Ísafold - 02.12.1893, Blaðsíða 1

Kemur út ýmist emu sinni
eÖa trisvar í viku. Verð árg
(75—80 arka) 4 kr., erlendis
5 kr. eí)a l1/* doll.; borgist-
fyrir mibjan júlimán. (erlend-
is fyrir íram).
ÍSAFOLD.
Uppsögn(skrifleg) bundin vib
Aramót, ógild nema komin
sje til útgefanda fyrir 1. októ-
berm. Afgreiöslustofa blaös-
ins er i Austuntrœti 8.
XX. árg
Reykjavík, laugardagmn 2. des. 1893.
76. blað.
Hreppapólitík.
Eptir Játvarð.
»Á jeg að gæta bróður minsU
Sveitarþyngslin hjer A landi eru það
þjóðarböl og sú landplága, sem allir þekkja
-og fyrir engum þarf að lýsa. Fje það,
sem gengur til hins svokallaða »fátækra-
framfæris*, er svo mikið, að nægja mundi
til að framkvæma þau stórvirki, sem nú
eru talin og teljast mega, meðan allt er
við sama, allsendis ómöguleg.
Árið 1889 heflr verið varið einungis til
fátækraframfæris á öllu íslandi 191,640
krónum; árið áður var það samt meira,
því þá var fátækraframfærið á öllu land-
inu 209,426 krónur.
Ætla mætti, að öllum þætti þessi gjöld
um of, og að landsmenn vildu sem bræður
rjetta hver öðrum hönd til þess hver með
öðrum að hepta þessa landplágu. Já, ætl-
andi væri það.
En — »reynslan sýnir, að mennirnir eru
ekki svo góðir, sem þeir ættu að vera«.
Hún sýnir meðal annars það, að sveitar-
þyngslin, »plágan mikla«, eru sumstaðar
•og að nokkru leyti runnin þaðan, er sízt
skyldi ætla, sem sje frá sveitarstjórnum
landins, öfugum hugsunarhætti þeirra, mis-
beittri stöðu þeirra, þröngsýni og nærsýni
þeírra, heimskulegri og skaðlegri »hreppa-
pólitík* þeirra, runnin frá þeim lastverða
hugsunarhætti, að miða allt við sjálfan
sig, en hirða ekki hót um náungann, frá
þeirri hugsun, að horfa rólegur á náung-
ans vegg brenna, ef hægt er að verja sína
-eigin kofa.
í raun rjettri er það allsekki hrósvert,þeg-
ar dugnaður sumra hreppsnefnda kemur
mest og bezt fram í því, að ýfast og ybb-
■ ast við aðra hreppa, troða niður af þeim
skóinn og hafa þá að fjeþúfu í öllum við-
skiptum, að svo miklu leyti, sem hægt er.
Þetta er gjört og framkvæmt með mörgu
móti, en þó einkum með tvennum hætti:
með því að reka upp á nágrannahreppana,
•opt með harðneskju og miskunnarleysi,
allt það fólk, sem einhver hætta mætti
virðast standa af einhvern tíma frammi í ó-
komna tfmanum, enda þótt fólk þetta sje
með öllu óviðkomandi hreppnum, sem upp
á er rekið; og enn fremur með því, að
moka sveitarfje í öreiga, sem eiga sveit
•annarsstaðar, og senda síðan »uppskrúfaða«
reikninga með þeim um leið og þeír
■eru sendir heim, eða eptir að þeir ern
dauðir.
Þess má telja fleiri en eitt dæmi, að
mörg efnalítil manneskja, sem vel gæti
haft ofan af fyrir sjer, ef hún fengi að
vera í friði, er hrakin og elt með ónotum
þangað til henni þykir fótur sinn fegurst-
■ur að flýja þær stöðvar, sem hún hefir
dvalið á og haft sæmilega ofan af fyrir
sjer á. Það er alls ekki fallegt, sem sum-
ar hreppsnefndir leyfa sjer í þessu skyni,
og mannúðin, sem nútíðin hrósar sjer af,
skartar og skín illa á þeim þeim sumum.
Er það fallegt, að þráflytja vanfæran
kvennmann milli tveggja hrcppa yfir eitt
stærstaferjuvatn landsins þangaðtilviðsjálft
liggur, að hún ali barnið á öðrum árbakk-
anum? Er það fallegt, að elta og hrekja
vanfæra, munaðarlausa stúlku, sem engum
er endurgjaldslaust til þyngsla, bæ úr bæ,
heimili af heimili, þangað til hún hröklast
eins og hundelt sauðkind í ókunnan hrepp,
þar sem hún fær að ala barnið í góðra
manna húsum? Er það lofsvert af hrepps-
nefnd, að ráðast á vanfæra bústýru, þegar
húsbóndinn er ekki heima, og ætla með
ofurvaldi og yfirgangi að tæta hana af
heimili sínu og í aðra sveit, sem alls ekki á
við lienni að taka, þó að hún hefði þurft
hjálpar við, sem ekki var?
Dæmi í þessa átt má sjálfsagt tilfæra
miklu fleiri en hjer er gert, þó að jeg
ímyndi mjer eða voni, að slíkt mann-
úðar- og miskunnarleysi sje samt fátíð
undantekning.
Sem dæmi upp á sparnað sumra hrepps-
nefnda, þegar aðrar sveitir eiga í hlut,
má einungis geta þess, að hreppsnefnd í
ónefndum hreppi veitti heimili, þar sem voru
2 manneskjur fullorðnar og 3 börn, mat upp
á 50 kr. einungis um vertíðina; var þó
góðflski og allur afli húsbóndans jetinn
upp á sama tíma.
Til þess enn fremur að sýna, hvernig
er að skipta við einstaka hreppa, þá ætla
jeg að setja hjer reikningskorn mönnum
til fróðleiks. En ástæðurnar að honum
eru þessar. N. böndi á N. tekur vinnu-
mann, sem við skulum nefna. Jón — þeir
eru svo margir, sem heita Jón —. Jón á
ekkert til nema leppana., sem hann stend-
ur í. Hann leggst á vistarárinu, liggur
nokkuð lengi og deyr síðan. Nú vissi
húsbóndinn, að Jón var kominn á sveitina
sömu stundina, sem hann hætti að vinna,
nema hvað lögin kuúðu hann sem hús-
bónda til að fæða hann áfram vistarárið.
Sveitin hans Jóns fær líka eptir dauða
hans svona lagaðan reikning frá hrepps-
nefnd þess hrepps, er hann dó í:
1. Borgað N. á N. fyrir meðöl
og aðhjúkrun.................13 kr. 15 a.
2. Meðöl og læknishjálp . . . 37 — 82 -
3. Fafcurmaður (þannig!) í 11 nætur 22 — » -
1. Fafcumerm (þannig!) í lengri tíma,
hálfar nætur.................12_____ » .
5. Sendiferðireptir lækniogmeðölumlO— » -
6. Líkkista og líkklæði . . . . 16 — 85 -
7. Útborgað til prests og kirkju . 6 — 48 -
8. Likmannakaup ..............18___ » -
Samtals 136 kr. 30 a.
Svo mikið er víst, að hann Jón sál. hefði
ekki verið þeim, sem við þenna reikning
eru riðnir, þarfari, þö hann hefði lifað og
unnið baki brotnu miklu Iengur en meðan
hann lá ! Það voru líka síðustu forvöð, að
hafa gagn af garminum honum Jóni. Og
N.-hreppur var ekki of góður að borga
»brúsann« húsbóndanum, prest.inum og
kirkjunni.
Eeikningnum fylgdu náttúrlega engin
fvlgiskjöl ; það er ekki siður í þeim
hrepp, að láta þau fylgja reikningum til
annara sveita. Það var lika búið að ganga
svo vel frá honum Jóni, að ekki var liætt
við, að hann bæri það út, hve mikið hann
át af meðölum, eða hve lengi var vakað
yflr honum! Sumir hafa furðað sig á, að
ekki er í reikningnum nein sjerstök borg-
un fyrir að rjetta honum Jóni sál. áhald
sem menn þurfa að nota, sem halda við
rúmið; en aðrir hafa aptur lialdið, að
uafcMrmaðurinn muni hafa gert það ókeyp-
is; um það verður nú hver að ráða sinni
skoðun, því ekkert hefst upp úr Jóni!
Þegar menn lesa þennan reikning, verða
þeir að hafa þrennt hugfast:
í fyrsta lagi, að húsbóndi gefur reikning
fyrir legu og greptrun hjúsins síns.
I öðru lagi, að það var 45 mínútna gang-
ur til læknis og eptir meðölum.
í þriðja lagi. að Jón sál. á.tti ekki til nema
fyrir líkkistunni sinni, en allt hitt verður
að borgast af sveitarsjóði.
Og að þeim upplýsingum gefnum ætla
jeg skynsömum og sanngjörnum mönnum
að leggja. á reikninginn sanngja.rnan dóm.
Siiðan vil jeg spyrja alla hreppsnefndar-
oddvita og aðra skynsama menn, sem
kunnugir eru sveitamálum : Er nokkur
skynsamleg von til, að sveitarþyngslin
minnki hjer á landi, meðan hver hreppur
reynir að hafa annan að fjeþúfu? Oghvar
mundi það lenda, ef legu- og greptrunar-
kostnaður allra sveitarómaga væri reikn.
aður og tckinn á þenna framansýnda hátt?
Það fer heldur skörin upp í bekkinn, þeg-
ar það fer að verða gróðavegur fyrir hús-
bændurna, að hjúin leggist veik, deyi og
sjeu jörðuð.
Mjer er ekki með öllu ókunnugt um,
hvernig er að skipta við ýmsa hreppa;
það er æði-misjafnt. Sumar sveitarstjórnir
eru sanngjarnar og rjettsýnar í viðskipt-
um við aðra hreppa; en það er, hreint að
segja, skömm að því, hvernig aptur ein-
staka hreppur hagar sjer gagnvart öðrum.
Það er ekki annað sýnilegt, en að sumum
hreppsnefndum flnnist þær komnar á hval-
fjöru, þegar þær eru að semja og sjóða
saman reikninga til annara hreppa, og
þvi sje ekki um annað að hugsa en að
rista lengjurnar nógu langar, breiðar og
þykkar. Sumum reikningum er svo fyrir
komið, auðsjáanlega af ásettu ráði opt og