsmanna.
Margir geta veitt sjer þessa skemmtun, en
hirða ekki um slíkt, og kemur það af ein-
hverjum vana og andlegu rænuleysi. þeir
kunna bezt við að sitja þar sem þeir eru
komnir. En við það verða menn sljóvir og
leiðinlegir með sjálfum sjer, svo lifið verð-
ur eins og byrði, og missir allt sitt aðdrátt-
arafl.
f>á eru og margir, t. d. verzunarþjónar,
sem fegnir vildu hressa sig upp árlega, fara
upp í sveit nokkra daga og losna við búðar-
borðið; en þá er þeirra störfum stundum svo
hagað, að húsbændurnir þykjast aldrei geta
misst þá, vitandi ekki það, að þeir myndu
sjálfir hafa hag af því að lofa þjónum sínum
sínum að lypta sjer upp bæði andlega og
líkamlega, og kæmu þeir svo aptur með nýju
fjöri og águga að sínu starfi. — Nei, sumum
húsbændum dettur slíkt ekki í hug. f>eir
skoða þjóna sína nærri eins og dauð vinnu-
tól. f>eir eigi að vinna með þolinmæði (og
það stundum fyrir lítil laun) ár út og ár inn,
án þess að fá nokkurt leyfi, nema þá lögboðu
helgidaga. — Sumir húsbændur vilja jafnvel
láta þjóna sína vinna stundum á helgum
dögum, þó engin nauðsyn beri til.
Á Englandi er það siður í öllum skrifstof-
um og verzlunarhúsum, að þjónarnir fá 14
daga leyfi á ári, til þess að lypta sjer upp,
hver eptir sinni vild. þetta sýnir mannúð
og siðferðislega hluttekningu húsbændanna
í vellíðan þjóna sinna, og væri gott, ef vorir
göfuglyndu kaupmenn og verzlunarsjórar í
Eeykjavík vildu nú taka upp nýjan sið, og
gefa þjónum sínum að minnsta kosti 10 daga
leyfi á ári á hentugum tíma, til þess að ljetta
sjer upp.
Nýlega brá jeg mjer upp í sveit; fór fyrsta
daginn að Skógarkoti í þingvellasveit, reið
hinn nýlagða veg yfir Mosfellsheíði í bezta
veðri, og gisti hjá Hannesi bónda Guðmunds»
syni. Um kvöldið, þegar jeg kom, var féð
að renna heim á bólið. Jeg sá þar allmik-
inn heyforða og leizt búlega á mig. f>egar
dimma tók, kom máninn upp í öllu sínu
skrúði, og sló geislum sínum yfir hið spegil-
fagra þingvallavatn. Ekki bærðist hár á
höfði í þessari yndislegu kvöldværð. f>að var
harla fagurt umhvefis og mikilfenglegt. Mjer
varð litið upp undir Almannagjá, og það glitti
í fossinn, sem manni fannst eins og væri að
kveða hulduljóð um tíðindi þau, er gerzt
höfðu um liðnar aldir á þessum fornhelgu
stöðvum, en skógarilmurinn kryddaði allt
með þeirri þægilegustu angan.
Daginn eptir riðum við um þingvallasveit