Ísafold - 16.05.1891, Side 2

164
Á það svo að vera ?
Síðan jeg kom hingað til Reykjavíkur,
hefi jeg tekið eptir einu, sem jeg hefi eigi
þekkt áður, að minnsta kosti ekki í neitt
líkri mynd sem hjer—og það er betlið. Af
Kjalarnesi, úr Kjós, af Álptanesi og Seltjarn-
arnesi, úr öllum heimsins áttum í stuttu
máli sagt, en einkum þó af Álptanesi, koma
hingað menn, sem biðja urn að gefa sjer
svo sem 5, 10, 25 og 50 aura o. s. frv.;
vanalega leikur upphæðin á hálfum og heil-
um tug; en dæmalaust mun það þó ekki
vera, að þeir biðji um einn eyri !
Fáum dettur í hug að neita því, að þess-
ir menn eigi margir við þröngan kost að
búa, já, svo pröngan kost, að ekki er gam-
an að slíku gjörandi. Og það er sök sjer,
þó þeir biðji um að gefa sjer, þegar neyðin
í raun og veru þrengir að þeim.
En það er ekki nema formálinn hjá þeim.
þeir byrja svona með því, þegar þeir eru
búnir að lýsa veðrinu nokkurn veginn ná-
kvæmlega. En—síðan hefja þeir upp rauna-
rollur sínar, sem eru lengri en vorlangur
dagurinn, og barma sjer yfir kjörum sínum,
fiskileysinu, peningaleysinu og s. frv. Vel
getur það verið, að þeir segi opt satt; en
slíkt og þvílíkt víi og vol gjörir hvern mann
fyrirlitlegan, því hann sver sig með því í
betlaraættina.
Jeg hjelt í fyrstu, að það væru ekki nema
fáir einir, sem hegðuðu sjer svona; en nú er
mjer farinn að leika grunur á, að þetta
betl sje beinlínis sveitarsiður, gömul venja,
sem menn eru farnir að álíta sjálfsagða.
Jeg ræð það meðal annars á því, að sumir
þessir menn segja, að í þeirra sveit sje
varla nokkur, sem hafi almennilega í sig og
á. |>eim nægir ekki að víla fyrir sig, held-
ur líka fyrir aðra sveitunga sína.
Eitt er víst, að betlið þykir engin van-
virða —; það er nærri eins og menn hafi
einkaleyfi til þess, af því þeir sjeu nú úr
þessu eða hiuu byggðarlaginu.
Til dæmis skal jeg taka það, að hingað
kom maður í vetur af Kjalarnesinu, að mínu
áliti efnilegur maður; hann var að brjótast
í því, að fá komið lestrarfjelagi á fót í
sveit sinni. Til þess að byrja tekur hann
það ráð að koma hingað til bæjarins og
ganga á milli manna og biðja þá um að
gefa sjer bækur. Jeg spurði þenna mann
að, hvort hann hefði ekki getað fundið
neitt annað vænlegra ráð, og kvað hann
nei við því; Kjalnesingar sagði hann væru
svofátækir.að þeim væriókleyft af eigin ramm-
leik að kaupa bækur, en jafnframt gat hann
þes3 samt, að viljinn væri heldur ekki góð-
ur. Vœnlegt er pað ekki að byggja fram-
farafyrirtæki á þessum grundvelli. Jeg var
alveg hissa á því, hvílíka einurð hann hafði
til að biðja, þrdtt fyrir það, þótt hann kæm-
ist að því, að innan um þessar samkasts-
bækur væru sumar algjörlega gagnslausar
fyrir almenning, t. d. dansk-latnesk orða-
bók og fleira, sem sveitungar hans hefðu
lítið gagn haft af, enda losaði einhver hann
við hana.
|>egar þeir menn, sem eru þó svo fram-
takssamir að vilja einhverri menningu til
vegar koma í sveit sinni, ganga svona djarf-
lega fram í því að betla, — því öðru nafni
verður það ékki nefnt, hver svo sem til-
gangurinn er, — þá er hætt við, að hinir
sje ekki góðir.
Mjer fyrir mitt leyti dettur ekki í hug
að ætla, að Kjalnesingar sje þeim mun
meiri volæðismenn en aðrír sveitabúar, að
þeir geti ekki keypt sjer bækur sínar sjálfir
og komið lestrarfjelaginu á fót. Ætli þeir
að koma því upp á þenna hátt, þá verður
það hvorki mikið nje langgætt. Ef þeir
hefði í þess stað pantað bækur handa fje-
laginu hjá einhverjum bóksalanum hjer og
lagzt svo allir á eitt, sem nokkuð gátu, og
ke'ypt þær, þá hefði mjer litizt betur á blik-
una. Hvorki þeir nje aðrir ættu að ímynda
sjer, að aðrir álíti þá menn, ef þeir vilja
ekki sýna þaðsjálfir, að þeir sjeuþað. Vilji
þeir ekki hjdlpa sjer sjálfir, þá komast þeir
aldrei áfram með þessu lagi.
En ekki er við góðu að búast hjer í
nærsveitum, þegar betlið er í slíkum há-
vegum haft í höfuðstaðnum, sem það er,
að því er mjer virðist. Einhvern tíma var
það hjer í vetur, að unglingar voru látnir
ganga í fylkingum hjer um göturnar og húsi
úr húsi um allan bæinn, til að betla sjer
fáeina aura hvar sem þeir komu. það er
nú ef til vill einhver gamall tyllidagasiður
hjer í Vík, en slíkar og þvílíkar betlihátíðir
ættu foreldrar ekki að halda börnum sínum.
það heyrði jeg, að kennendurnir við barna-
skólann, einhverjir þeirra að minnsta kosti,
hefðu viljað aptra þessu; en þeir hafa víst
litlu við það ráðið. Svona getur venjan orð-
ið rík, enda þótt ljót sje. En unglÍDgar
betla hjer optar en á þessum eina degi.
A þessum degi —mánudaginn í föstuinn-
gang— virðist mjer þeir eigi að eins að
sýna fólki, hvað þeir sje margir, sem leiki
þessa íþrótt.
I stuttu máli sagt: jeg get ekki betur
sjeð, en að hjer og í sveitum umhverfis sje
fjöldi fólks, sem enga hugmynd hefir um
að vanvirða sje að betla og víla, heldur hafi
menn eins og sjálfsagðan rjett til þess, og
það sje hrós og skylda þeirra, að nota sjer
þenna rjett sem bezt.
Jeg skal svo ekki orðlengja þetta meira
að sinni, en að eins taka það fram, að þeim,
sem temja sjer að betla og víla, blessast
enginn eyrir og þeir eru sí-óánægðir, h\ort
sem þeim gengur vel eða illa. Bágindi
manna hjer í sjávarsveitum koma auðsjá-
anlega af því, —og langt er nú síðan menn
tóku eptir því— að menn róa á vísan og ó-
vísan fisk, en skeyta lítt um landbúnaðinn.
þegar aflinn bregzt, þá eru þeir á heljar-
þröm, allur þorri þeirra. Svona hefir það
gengið síðan þeir reru á konungsbátunum
forðum hjer á suðurnesjum; og þó nú sje
liðnar tvær aldir síðan, þá hafa menn ekki
en breytt háttum sínum að mun; reynsl-
unni ætlar ekki að takast að kenna þeim
það.
Bjarni Jónsson.
„Friðun sem dugar!“
Síðasti #Reykvíkingur» hefir meðferðis grein
með þessari fyrirsögn. Segir í henni, að
hinn 7. apríl þ. á., þegar samkvæmt sam-
þykktarlögum 8. desbr. f. á. mátti leggja
þorskanet, hafi allur netafiskur verið farinn,
sem búast hafi mátt við, nema lítið slangur
af útgotnum fiski.
»Reykvíkingur» virðist eptir þessu þykjast
vita, að netafiskur hafi verið kominn, búinn
að uppfylla sitt ætlunarverk (o: að hrygna
á grunninu), og farinn hinn 7. apríl. Væri
nú þetta satt og rjett hjá »Reykvíkingi», þá
hefðu samþykktarlögin 8. desbr. f. á. ekki
unnið lítið gagn, ef þeim mætti þakka það,
að þorskurinn nú einu sinni eptir margra
ára bil hefði fengið næði til að hrygna í
fiskileitum vorum. En því miður er að öll-
um líkindum ekki svo; það eru einmitt all-
ar líkur til, að sárlítið af netafiski hafi geng-
ið inn í flóann á þessari vetrarvertíð. Óvenju
mikið af loðnu hefir eining verið hjer í fló-
anum í vetur, og er það talið hið óheppi-
legasta síli fyrir þorskveiðar.
þar sem segir í áminnztri grein, að »við
því hafi mátt búast», að netafiskur væri
horfinn úr flóanum hinn 7. apríl, sýnir það
að eins, að greinarhöfundurinn í »Reykvík-
ingi» er ókunnur þeim efnum, því optar hefir
almenningur fiskað meira 1 net eptir hinn
7. apríl en fyrir þann tíma. Og netafisk-
urinn er ekki farÍDn enn, því að í gær fjekk
einn 290 og annar 150 á skip í þorskanet.
En það er eins hjer í Faxaflóa, eins og
víðar um land nú, að aflinn er lítill, af því
að göngur hafa, verið sárlitlar að landinu,
nema þá svo djúpt, að opin skip hafa ekki
náð þangað.
Lög frá 14. desbr. 1877 um fiskiveiðar á
opnum skipum gefa hvergi í skyn, að til
sje ætlazt, að amtmaður sje eða þurfi að
vera fiskifróður. Ef samþykki amtmanns á
frumvörpum hjeraðsfunda í fiskiveiðamálum
ætti að vera komið undirþví, hvort honum,
amtmanninum, litist sú veiðiaðferð heppileg
eða óheppileg, sem fram á væri farið, þá
veittu lögin ]4. desbr. 77 almenningi lítið
frelsi í fiskiveiðamálum. þvert á móti virð-
ist amtmaður, samkvæmt nýnefndum lög-
um, enga heimild hafa til að synja um sam-
þykki sitt, þegar allur undirbúningur máls-
ins er löglegur og formlegur, og næg atkvæði
fyrir frumvarpinu.
Síðar í sama tölublaði »Reykvíkings» stend-
ur, að það blað sje einasta fyrir Reykja-
víkurbæ. það má þá minna þetta blað
Reykjavíkurbæjar á, að af þeim Reykvík-
ingum, sem mættu á hjeraðsfundinum 26.
nóvbr. f. á., voru fleiri með en móti frum-
varpinu, sem síðar varð að lögum þeim, sem
blaðið er að finna að.
Aldrei hefir »þjóðvilji» sýnt sig skýrar hjer
í sýslu en á hjeraðsfundinum 26. nóvbr. f.
á., og svo mikið Bkyn ber allur þorri fiski-
manna vorra á fiskiveiðar, að hann veit, að
samþykktarlögunum frá 8. desbr. f. á. ekki
er um aflaleysið að kenna í ár, þótt menn
heyri einstöku raddir í þá átt; en þeim hin-
um sömu er ekki ætlandi sú fávizka, heldur
hitt, að þær láti slíkt til sín heyra móti
betri vitund.
Ritað 14. maí 1891. N.
Landsbankinn. Eptir nýbirtum reikn-
ingi landsbankans um 3 fyrstu mánuði,
þessa árs hefir dálítið minnkað hinn ávaxta-
lausi sjóður hans á því tímabili, úr 178
þús. kr. niður í 156 þús.
Sparisjóðsinnlög hafa verið þessa 3 máfl-
uði nær 67 þús. kr., en útborgað úr spari-
sjóði ekki nema tæpa 42 þús. Námu spari-
sjóðsinnlög í bankanum 31. marz þ. á. alls
586,500 kr., og samsvarar það hjer um bil
því sem bankinn áoti þá útistandandi í
fasteignarlánum (um 582 þús. kr.). Alls
átti bankinn þá í reglulogum lánum nær
700,000 kr., auk 253 þús. króna í ríkis-
skuldabrjefum og 28 þús. í víxlum. Einar
300 kr. átti bankmn í útlögðum fasteignum.
f»ingmennsku fyrir Rangárvallasýslu
keppa þeir um, síra Ólafur Ólafsson í Gutt-
ormshaga og |>órður hreppstjóri Guðmunds-
son í Hala. Kjörfundur á að verða 15. júní.
Póstskipið Laura lagði af stað hjeð-
an aðfaranótt hins 14. þ. m. Með því fóru
til Yestmannaeyja settur sýslum. þar cand.
polit. Sigurður Briem og síra Oddgeir Guð-
mundsson; til Englands kaupm. Guðmundur
Isleifsson frá Eyrarbakka; og til Danmerkur
fyrver. sýslumaður á Vestmannaeyjum M.