Ísafold - 14.10.1891, Síða 2

fiöt eða sljetta, hálfu grasgefnari en það er
nú, og þar að auki helmingi stærra, og al-
girt; engjar þurkaðar, þar sem þess þarf
með; húsakynni mikil og góð, þar á meðal
hlöður nógar, í stað heygarðanna, hins
mesta tímaspillis á hverju búi og jarðar-
spillis; kotin horfin, sem nú eru sum
í túninu, og það með lífstíðarábúð og meiri
áhöfn en á heimajörðinni og þar af leiðandi
skaðræðiságangi á hana, svo að jafnvel
jarðabætur verða eigi varðar skemmdum;
en sum utan túns, og sitja þó þar fyrir
helztu hlunnindum jarðarinnar.
f>að hefir verið óárennilegt að koma að
Hvanneyri, þegar skólinn var stofnaður þar,
nú fyrir fám árum, að því leyti sém manna
höndur og hyggjuvit höfðu þar um fjallað.
J>að er góðra gjalda vert allt hvað eignin
færist úr því flagi. f>að getur eigi gerzt í
einni svipan, eins og töfrahöll Aladdíns, sem
var reist á einni nóttu. Slíkt gerist í skáld-
sögum, en eigi í mannlífinu eins og það er,
sízt þar sem margt er við að stríða, eigi
einungis nokkuð óblíð náttúra, heldur einn-
ig heimska og hleypidómar gegn nytsam-
legri nýbreytni og dyggilegri viðleitni á að
gróðursetja þar vænlegan vísi til mikilsverðra
búnaðarframfara, fyrir atorku og kunnáttu,
er áður hefir ef til vill verið flag ómennsku
og vankunnáttu.
Nokknr orð,
er Hallgrímur biskup Sveinsson talaði við
setningu stýrimannaskólans.
(Niðurl.).
Ef vjer renndum huganum fram til vorr-
ar eigin fornaldar, þá varð fyrir oss hið
glæsilega frelsistímabil: landnámsöldin og
sjálfstjórnaröldin. Skáldið sýndi oss í anda,
hvernig
„feðurnir frægu og frjálsræðishetjurnar góðu
(komu)
austan um hyldýpis haf hingað í sælunnar reit“,
og hvernig
„skrautbúin skip fyrir landi
flutu með fríðasta lið, færandi varninginn heim“.
þ>eir sem stóðu við stýrið eða við siglu og
í lyptingu á þessum fríðu knörrum, voru
íslenzkir menn eða menn, sem voru að gjör-
ast Islendingar, ötulir menn og stórhuga,
sem ekki ljetu sjer fyrir brjósti brenna að
leggja út á hið sollna haf, án leiðarsteins-
ins og allra þeirra áhalda, sem nú vísa sjó-
manninum leið og greiða för hans yfir sjó-
inn, hvort heldur þeir leituðu út hingað til
að taka sjer bólfestu í frjálsu landi, eða
þeir fóru að heiman í verzlunarerindum eða
til að leita sjer fjár og frama, og vitjuðu
að því búnu aptur heimkynnis síns. En
frelsis- og frægðaröldin leið, og á hinum
myrku og daufu miðöldum glataðist sjó-
mennskudugnaðurinn eins og flest önnur
manndáð. Menn sáu að vísu enn einhver
skip snúa úr hafi að landi, en það voru
eigi lengur íslenzkir menn, sem þeim stýrðu
eða áttu varninginn, sem þau færðu, held-
ur voru það útlendingar: Englendingar,
|>jóðverjar, Hollendingar og Danir og enn
fleiri þjóðir. Landsmenn sjálfir kunnu eigi
lengur til sjómennsku og höfðu hvorki fjár-
afla nje þrek lengur til að sækja og flytja
nauðsynjar sínar yfir hafið, eigi heldur til
að hagnýta sjer auðlegð sjávarins kring um
strendur landsins, að ausa úr þeirri »gull-
kistu«, sem svo hefir opt verið nefnd, held-
ur ljetu erlendar þjóðir annast hvorttveggja,
en sátu snauðir og kjarklitlir heima.
Ætti nokkur lögun að verða á þessu ve-
sala ástandi, var auðsætt, að óumflýjanlegt
var, að kenna sjómennsku sonum landsins
og að þessi kennsla yrði innlend. Um slíka
innlenda sjómannakennslu var því farið að
tala fyrir mörgum árum og stofnun sjó-
mannaskólans komst á dagskrá alþingis
fyrir rúmum 20 árum, að jeg ætla; en þótt
bæði þingið, sem þá var einungis ráðgef-
andi, og stjórnin fyllilega viðurkenndu nauð-
syn þessarar stofnunar og hefðu sjálfsagt
góðan vilja til að hlynna að málinu, þá
gekk svo Elengi vel framan af, að skoðanir
þings og stjórnar urðu nokkuð skiptar, að
sitt sýndist hvorum og málinu miðaði ekk-
ert áfram. Engu að síður fór þó landið
ekki öldungis varhluta af sjómannamenntun
á þessu tímabili, og var það einungis að
þakka atorku og framtakssemi einstakra
manna. þ>að var hjer sunnanlands hinn al-
kunni dugnaðarmaður, þáverandi útvegs-
bóndi og þilskipseigandi, núverandi kaup-
maður Geir Zoéga hjer í Keykjavík, sem
braut ísinn fyrstur manna og Ijet hjer á
landi kenna ungum manni stýrimannafræði
svo vel, að hann gat með lofi staðizt reglu-
legt próf. þessi ungi maður, hinn núver-
andi fasti kennari stýrimannaskólans, kenndi
síðan í nokkur ár skemmri og lengri tíma
að vetrinum eigi allfáum öðrum uugum
mönnum, og var í þessu fólgin veruleg fram-
för. Framan af fór þessi kennsla fram að
öllu ieyti án tilhlutunar landsstjórnarinnar
og án nokkurs styrks af almannafje; en þá
fór hið löggefandi þing að veita málinu
meiri athygli, og lagði síðan 1886 nokkurn
fjárstyrk fram árlega til sjómannakennslu
þeirrar, sem fram fór hjer í Keykjavík.
jpessi kennsla, sem þannig hafði verið veitt
hjer um nokkuð mörg ár, gat fullkomlega
sýnt það tvennt, þótt hún væri bæði frem-
ur stopul og að ýmsu leyti ófullkomin, sem
ið var að búast: að veruleg þörf var á
stofnun sjómannaskólans og að alls eigi var
óvinnandi verk fyrir oss að koma honum á
fót. Og þetta hefir nú loks heppnazt fyrir
góða samvinnu þings og stjórnar: með lögum
frá 22. mai 1890 er stofnaður fastur stýri-
mannaskóli í Beykjavík, og það er þessi
stofnun, sem vjer vígjum í dag, og nú á að
fara að taka til starfa. Hið nauðsynlega
fje er fengið, húsið er reist og útbúið hæfi-
legum áhöldum og býður nú nemendum að
veita þeim þá menntun, sem sjómaðurinn
þarfnast til þess að geta með nægri þekk-
ingu og á tryggilegan hátt stundað atvinnu
sína og orðið landinu uppbyggilegur maður.
Vjer viljum óska þess af heilum hug, að
þessi þarfa stofnun megi ná sem mestum
þroska, vexti og viðgangi, og fullnægja sem
bezt ætlunarverki sínu, landi voru til hag-
sældar. Vjer viljum óska, að bæði kennar-
ar og nemendur megi hjer jafnan hafa það
hugfast, hvað af þeim er heimtað, og gegna
störfum sínum með fjörugum áhuga, stöð-
ugri kostgæfni og skyldurækni og einbeittum
vilja að gagna ættjörðu vorri. Kennararnir
hafi það hugfast, að þeir eiga hjer að upp-
ala og mennta nýja kynslóð, sem eigi verði
eptirbátur hinnar frægu forfeðra að mann-
dáð og kjarki í allri sjómennsku, en þurfi
eigi að rekast í hafvillur, eins og títt var á
fyrri dögum, ef óveður, stormar og dimm-
viðri hröktu sjómanninn af rjettri leið, svo
að hann vikum saman vissi eigi, hvar hann
var staddur eða að hvaða strönd hann barst.
Nemendurnir minnist þess, að þekking er
vald, í hvert sinn sem þeir gangu inn í
þetta hús, og láti sjer því annt um að afla
sjer með iðni og kostgæfni þeirrar þekking-
ar, sem veitir þeim að mörgu leyti vald yfir
erfiðleikum þeim og tálmunum, sem þeir
eiga við að stríða í rekstri atvinnu sinnar.
|>eir gjöri sjer ljóst, að það er fagur sigur
þekkingarinnar yfir mótstöðuafli höfuðskepn-
anna, þegar eimskipin nú þjóta fram, knúin
af afli vatnsgufunnar, með miklum hraða á.
móti stormi og öldugangi, og hinn einbeitti
vilji mannsins ryður honum þannig braut,
þangað sem hann vill komast.
Til þess að þessi þarfa stofnun megi
verða landi og lýð til blessunar og tilætl-
aðra nota og leggja sinn skerf fram til við-
reisnar mikilvægum atvinnuvegi hjá oss,
biðjum vjer algóðan guð að halda máttugri
verndarhendi sinni yfir þessum skóla og
blessa bæði kennendum og nemendum það.
kennslustarf, sem hjer á fram að fara, og
gefa því heillaríkan ávöxt fyrir fósturjörðu
vora í bráð og lengd. — Að svo mæltu af-
hendi jeg skóla þennan, hinn fyrsta fastaís-
lenzka stýrimannaskcla, hinum fasta kenn-
ara, sem við hann er skipaður.
Verzlunarskóli Reykjavíkur tók til
starfa 5. þ. m., með 17 nemendum og 7
kennendum, tímakennurum. Af nemendum
eru 10 í neðri bekk, 7 í efri. Kennslugrein-
ar hafa veriðjnefndar áður í ísafold. Auk þess
eru fyrírlestrar haldnir í skólanum á hverju
laugardagskvöldi, af ýmsum og um ýmisleg
efni. Alþingi veitti styrk til skólans næsta
fjárhagstímabil, eins og kunnugt er, 250 kr.
hvort árið.
Stýrimannaskólimi í Keykjavík var
settur 1. þ. m., í viðurvist landshöfðingja,
biskups, erjflutti ræðuþá, er birtist^hjerí blað-
inu, hins setta amtmanns, rektors latínu-
skólans og ýmsra annara, f hinni|nýju skóla-
stofu, er forstöðumaður skólans,f kapt. Mark-
tís F.f;Bjarnason, hefir reisa látið í sumar á
sinn kostnað vestan við íbúðarhús sitt
(»Doktorshúsið«), og er vandað lius og vel
til hagað, með loptsvölum uppi á þakinu til
afnota við tilsögn í mælingarfræði, t. d. að
reikna sólarhæð o. fl. Kennslusalurinn er
9 álna breiður og 13 álna langur, og vel
hátt undir lopt. Lærisveinar eru nú 11 við
skólann, og von á 3 í viðbót í haust, ef eigi
fleirum. Auk skólastjóra, sem kennir stýri-
mannafræði og reikning 6 stundir á dag,
hafa þessir tfmakennslu við skólann: adjunkt
Geir T. Zoega í enshu, yfirrjettarmólfærslu-
maður Láru3 Bjarnason í íslenzku, yfirrjett-
armálfærslumaður Páll Einarsson í sjórjetti
og prestaskólastúdent Ludvig Knudsen í.
dönsku.
Forstöðumaður skólsns tók það fram, er
hann setti skólann, að með þeirri nytsömu
menntunarstofnun væri fengin næg trygging
fyrir því, að þilskipaútvegur vor gæti þrifizt
og borið þann ávöxt, er lengi hefði þráður
verið. Án menntaðra yfirmanna á þilskip-
um gæti sá útvegur eigi komið að tilætluð-
um notum; það hefði reynslan sýnt. Trygg-
ur sjávarútvegur gæti eigi fengizt nema
með þilskipaútvegi, og þar sem sjávarútveg-
ur væri annar aðalatvinnuvegur landsins, þá
ætti nú með stýrimannaskólanum að vakna
almennur áhugi á máli þessu. Landið gæti
eigi átt sjer neinna verulegra framfara von
fyr en þilskipaútvegurinn væri kominn f
rjett horf og vjer hefðum fengið vald yfir
auðæfum sjávarins. Eptir því sem þekking
skipstjóranna ykist, eptir því yrði meiri arða
von af þilskipaeigninni. það sæist ljóst á
því, að þilskip nú á dögum almeDnt öfluðu
helmingi meira en áður og þar fram yfir.
Skólastofnun væri dýrmæt gjöf frá fjárveit-
ingar- og löggjafarvaldi landsins, menn ættu
því að gjöra allt sitt til þess að hafa sem
mest not af skólanum og sýna þar með þá
þakklátsemi, sem skyldan býður manni að
endurgjalda með öll góð verk. Eigi skyldu
lærisveinar skólans þar fyrir ímynda sjer,
að hin bóklega menntun og verklega þekk-