Ísafold - 24.06.1891, Blaðsíða 1

Keram út a miövikudögum og
laugardögum. Verð irg. (um
IOO arka) 4 kr.; erlendis 5 k>.
Borgist fyrir miðjan júlimánuð.
ÍSAFOLD.
Uppsögn (skrifleg) bundin við
áramót, ógild nema komin sje
til útgefanda fyrir I.okt. Af-
greiðslust. i Austurstrœti 8.
xvm. 50
Reykjavík, miðvikudaginn 24. júní.
1891.
Hið mesta velferðarmál.
Landsins mikilvægasta framtíðarmál og
mesta velferðarmálið, sem rætt verður á
næsta þingi, er án efa samgöngumálið, af
því að verulegar og fljótar framfarir þjóðar-
innar í dugnaði, menning og velmegun eru
komnar undir bættura samgöngum fremur
•en öllu öðru, sem er á valdi næsta þings.
Dugandi samgöngubætur hafa beinni og
fljótari áhrif á þjóðarhaginn heldur en jafn-
Vel hin æskilegasta stjórnarskrárbreyting
mundi geta haft í bráðina.
Hinar ailra minnstu kröfur sem gjöra má
til þingsins í þessu máli eru þessar:
1. Að póstleiðum sje svo fjölgað, að engan
■tíma árs liði meira en mánuður milli póst-
ferða nokkurstaðar á landinu. jpað er sann-
arlega hneyksli, að brjefaskipti manna með
þóstum skuli vera því sem næst hept að
að sumrinu, og að heilar sýslur landsins
skuli ekki geta með póstum fengið frjettir
•af þinginu frá því þing er að eins sett og
til þingloka.
2. Að landið haldi úti að minnsta kosti
■einu gufuskipi, er stöðuglega sje í strandferð-
um þá mánuði ársins, er tiltœkilegir þykja til
þess.
Strandferðirnar sem vjer höfum eru of
fáar og óhagkvæmar, af því þeim er ekki
til hlítar hagað eptir vorum þörfum; vjer
þörfnumst strandferða, sem hagað sje ein-
göngu eptir ferða- og flutningaþörf vorri inn-
anlands. — Innlent hlutafjelag hefir verið
stofnað, til að ráða nokkra bót á þessum
bresti, en því hefir ekki tekizt að fá nauð-
synlegt fje til umráða í þessu skyni. Bn
svo búið má ekki standa; brýn nauðsyn
kallar á eptir, og þessi nauðsyn leggur þá
skyldu á hendur landssjóði, að annast strand-
ferðir, sem hagað sje eptir ferða- og flutn-
ingsþörfum vorum. —
Til þess að reisa sjer ekki hurðarás um
öxl, gæti landið i þessu skyni tekiö að eins
eitt lítið gufuskip á leigu, og látið það stöð-
ugt vera á ferðinni t. d. 7 mánuði árlega.
Sje gjört ráð fyrir skipi er hafi 100 farþega
rúm og beri 50 smálestir af flutningsvöru,
þá kostar það (þ. e. skipið, skipshöfnin og
kolin) hjer um bil £ 320 ( = 5,760 kr.) um
mánuð hvern, eða í 7 mánuði 40,320 kr.,
reiknað eptir verðlagi því, sem nú er á skipa-
leigum og kolum erlendis.
Slíkt skip gæti miklu áorkað og verulega
bætt úr hinu óþolandi samgönguleysi. Kostn-
aðurinn, liðugar 40,000 krónur árlega, ætti
ekki að vera landssjóði ofvaxinn, því upp í
hann mundu fást drjúgar tekjur bæði fyrir
ttiannflutninga og vöruflutninga, þótt hvor-
tveggi flutningurinn væri gjörður mun ódýr-
ari en vjer höfum átt að venjast, og svo
má verja til þessa þeim 18,000 króna, sem
nú er varið til þeirra strandferða, sem vjer
höfum átt við að búa.
3. Að landssjóður styðji að einhverju leyti
þcer tilraunir, sem einstakir menn eða fjelög
gjöra til að koma upp gufubátum til umferða
á einstökum flóum og fjörðum.
4. Að þingið annaðhvort breyti gagngjört
hinum gildandi vegalögum, eður nemi þau úr
gildi og semji önnur ný í þeirra stað.
það hefir verið sýnt fram á það ýtarlega
í Isafold, að hin núgildandi vegalög eru
yfir höfuð óhagfelld og í sumum atriðum
fráleit. Aðalgalli þeirra er sá, að frum-
stefna þeirra er skökk. Aðalpóstvegirnir,
sem liggja víðast um þver hjeruð, en ann-
ars yfir fjöll og firrnindi og jökulársanda,
eru í lögum þessum hafðir í fyrirrúmi fyr-
ir öðrum vegum; þá á að leggja sem ak-
vegi og landssjóður að kosta þá. þett er
röng stefna í lögunum; þar á þvert á móti
að leggja akvegina, sem flutningsmagnið er
mest, og þess vegna einnig flutningsþörfin
brýnust
Gjörum ráð fyrir, að vjer mættum verja
4 til 5 miljónum króna til þess að leggja
akvegi á öllum aðalpóstleiðum, og minna
mundu þeir ekki kosta, þótt jökulsársand-
arnir í Skaptafellssýslum væru undanskildir,
(en um þá mun tæpast unnt að leggja
akveg, þótt til þess væri varið hundruðum
miljóna króna), gjörum og ráð fyrir að að-
alpóstvegirnir væru komnir upp og yrði svo
við haldið með ærnum kostnaði,—samt sem
áður yrðu aðflutningar bænda í flestum hjer-
uðum landsins jafn-erfiðir eptir sem áður.
I hinum gildandi vegalögum er ekki tekið
tilhlýðilega til greina, hvar skór vegaleysis-
ins kreppir óþyrmilegast að. þess vegna
þarf að breyta þeim í þá átt, að akvegir
þeir, sem gjörðir verða fyrst um sinn, verði
miðaðir við flutningsmagn og flutningaþörf
almennings, og liggi þess vegna upp eptir
hjeruðum frá höfnum þeim, er vöruflutn-
ingsstraumarnir að og frá landi liggja um,
en sjórinn sje notaður til ferða og flutninga
hvar sem því verður við komið, af því að
hann er sú braut, sein ekkert kostar og
aldrei þarf að gjöra við. Oðrum vegum
ætti fyrst um sinn að halda við samkvæmt
notkun þeirra sem reiðvegum eða lestaveg-
um, en brúa torfærar ár eptir föngum.
5. Að þingið af [ýtrasta megni stuðli að
því, að málþráður verði sem fyrst lagður tiL
Islands.
p. t. Reykjavík 23. júní 1891.
Jens PAlsson.
Um kirkjur á íslandi.
Bptir pórarinn Böðvarsson.
III.
I fardögum 1887 var tala kirkna á land-
inu 290. Áttu þær í sjóði samtals 226,318
krónur, én skulduðu samtals 87,579 kr.
Voru því sjóðir allra kirkna að frádregnu
því, sem aðrar kirkjur skulduðu, 138,739 kr.
Voru sjóðir kirkna að frádregnum skuldum
þetta lægstir, sem þeir höfðu verið um mörg
ár; 1879 t. d. voru þeir 161,856 kr. þrátt
fyrir allar misfellur á reikningshaldi og ó-
heppilega meðferð á tekjunum, svo sem ó-
vandaðar byggingar, sem hafa orðið mjög
endingarlitlar, ekki að tala um þegar kirkj-
ur hafa skekkzt eða fokið, hafa þó þessir
álitlegu sjóðir safnazt. Og allir þessir sjóð-
ir hafa frá upphafi fram að þessu ári verið
vaxtalausir. Hversu margföld væri þessi
upphæð, ef vextir og vaxtavextir hefðu ver-
ið greiddir þó ekki væri nema um eina öld.
það er því auðsætt, að yfirgnæfanlega
nóg fje er lagt til kirkna, og þó þær væru
miklu betur úr garði gjörðar en þær eru,
ef vel væri haldið á fjenu og vextir greidd-
ir af því. Gætu kirkjur þá að sjálfsögðu
með tímanum, ef eigi strax, greitt öll þau
gjöld, sem leiðir af kirkjulegum athöfnum,
svo sem söng og orgelspil, og annast kirkju-
garðana. það virðist rangt hugsað, að
heimta legkaup, en gjöra gjaldendum þó að
skyldu, að halda við kirkjugarði. Hitt yrði
of margbrotið, að halda legkaupi eða ein-
hverju gjaldi í þess stað, og stofna af því
sjerstakan sjóð til viðhalds kirkjugörðun-
um.
IV.
Gjöld þau, sem greidd eru til kirkna,
þurfa eigi sízt algjörðra breytinga. Eins og
kunnugt er, eru gjöldin nú: 1, tíund af fast-
eign; 2, tíund af lausafje; 3, ljóstollur; 4,
kirkjugjald af húsum; 5, legkaup; og 6, á
stöku stað hinn svonefndi sætisfiskur. Ekki
er spöruð talan; 6 eru gjöldin, og verða þau
gjaldendum fyrir þá sök leiðinlegri og til-
finnanlegri. I því eru Vesturheimsmenn
sem ýmsu fleiru stjórnhyggnir, að þeir hafa
gjöld til allra almannaþarfa sem fæst. Ekki
samt svo að skilja, að gjöld þessi gangi
jafnt yfir alla. þvert á móti eru margar
undanþágur, sjerstaklega undan fasteignar-
tíundinni. Sumar jarðir, sem áður kölluð-
ust stólsjarðir eða konungsjarðir, eru tíund-
arfrjálsar, svo að í heilum kirkjusóknum er
engin tíund greidd af fasteign, og kirkjan
fyrir þá sök fjeþrota. Er það skynsamlegt
eða rjett? Sumstaðar á landinu er kirkju-
tíund greidd af öllum kirkjujörðum, sum-
staðar af engri. þeir og þeir eru undanþegnir
ljóstollsgjaldi. Legkaup ber ekki að greiða
fyrir neinn, sem ekki geldur til sveitar, eða
er sveitarlimur. Væri ekki hugsunarrjettara