Ísafold - 04.05.1892, Qupperneq 1

Kemur út á miðvikudögum
og laugardögum. Verö árg
(um 100 arka) 4 kr., erlend-
-is 5 kr.; borgist fyrir miðjan
júlímánuð.
f
Uppsögn (skrifleg) bundim
við áramót, ógild n@ma kom-
in sje til útgefanda fyrir 1.
o itóbermán. Afgreiðslustofa
í Austur8trœti 8.
XIX. árg.
Reykjavík, miðvikdaginn 4. maí 1892-
36. blað
Utlendar frjettir.
Kaupraannahöfn 19. april 1892.
Veðrátta. Hana má kalla í góðu með-
allagi í flestum löndum Evrópu, þeim líka
sem nyrðra liggja. —Af óveðrum er að geta
um kafaldsbyl, harðan og langvinnan, sem
í fyrri hluta marzmánaðar reið yfir byggðir
og borgir í Kanada og flest hin nyrðri fylki
Bandaríkjanna fyrir sunnan, og hafði marga,
skaða í för með sjer og tjón á fjenaði. I
lok mánaðarins geisaði ógurlegur hvirfil-
stormur í titnorðurfylkjum Bandaríkjanna,
oinkutn í Kansas, þar sem 33 menn biðu
bana, en stórfjöldi meiðsl og lemstranir. í
bæ, er Towanda heitir, stóð ekki eitt einasta
hús ólest nppi eptir fellibylinu. I Chicago
hrundi hús í grunn með 7 hýbýlapöllum, og
höfðu þar margir meiðsl og fjörtjón. Af líkum
voða sagt frá St. Louis, þar sem járnbraut-
ítrlest rauk af spöngum, en í henni fjöldi
fólks, og svo frá ýmsum öðrum stöðum.
Óaldarmenn. f>ví meir sem tundur-
vjelar hafa magnazt við vaxandi kunnáttu
vorra tíma, því fýsilegri hafa þær orðið, eigi
að eins til vopna og vígtóla í hernaði, held-
ur engu miður til morðtóla og voðavjela í
faöndum illræðis- eða óaldar-manna. Af við-
burðum, þar sem þeim var beitt til skað-
ræða, hafa landar vorir margt lesið bæði í
blöðum og ritum, og nýlega var svo talið í
blaðinu Times, að á Englandi hafi 75 spreng-
ingatilræði verið gerð á seinustu 10 árum.
Sögurnar áþekkar frá öðrum löndum, og
mundi Prakkland hjer ekki vera eptirbátur
annara landa. Af flestum sögum má sjá,
að menn af ýmsu þjóðerni —sumpart flótta-
menn, eða menn frá öðrum löndum, sem
fara huldu höfði— eru hjer í samvinnu, og
því hafa fleiri og fleiri merki fundizt til, að
óstjórnarmenn eða gjöreyðendur þjóðmenn-
ingarlandanna standi í sambandi sín á milli.
Síðan í byrjun vorsins hafa þeir atburðir
orðið í ýmsum löndum, sem sýna, að mál
er komið fyrir stjórnendur ríkjanna handa
að hefja, éf þessi bófalýður á ekki að koma
vargaldarmerki á útgöngu aldarinnar nítj-
ándu. Hjer skal hins helzta getið.
Undir vorið urðu sögurnar tíðari og tíð-
ari af stuldum sprengitundurs úr hirzlum á
ýmsum stöðum, t. d. við náma og annar-
staðar, þar sem þess skyldi f þarfir neytt,
og vakti þetta þegar grun um illræði, sem
skjótt gaf raun á. í miðjum febrúar var
á einum stað (á Frakklandi) tundri stolið,
sem hafa átti til klappasprenginga, á 4.
hundrað tundurstikla. Má kalla, að þau
tíðindi hafi haldizt til þessa, eða af tundur-
og heljarvjelasendingum frá Belgíu og Prakk-
landi og þeirra uppgötvunum. Hinn 29.
febrúar fannst í París lítil askja, sem tæmd
síldaraskja á að líta, við hallardyr einnar
hertogaekkju, en er henni var sópað niður
í stjettarrennuna, kom það gos úr henni,
sem sprengdi alla glugga á framhlið hallar-
innar og fleiri nálægra húsa. Tíu dögum
síðar gerði nýtt tundurgos stórspell 1 greifa-
höll í St. Germainstrætinu, og hafði nær,
að greifinn og son hans yrðu lostnir til bana.
Spellin metin á 50 þús. franka. Hinn 15.
marz ný sprenging í hermannaskála nærri
matmálstíma, og varð þar allt í molum, sem
inni var, auk glugganna á skálanum og
fleiri húsa, þar á meðal kirkju, sem er þar
nærri; en verra hefði af hlotizt, ef 800 her-
manna hefðu verið seztir þar að borðum.
Frá byrjun mánaðarins hafði löggæzlan haft
þjóna sína á mannveiðum um borgina og
úthverfi hennar, og þá voru 17 menn í varð-
hald settir, margir þeirra nú að sökum
sannir, en forsprakkann, Bavachol að nafni,
tókst ekki að höndla fyr en eptir nýtt til-
ræði (27. marz), eða tundursprenging, í
stóru húsi með 5 hýbýlapöllum í Chichy-
stræti. þar skyldi meðfram til hefnda unn-
ið á málsóknamanni stjórnarinnar, Bulot að
nafni, því hann hafði sótt sök á hendur
einum óstjórnarliða. þar lemstruðust 5 eða
6 menn, sumir hættulega, en Bulot sakaði
ekki, því herbergi hans voru ofar en sá ætl-
aði, sem hafði komið heljarvjel einni fyrir í
stiganum. Bavachol varð höndlaður í vín-
stofu (30. marz), þar sem einn frammistöðu-
þjóna þekkti hann og gaf þeim vísbending,
er fyrir honum sátu. Hann hefir játað á
sig sprengingatilræðin í strætunum tveimur,
sem nefnd eru, og gengizt við fleirum ill-
virkjum: morðum til fjár á tveim mæðgum
og á einbúa, sem hafði nurlað sjer í sjóð
30—40 þús. franka á bitlingagöngum. I
hirzlum hans hefir fje fundizt, og hjá fylgi-
konu hans 15 þús. fratika. Peningunum
kveðst hann ella hafa varið í þarfir óstjórnar-
liða og samtaka þeirra. Stundum gnístir hann
tönnum og segir sjer gremjist, hve lítið hafi
áunnizt, en ber það fram með fullri alvöru,
að verkin hafi hann unnið eða þeim stýrt
eptir beztu sannfæringu, og hann hafi altjend
kennt öreigum, að þeim væri rjett að stela,
ræna og myrða. þannig væri hann orðinn
bæði postuli vorra tíma og píslarvottur. I
skjölum kumpána hans fyrirsagnir fundnar
um gjöreyðing kirkna, ráðhúsa, hermanna-
skála auk fl. Tilraunir frammi hafðar í
fleirum borgum á Frakklandi, en lítið hefir
enn af þeim hlotizt. 32 óstjórnarliða hafa
Frakkar fært út yfir landamærin, en af
þeim 20 frá Italíu. Fjórtán sinna landa af
því liði hafa þeir tekið á móti frá Spáni.
Nú hefir hjer hlje á orðið á Frakklandi, en
rannsóknum fram haldið og sakir í dóma
komnar. Auk Bavachols 4 aðrir ákærðir
um tilræðin í París. Stuttlega skal nú drep-
ið á sams konar viðburði í öðrum löndum.
Hinn 4. marz rauf sprengivjel kirkjuvegg
í Valencíu á Spáni, lesti altarið og gerði
mikil spell á öllum kirkjuskrúða. Fyrir ekki
löngu voru tveir menn höndlaðir í sjálfu
þinghúsinu í Madríd, er þeir ætluðu að
koma þar heljarvjel fyrir og sprengja það
í lopt upp, en síðar konungshöllina, og svo
margar kirkjur sem vinnast vildi. Annar
þeirra var frá Frakklandi, en hinn frá Portú-
gal. þar, í Oportó, 4 menn inn settir, sem
höfðu sams konar ráð með höndum. Fyrir
fám dögum var sprengivjel komið inn í
í kirkju í Bilbaó (á Spáni) við messuhald,
en uppgötvaðist áður en neistinu færðist
eptir kveiknum að tundrinu. Stjórnin á
Spáni á nú að hafa náð í tvo höfuðfor-
sprakkana þar í landi, þá er Alvarez og
Mudoz heita, og munu hafa þar lagt ráð
fyrir um flestar tilraunir. A þýzkalandi er
yfir túni vel vakað, en þó heimsóttu fyrir
skömmu 4 menn með grímum efnaðan klerk
í Posen; heimtuðu af honum allt dýrmætt
sem hann ætti, og ljetu skot ríða á eptir
honum, er hann stökk út um glugga sinn.
Við hvellina þustu menn til og eltu bóf-
ana með byssum; felldu tvo, en á enum
þriðja vann annar hinna og síðan á sjálf-
um sjer, að enginn þeirra skyldi lifandi í
manna hendur komast. Af skjölum, sem
á þeim fundust, mátti sjá, að þeir áttu all-
ir heima í Berlin eða í greundinni, en voru
erindsrekar »óstjórnarnefndarinnar á Pól-
landi«.
þess má enn til lykta geta, að í Stafford
á Englandi, var fyrir skömmu dómi Iokið
á sakir fjögra óaldarliða, sem höfðu þar
leyndarstöð, er Walshall heitir, bjuggu til
tundurvjelar og áttu brjefleg viðskipti við
óstjórnarmenn og gjöreyðendur í öðrum lönd-
um (t.d. á Bússlandi). Einu þeirra var frá
Frakklandi, annar frá Ítalíu, en hinir ensk-
ir. I 10 ára betrunarvinnu voru 3 dæmdir,
einn í 5 ára.
Hjer er það að vísu talið, sem fjendum
þegnlegs fjelags býr fyrir brjósti, en enginn
má gleyma, að margir þeirra eiga líka sinn
hlut að máli, sem kallast þess meginstólpar,
og það stafar í raun og veru frá hvorum-
tveggju, sem dregur saman til leipturskýja
á himni þjóðmenningarinnar.
Danmörk. þingi lokið í lok marzmán.
sem að venju, en ólíkt um afrekin dæmt.
Fóstbræðurnir nýju hróðugir, en vinstrimenn
kalla hjer fæst til frambúðar unnið, enda þótti
kennslumálaráðherranum hið sama um launa-
lög háskólans og hinna *lærðu« skóla.
Svo má kalla, að hjer hafi um tíma ein-
vígi verið háð með kaþólskum klerki, er Lange
heitir, af Svartmunkum frá París, og lútersk-
um presti Henry Ussing (syni prófessorsins),
og þykir vorum trúbræðruin svo, að hann hafi
hrakið það flest, sem hann bar fram Lúther
til óhróðurs, og um annmarka og missmíð
á kenningum hans. Lange er málsnjall, og
mest af kvennþjóðinni hefir fremur sótt fyr-
irlestra hans frönskunnar vegna en kenn-
inganna.
Noregur og Svíaríki. Konsúlamálið
er nú í nefnd á þinginu, og sagt, að nefnd-
arálitið komi fram snemma í næsta mán-
uði. Af hugleiðingum blaðanna má helzt
ráða, að Norðmenn hafi því framgengt, sem
þeir óska. þingið hefir þar mikilvæg ný-
mæli til meðferðar, sem ný skattalög eru, er
þau flytja skattaframlögurnar frá sumum