Ísafold - 10.09.1892, Blaðsíða 1

Kemur út á mi^yikudögum
og laugardögum. YerT) árg.
(um 100 arkft) 4 kr., erlendis
5 kr.; borgist fyrir mií)jan
júlímánuð.
1SAF0LD.
Uppsögn (skrifleg) bundin viD
áramót, ógild nema komin
sje til útgefanda. fyrir 1. októ-
bermán. Afgroiðslustofa i
Austurstrœti 8.
XIX. árg.
Reykjavík, laugardaginn 10. sept. 1892.
72. blað.
Aiþingiskosninga-hugvekja.
Ef við suma dagana gengjum með 10>
•50 eða 100 kr. í vasanum, þá gæti venð,
að vjer værum í dálitlum efa um, í hverja
skuldaholuna vjer ættum að láta jiær;
því þær eru víst hjáflestum nokkuð marg-
ar um þessar mundir; en allir rnunum vjer
híifa hug á að verja þeim svo skynsam-
lega og lniganlega, sem oss væri auðið.
En v.jer höfum allir lítið af þessum pen-
ingum núna, og vjer þurfum ekki að tefja
•oss á að ráðstafa þeim.
En aptur göngum vjer þessa daga með
það í fórum okkar, sem er meira virði í
vissum skilningi en margar krónur.
Það er rjettúr sá, sem flestum af oss ber
eptir landslögum til að kjósa þá menn,
sem á næsta sex ára tímabili eiga að liafa
löggjöf landsins á hendi.
Þessi rjettur er með sönnu talinn ein
hin dýrmætasta eign -liverrar þjóðar og
hvers einstaklings, því það er rjettur til
þess að hafa áhrif á löggjöflna í landinu,
en lögin eru reglur þær, sem styðja ciga
að þrifum og heillum þjóðarinnar og hvers
einstaklings.
Þjóð sem búin er að fá víðtæk og frjáls-
leg kosningarlög, hún er í raun og veru
búin að fá frelsi í fyllsta mæli, því hún
er um leið búin að fá rjett til að ráða
því, hverjir fái sæti á hinum þyðingar-
mikla stað, þar sem málefni þjóðarinnar
eru rædd, þar sem fjárframlögum lienn-
ar er ráðstafað og lög þau samin, sem eiga
að vera henni regla og mælisnúra á ó-
komnum tímum til vegs og velgengi.
Þegar þessa er gætt, sjest það bert, hví-
líkur hraparlegur misslcilningur það er, að
'vera hirðulaus um þennan rjett sinn.
Það er ekki að orsakalausu, þó að þeim
mönnum, sem gjört hafa sjer það Ijóst, hve
Þýöingarmikil þessi rjettindi eru, þó þeim
svíði, er þeir sjá aðra vera ýmist alveg
hirðulausa um að nota þennan rjett, eða
kannske nota hann, en gjöra það í hugsunar-
leysi, svo að þeim nærri því stendur á
sama, hvar atkvseði þeirra lendir.
Það, að kosningarrjettur til alþingis hef-
ir á undanförnum tíma verið svo lítið not-
aður, og við slík tækifaerí ráðið tilflnning-
ar, sem, þegar svo stendur, eiga ekki að
komast að, það á að minu áliti ekki rót
sína í því, að menn láti sjer 4 sama standa
um það, hvernig þeim er stjórnað, láti sjer
á sama standa, hver lög ráða í landi, held-
ur í því, að allan þorra almennings vantar
þann þroska í landsmáiaskoðunum, sem er
skilyrði fyrir því, að þingmanns kosning
geti tekizt vel, það er að segja: svo fram-
arlega sem um fleiri monn er að velja.
Að þessi þroski er enn þá almennt lítill
hjá oss, er að mörgu leyti eðlilegt; það
eru ekki 20 ár enn, síðan alþingi fjekk lög-
.gjafarvald, og þjóðin fór að vakna fyrir
alvöru til umhugsunar um hag sinn og vcl-
ferðarmál, og svo er ástæðum mikils fjölda
svo varið, að þeim finnst þeir þurfa frem-
ur að hugsa um það sem nær liggur, þann
og þann daginn; bækur þær og blöð, sem
fræða oss um það sem fram fer í löggjöf
og landsstjórn, eru ekki nema í sárfárra
manna höndum í liverri sveit, og af þessu
leiðir, að hinum pólitiska þroska miðar svo
hægt áleiðis. Það, að fundir til að ræða
um almenn efni eru svo sjaldgæfir, á og
sinn mikla þátt í því, að menn eru svo á-
hugalausir í þeim efnum.
Það er þannig töluverð ástæða til þess,
að kjörþingin á undanförnum tíma hafa
verið fámenn, og kosning opt tekizt mið-
ur en skyldi. En þetta lagast smátt og
smátt, og framfarirnar hjer eru eins og í
fleiru í því fólgnar, að tala þeirra manna
eykst smátt og smátt, er finna til þess, hve
mikilsverð rjettindi hjer er um að ræða, og
hve áríðandi er að nota þennan kosning-
arrjett skynsamlega.
Afleiðingin af því, live fáskipuð kjör-
þingin hafa optast verið til þessa, hefii
verið sú víða hvar, að fáir menn, sem vin-
áttu og venzla vegna, og kannske af öðr-
um fleiri ástæðum, liafa haft hug á að
koma einhverjum í þetta tignarsæti, inifa
getað ráðið því, hver kosningu hlyti, og
mönnum, sem einhvern áhuga hafa á þessu,
verður auðvitað ekki láð, þótt þeir þannig
noti sjer skeytingarleysi annarra um að
neyta rjettar síns í þessum efnum.
En hart heflr mönnum stundum þótt það
eptir á, að vera sjer þess meðvitandi, að
þeir með skeytingarleysi sínu um að nota
atkvæðisrjett sinn hafa stuðlað að því, að
sýslufjelag þeirra og öll þjóðin hefir orðið
að burðast með á þingi í samfleytt 6 ár,
mann, sem alls ekki hefir verið vaxinn
þeirri stöðu.
Oss þykir illt, ef vjer kaupum skepnur,
að ienda í ónýtum grip eða gallagrip; en
miklu lakari afleiðingar getur það þó haft, að
velja lítt hæfan mann á þing.
Þeirn verður ekki láð það, mönnumsem
hugur leikur á því að komast á þing-
mannabekkinn, þótt þeir leiti eptir atkvæð-
um lijá kjósendum, en hins vegar virðist
mjer, að kjósendurnir gjöri of lítið að því,
að leita að hæfum þingmönnum. Hjer
þarf því að leita og leita vel, því opt get-
ur verið, að sá, sem lítið lætur á sjer bera,
sje þó iiæfari til þess starfa en hinn, sem
tranar sjer fram.
Jeg þekki engin dýrmætari rjettindi en
kosningarrjettinn, ekkí að eins af því, hve
þýðingarmikill hann er sem hluttökurjett-
ur í löggjöf og landstjórn, heldur og af
því, að hann felur í sjer hina fyllstu við-
urkenningu jafnrjettis allra, sem um getur
verið að ræða. Atkvæðisrjetturinn er sem
sje ekki bundinn við háa stöðu, auðlegð
nje völd; hjer er öllum, sem rjettur þessí
með sanngirni getur náð til, gert jafnhátt I
undir höfði; þeir hafa allir að eins eitt at- '
kvæði, liáir sem lágir, hvort sem þeir leggja
meiri eða minni skerf til landsþarfanna.
Hjer þarf enginn annan að öfunda; fátæki
bóndinn heflr hjer sama rétt sem hinn æðsti
embættismaður.
En það má að nokkru leyti svipta menn
þessum frjálsa rjetti, og það er í raun og
veru ætíð gert, þegar einstakir menn tak-
ast atkvæðasmölun á hendur á hendur ein-
hverju þingmannsefni til handa. Að gera
tilraun til, hvort heldur er með bænum,
loforðum eða mútum, að fá fleiri eða færri
til að kjósa mann, sem hlutaðeigandi sjálf-
ur vill hafa, er í raun og veru að gera
tilraun til að verða sjálfur margfaldur í
roðinu, er til atkvæðagreiðslu kemrn’, og
um leið til að svipta þá, sem þannig eru
bundnir, rjettinum til að kjósa þann, er
þeim fellur bezt í geð kjörþingisdaginn.
Því vel getur það verið, að þá, um elleftu
stund, bjóði einhver sig fram, sem menn
ekki fyrr hafa vitað af, en vildu þó á þingi
hafa fremur öllum, sem völ er á. Mjer
virðist það vera hapt og saurgun á þessum
þéssum dýrmætu rjettindum, er einstakir
menn, eins og vjer nú heyrum úr höfuð-
stað landsins, taka sig saman og biðja
menn um eða fá menn til, mörgum vikum
fyrir kjörfund, að gefa vissurn rnanni at-
kvæði, er kosning fer fram, láta gánga
méð lista meðal kjósendanna, að sínu leyti
eins og þegar gengið er með nautakjötslista,
til þess að þeir skrifl sig á og skuldbindi
sig um leið, til að gefa ekki öðrum at-
kvæði.
Með þessu móti geta fáir menn, sem ein-
hverjum vilja koma á þing, sölsað undir
sig mörg atkvæði og orðið þannig marg-
gildir í roðinu, þegar til kosninganna kem-
ur. Þessi aðferð virðist mjer rnjög ófrjáls-
leg og ekki boðleg kjósendum, sem nokk-
urn landsmálaþroska hafa, hvar svo sem
það á sjer stað.
Þeir menn, sem gefa sig við slíku, eru
ekki rnjög prúttnir með að takast vanda á
hendur, því vandi er það, að gangast fyrir
því að koma þannig sjerstökum manni að
við kosningu til alþingis, og varlega er
farandi í það fyrir kjósendur, að binda sig
í slíkum efnum, nema sá maður sje þvi
vandaðri og valinkunnari, sem hjer á hlut
að máli.
Yið getur það borið, að einstakur mað-
ur t. d. í sýslu þekki þingmannsefnið og
hæfilegleika þess margfalt betur en allur
þorri kjósendanna, og er þá auðvitað ekk-
crt á móti því, að hann fræði þá honum
viðvíkjandi; en engin þörf er nokkuru sinni
á því, að kjósendur skuldbindi sig til að
greiða slíkum atkvæði fýrr en þeir að
minnsta kosti kjörfundardaginn eiga sjálflr
kost á að lieyra skoðuií lians i aðallands-
málum, og livort hann muni hallast yflr
höfuð að framfarastefnu eða hinu gagn-
stæða.
Það sem jeg legg mesta áherzlu á, er, að