Ísafold - 15.08.1891, Blaðsíða 2

258
tundursalli, högl, kveikjureimar og fleira, eða
í stuttu máli, hjer voru hættulegustu vjelar
sendar (frá Toulon), en sendingin þótti þeim
undir eins svo ískyggileg, sem við tóku, að
varúð var við höfð og varð svo af stýrt.
Italía- Hinn 6. júlí var þeim bryndreka
hrundið á vatn í Feneyjum, sem «Sikiley«
heitir, en sagður flestum herskipum stór,
fenglegri (13000 smálestir), enda kemur hann
á 27. miljón franka, þegar fullgerður er (að
þremur árum liðnum). Yið hátíðina—vígslu
skipsins og hafsins, að gömlum Peneyja sið-
þar sem hringnum er steypt í skaut hafsins
—voru konungur og drottning og deild af
Miðjarðarhafsflota Englendinga.
Viktor Emanúel, krónprinz Itala, er í
kynnisvist á Englandi, en þaðan ferðinni
heitið til Norðurlanda, Hollands og Belgíu.
SvÍSS- Hinn 1. og 2. þ. mán. hafa
Svissar haldið júbilminning 600 ára banda-
lags síns. Aðalhátíðin stóð í Schwyz, einu
þeirra þriggja fylkja—hin eru TJri og Unt-
er-Walden—sem sambandið hófu, en fögn-
uðurinn og minningarviðhöfnin færðist yfir
öll sambandsfylkin. það er óhætt að segja
að ríkjaþegnar njóta hvergi annars eins
frelsis og þeir hafa í Sviss. Um hug og
Svissa er það vottur, að þeir vilja eiga til-
tækt til hálfrar miljónar manna, ef þeir
þurfa að verja land sitt og frelsi.
Austurríki- Háværisuppkvæði #Ung-
sjeka»-flokksins í Böhmen og Slafavina í
Galizíu, Serblu og Króazíu hafa vaxið og
örfazt stórum við heimsóknir ferðaflokka í
Prag frá báðum frændalöndunumfyrstnefndu.
Á öllum fundunum talað skorinort um sam-
runa og samband slavnesku landanna, um
vinfengi við Bússland, en um samheldisbar-
áttu gegn þjóðverjum«.
Frá AsíulöDdum Tyrkja- Erá Sýr-
landi (Aleppo) og Arabíu er mikið borið af
af mannskæðri kóleru, og eptir seinustu
frjettum vann hún í Mekka á 300—400
manna á sólarhring.
Frá Sínlandi- I suðurhluta þessa mikla
ríkis eru ofsóknir byrjaðar gegn kristnu fólki
og kristniboðum, og að þeim róið í samsær-
isfjelögum Sínlendinga. Lið og löggæzla Sín-
landskeisara hrekkur hjer ekki til, og í
hafnaborgum hafa herskip Evrópuríkja orðið
að hóta hörðu.
Seinustu frjettir bera, að Sínlendingar hafi
liðsafnað með höndum við landamerkin norð-
lægu, og að þeim búi stórræði í hug móti
Rússum, sem mikið hafa undan þeim numið.
Um slíkt er þó bezt nánari sagna að bíða.
Frá Suður-Afríku. þar eru nú við
eptirgröpt fundin á hinum eystri slóðum
merkileg og stórkostleg borgarstæði með
ýmsum menjum mikillar þjóðmenningar.
Fróðir menn ætla, að þar hafi Semítakyn
búið og landið muni vera Ófír, landið, sem
Salómon konungur og fleiri fengu frá gull
og gersemar.
Bókafregn.
Stutt ágrip af íslbnzkri mállýsingu handa
alÞýðuskólum. Eptir Halldór Briem.
Beykjavík (Fjelagsprentsm.) 1891. vi +
80 bls.
Höfundurinn er áður kunnur af ýmsum
smáritum, sem öll eru alþýðlega rituð og
flest nýtileg. Sama er að segja um kver
þetta, að það er við alþýðu hæfi. það
á víst að vera, og er að vísu, aðalkostur
kvers þessa, að það er alþýðlega ritað, hefir
hið Ijettara og auðveldara (t. a. m. veikar
beygingar á uudan sterkum) á undan hinu
þungskildara. Heppilegt kynni að hafa
verið, að fylla eigi blaðsíður með beýgingum,
þar eð þær munu liggja ljóst fyrir flestum,
ef á þær er bent. Hljóðfræðin er mjög ó-
fullkomin. Orðamyndunarfræði og máls-
greinaskipunarfræði hafa helzt til lítið rúm.
Tvær prjedikanir til minningar um útkomu
nýjatestamevtisins á íslenzku fyrir 850 ár-
um, fluttar á júbílhátíð út af þeim atburði
* söfnuðum innan hins lúterska kirkjufje-
lags Islendinga % Vesticrheimi sunnudaginn
26. okt. 1890. Iívík (ísaf.prentsm.) 1891,
87 bls. í S.]
Arið 1884 í júnímánuði var hjer á landi
haldin að tilhlutan kirkjustjórnarinnar 300
ára minning þess, að heilög ritmng kom út
á íslenzka tungu (Guðbrands-biflía), og hefir
þá og án efa hvervetna verið minnzt Odds
lögmanns Gottskálkssonar (f 1556), erfyrst-
ur braut ísinn á siðbótartímanum með helg-
ar þýðingar. Bræður vorir fyrir bandan haf
hafa fundið hvöt til að halda hátíðlega minn-
ing þýðingar Odds á nýjatestamentinu, er
kom út í Hróarskeldu 44 árum fyrr en Guð-
brands-biflía (1540), 350 árum árum (eða 7
fimmtíundum ára) eptir útkomuþess. þaðsýnir
kirkjulegan áhuga forvígismanna þeirra þar
vestra, er þeir láta eigi slíkt atvik ónotað
til þess að reyna að vekja þjóðina, enda er
það allmerkur atburður í kristnisögu lands
vors, er vjer fengum fyrst íslenzka þýðing
af nýja testamentinu öllu. Til minningar
þessarar, sem haldin var samkvæmt ályktan
kirkjuþingsins, valdi forseti kirkjufjelagsins
dag 1 námunda við þann dag, er talinn er
afmælisdagur siðbótarinnar á þýzkalandi, er
bar upp á 2. vetrardag, og kann að vera,
að meðfram hafi vakað fyrir honum sú hug-
mynd, að Islendingar ætti »að gera vetrar-
byrjanina á hverju ári að virkilegri hátíð»,
því að »vetrardýrðin er vor aðaldýrð» eptir
skoðan hans.
Höfundar þessara tveggja prjedikana eru
þeir Jón Bjarnason og Eriðrik J. Bergmann,
hinir ötulu kappar íslenzk-lútersku kirkj-
unnar fyrir vestan haf. J. B. hefir valið
sjer að texta Lúk. 1,78—79: um ljós (Ijóss-
uppkomu) af hæðum. Hann dregur upp
hrikalega, en þó náttúrlega mynd af hinu
andlega og pólítiska niðurlægingarlífi voru á
liðnum öldum, af myrkri og málleysi þjóð-
arinnar fyrir siðaskiptin og af vaxandi eymd
hennar upp frá því. Hann gerir ef til vill
helzt til mikið úr myrkrinu fyrir siðaskipt-
in. það var óneitanlega farið að skíma dá-
lítið, áður en Oddur Gottskálksson greip í
siðbótarstrenginn. það má minnast á Stefán
biskup (1491—1518), er bæði var mennta-
maður sjálfur og menntafrömuður og hinn
siðvandasti biskup. Ögmundur biskup (1521
—42) unni og menntum og framaði þær, og
hafði menntamenn sjer við hönd, svo sem
Odd Gottskálksson sjálfan, — og telja má
það sem nokkurs konar morgunbjarma upp-
rennandi bókmennta, er Jón Arason biskup,
hinn stórkostlegasti íslendingur sinnar tíðar,.
svo sem J. B. kannast við, kom á fót prent-
smiðju í biskupsríki sínu. J. B. verður
nokkuð starsýnt á 17. öldina, á náttmyrkur
hennar og næturljós, einkum af því að hún
framleiddi Hallgrím Pjetursson. En mun
það einungis hafa verið myrkur aldarinnar,..
er framleiddi hann ? Vjer hyggjum sann-
ara, að sálmakveðskaparljós það, er kvikn-
aði með siðbótarhöfundunum hjer á landi,,
hafi smámsaman orðið skærra, eigi sökum
vaxanda myrkurs, heldur fyrir eðlilega fram-
för og meðfram fyrir vaxandi kynning á
fornmenntum vorum, unz það varð einna
skærast í Passíusálmum H. P. En síðan
tók það ljós að daprast aptur, eigi sökum
vaxandi birti, heldur fyrir eðlilega rás, þvf
að ágætisritverk, hverrar tegundar sem eru„
skapa eptirstælingar, og þá er apturför vís,
er eigi er sífelld viðleitni á að skapa sjálfur
og taka öðrum fram. það virðist eigi vera.
fjarstætt skoðan J. B., eða eðlileg afleiðing
af skoðan hans, að það sje vottur um yfir-
gnæfanda myrkur vorrar tíðar, að vjer eig-
um nú uppi ágætt sálmaskáld. En þó að--
margt sje skuggalegt, nær það engri átt.
Prjedikan Er. B. er út af Jóh. 6,68—69 r
»orð eilífs lífs». Hann sýnir fram á, að>
þótt »orð eilífs lífs» eða nýja testamentið,.
væri birt á vora tungu 1540 — áður höfðum
vjer eigi á íslenzku nema guðspjöllin og
nokkrar aðrar greinar N. T.—, náði það eigi
þegar almennt að uppljóma hjörtu alls þorra.
alþýðu, eigi að stórum mun £fyr en eptir
nokkra tugi ára, eða jafnvel eigi fyr en
nokkrum mannsöldrum síðar. Tróarlíf 17,
aldarinnar skoðar hann sem »sólskinsblett í;
heiði»— hann sjer þar þó dagsljós, eigi tómfe,
næturljós —, og ætlar það bera ægishjálm
yfir öllum öldum, er yfir oss hafa líðið^
Mætur hans á 17. öldinni eru af sömu rót
runnar og hjá J. B. — hann nefnir og hinm
mikla ræðuskörung Jón Vídalín (f 1720) —,
En glampinn af brennum galdramanna, er
einkennir 17. öldina, er allt aDnað en unaðs-
legur og fagur. þá minnist Fr. B. á »skyn-
semistrú 18. aldarinnar», er barst hingað-
fyrir síðustu aldamót, og alstaðar »kafnaði
í sfnu eigin andleysi», nema á Islandi, og
þá á nýja vantrúaröldu, er á síðasta manns-
aldri hafi runnið saman við hana. Kemur
hann þar að vanda nokkuð ómjúkt við kauu
kirkjunnar hjá oss nú, en reynir þó að fara
um þau læknishöndum, því að í síðasta
kafla prjedikunarinnar bendir hann með
glöggsæi á eymdarútvegu þeirra manna, er
hafna kristindóminum.
Hvortveggja prestanna hefir valið sjer vel
viðeiganda umtálsefni og farið vel með það.
Báðar prjedikanirnar eru vekjandi og fræð-
andi, hin fyrri ef til vill meir vekjandi, en,
hin síðari meir fræðandi. Báðar eru þess
vel verðar, að þær sje lesnar, því að
lestur þeirra getur orðið bæði til yndis og
uppbyggingar.
E.
Enn um timburhús og torfbæi-
Svar til hr. E. J. Pálssonar.
f>að er varla ómaksius vert um slátt eða
fráfærur að gegna svari þínu til mín í 48,
tbl. Isafoldar, enda varla þörf, því sjálfur
játar þú, að áætlun þín muni máske ekki
alls kostar rjett, um kostnað á timburhús-
byggingum; sumt hefði verið vantalið, en
það hafi ekki gert svo mikið til, því hjer
hafi einungis verið um samanburð að ræða,
timburhúsbygging borin saman við ramm-
skakka áætlun um torfbæjarbyggingu; þetta .
eyfi jeg mjer að segja, úr því þú segist
byggja áætlun þína um kostnað á torfveggja-
byggingu eptir minni fyrirsögn ; það er rjett,
þú spurðir mig næstl. vetur um, hvað kosta