Ísafold - 28.10.1891, Qupperneq 1

K.emuí ót a miðvikudögum og
laugardögum. Verð árg. (um
100 arka) 4 kr.; erlendis 5 kj.
Borgist fyrir miðjan júlímánuð
ÍSAFOLD.
Uppsögn (skrifleg) buDdic u#
áramót, ógildnema kom r. sjt
til ótgefanda fyrir i.okt. Af-
greiðslust. i Awsturstrcsti R.
IVin. 86
Reykjavík, miðvikudagiiiii 28- okt.
1891
Hinn íslenzki Spánarmarkaður.
f>að ríður ekki við einteyming, bkeyting-
-arleysið íslenaka og handvörnmin.
Vjer höfum fengið smjörþefinn af því í
%aust, hvernig búið er að fara með fjár-
•markaðinn íslenzka á Englandi, í bráðina
að minnsta kosti.
Nú færir síðasta póstskip aðra fagnaðar-
•og frægðarsöguna (!), af hinum íslenzka
•Spánarmarkaði.
það er brotaminnst að setja hjer strax
kafla úr brjefi frá í f. m. frá fiskikaupmönn-
um í Bilbao til viðskiptamanna þeirra í
Kanpmannahöfn. Hann er sæmilega greini-
legur vottur um, hvernig ástandið er orðið:
»-----Earmana af »Jason«, »Axel« og
»Bagnheiði« erum við nú farnir að flytja
á land, og er hörmulegt að sjá, hvað sá
fiskur er afleitur. Hann verður með engu
móti talinn verzlunarvara eptir spænsk-
um saltfisksmælikvarða, með því að hann
•er fjarri öllu lagi til þess, og það er að
gabba alveg kaupendurna, að selja fisk-
inn með þeim skilmálum, er segir í kaup-
gjörningsseðlinum, í stað þess að láta
kaupendurna vita hreinskilnislega, hvern-
ig fiskurinn er að gæðum í hvert sinn.
Með slíku móti geta viðskipti við Islend-
inga ekki byggzt á heilnæmum grundvelli,
og nú kastar tólfunum; vjer gjörum oss
eigi lengur að góðu, að bíða þannig stór-
peningatjón fyrir það að vera alveg dreg-
• nir á tálar.
Vjer erum nú orðnir þreyttir á slíkri
meðferð, og munum því haga kaupunum
allt öðru vísi næsta ár; þjer getið full-
vissað þá góðu íslendinga um það. Vjer
ljetum auðvitað undir eins halda skoð-
unargjörð á farminum í »Bagnheiði« og
'munum senda yður skjölin því viðvíkj-
andi.
Vjer erum nú fastráðnir í að láta skríða
til skarar; vjer förum ekki fram á annað
en rjettvísin heimtar. þjer gjörið svo
vel að láta þá (N. N.) vita af þessu og
segið þeim, hvers vjer krefjumst, og að
vjer munum afdráttarlaust leita dóms og
laga, ef oss er eigi sýnd sanngirni«.
Kunnugir rnunu geta ættfært skipin 3,
sem nefnd eru í brjefi þessu, og vita því, á
hverjum skömmin skellur þar. Tilgangur-
inn með þessum línum er eigi að varpa
skugga á einstaka menn, sem auk þess eru
auðvitað eigi einir valdir að þessu hneyksli,
heldur hitt, að nota tækifærið til þess að
reyna enn einu sinni að vekja alla hlutað-
eigendur til alvarlegrar íhugunar um þetta
• mál, og, ef auðið væri, einhverrar bragar-
bótar.
J>að er hraparlegt að heyra og sjá menn
kenna guði og náttúrinni um fátækt lands-
Vns og aumingjaskap, og geta þó sjálfum
sjer um kennt eins áþreifanlega og hjer á
sjer stað,—geta um kennt hjer um bil tómrí
handvömm, kæruleysi og samvizkuleysi í
viðskiptum.
Eða hvað mörgura, ekki tugum, heldur
hundruðum þúsunda króna mega menn
-éigi búast við að landið sviptist af \erzl-
unararði sinum jafnvel svo árum skiptir
fyrir þessa handvömm: að verka fiskinn J
hirðulauslega og verzla svo með hana svik-
samlega á eptir?
það var þó alvarleg ádrepa, sem bæði
kaupmenn og bændur fengu í vor síðast, er
dómurinn kom frá Spáni um fiskverkunina
hjer í fyrra. þá lofaði þó margur bót og
betrun eða eggjaði liver annan að minnsta
kosti, um leið og þeir reyndu að skjóta
skuldinni hver á annan. Nú sjáum vjer
árangurinn. »Nú kastar tólfunnm«, segir í
brjefinu frá Bilbao. J>að er með öðrum
orðum: opt hefir illa látið, en aldrei sem í
þetta sinn.
Sjálfsagt verður nú, eins og vant er, byrj-
að á því, að metast um, hverjum þessar
háskalegu misfellur sje helzt að kenna.
Bekspölurinn er þessi: kaupmenn kenna
bændum, bændur kaupmöunum, og hvoru-
tveggju vörumatsmönnuQum (»röguruuum«), en
þeir aptur kaupmönnuuum. J>etta gengur
svo í hring fram og aptur, með þeim sjálf-
sagða árangri af þeirri hreyfingu, að allt
stendur í sömu sporum.
Hneykslið er auðvitað öllum þessum
þremur hlutaðeigendum að kenna, meira og
minna, upp og niður. Ekki svo að skilja,
J að allir bændur, allir kaupmenn og allir
vöruinatsmenn sjeu sekir. J>ví fer fjarri.
| J>að er sem betur fer sjálfsagt ekki nema
| minni hlutinn af hverjum flokk fyrir sig, eða
| að minnsta kosti ekki nema minni hlutinn
af bændum og minni hlutinn af kaupmönn-
um. En það er nógu stór minni hluti til
þess, að vinna það mein, sem dugir: að
gjörspilla markaðinum.
Bændur verða aldrei um skör fram á-
minntir um, að vanda vöru sína, hvernig
sem á stendur. J>að verður aldrei um of
brýndur fyrir þeiin sá óyggjandi sannleikur,
að þeim verður skammgóður vermir í því,
þótt þeim takist í svip að prakka upp á
kaupmann sinn skemmdri eða svikinni vöru;
það kemur þeim sjálfum í koll sú óvöndun
áður lýkur, fyr eða síðar. J>eir geta hælzt
um í svip, þeir sem svo eru gerðir, að þeir
hafi á endanum komið fiskinum sínum út
sem nr. 1, þótt varla væri manna matur,
hvað þá heldur úrvals-vara á útlendan
markað; þeir mega reiða sig á það, að þeir
taka þess gjöld á sjálfum sjer einhvern tíma,
beinlínis eða óbeinlínis.
En þótt svo væri, að almenningur, allur
þorrinn meðal bænda, fengist til að vanda
vöru sína af fremsta megni, þá er það
hvergi nærri einhlítt, meðan hinir, trassarnir
og viðskipta-þorpararnir, sem jafnan verða
einhverjir innan um allan þann fjölda, koma
sínum vilja fram við kaupmanninn, þótt eigi
sje nema í það og það sinn, eða kannske
að eins með höppum og glöppum. Freist-
Íngin hverfur ekki fyr en alveg er tekið
fyrir slíkt.
Bændur eiga ekki að geta komið út ó-
vandaðri vöru eða svikinni að verkuninni
til öðruvísi en með svo stórkostlegum af-
föllum, að þau svíði þeim eins og þungar
sektir.
J>essu geta kaupmenn, og þeir einir,
komið til leiðar. En þá þurfa þeir auð-
vitað að vera samtaka, annaðhvort allir
hjer nm bil, eða þá að minnsta kosti allir
hinir meiri háttar og öflugri kaupmenn í
hverjum landsfjórðungi.
J>að er ekki von, að vel fari, meðan svo
gengur, sem nú er tíðast, í sumum plássum
að minnsta kosti, að þeir eru eins og hrafn-
ar í hests skrokk utan um hvern sjómann,
sem á einhverjar fiskkindur að leggja inn,
| ýmist til að herja þær út upp í skuld, eða
þá til að »auka umsetninguna« sem mest.
J>að er lítið spurt um vöru-gceðin þá. Enda
hinir ekki seinir að ganga á það lagið og
svara kaupmanni, að hann fái ekkert upp
í skuld sína, ef hann taki ekki fiskinn eins
og hann er, hvort heldur góður eða vondur.
J>að er naumast önnur örugg leið til út
úr þessum ógöngum en að hinir meiri hátt-
ar kaupmenn gjörist svo miklir fyrirhyggju-
menu og föðurlandsvinir, að þeir bindist
öflugum samtökum um, að hafna alveg ó-
vandaðri vöru, eða sekta þá, sem með hana
koma, með vægðarlausum afföllum. Vilji
einhverjir skerast úr leik, þá er, hvað
Spánarmarkaðinn snertir, hægðarleikur að
láta þeim ekki verða of gott af því, með
því að gera helztu fiskkaupmönnum á Spáni
kunn nöfn þeirra. Væri gaman að vita,
hvað vel þeim gengi þá að selja þar. J>að
kann að þykja harðýðgis-aðferð; en það
þarf enginn samvizkusanjur maður að kyn-
oka sjer við, þar sem jafnmikið er í húfi.
Hvað vörumatsmennina snertir, þá eru
þeir auðvitað gagnslaus hjegómi, ef þeir
eru eigi svo sjálfstæðir menn og báðum
málspörtum óháðir eins og hæstirjettur.
J>að geta kunnugir bezt um borið, hvort
svo er almennt eða ekki. En skyldi eitt-
hvað á bresta í þeirri grein, meira eða
minna, mundi þá ekki reynandi að launa
þeim svo vel og á þann hátt, að þeim mætti
alveg á sama standa, hvort þeim líkaði
betur eða ver, sem þeir eiga að dæma í
milli, láta þá t. d. hafa fasta ársþóknun, og
láta þá meira að segja bíða eptir henni eða
altjend helming hennar þangað til hin rann-
sakaða vara væri komin til síns markaðar
og þá sæist, hvort hún hefði verið sam-
vizkusamlega könnuð eða eigi?
J>etta er mál, sem rjettir hlutaðeigendur
þurfa að taka til rækilegrar íhugunar og
bráðra framkvæmda. J>að má með engu
móti kyrrt liggja.
Hjer er samfara skömm og skaði, og verð-
ur svoáfram, ef eigi eru skjót ráðtekiu og ör-
ugg til umbóta, svo örugg, sem kostur er á,
hvort heldur eru þau, er nú hefir verið á
drepið, eða önnur betri.