Ísafold - 17.02.1894, Blaðsíða 2

34
voru samin; enda álít jeg, að þeim hali veriö
laumað inn á hlutaheigendur án þeirra óskar,
og á móti þeirra vilja.
Ef semja ætti farmannalög fyrir islenzk
Jiskiskip, íinnst mjer þau ættu að vera hetur
undir húin en þessi lög voru. Þau ættu að
vera undirbúin af tslenzkum skipstjórum og
útgerðarmönnum; þá gætu þau orðið til bóta
og tryggingar fyrir alla hiutaðeigendur. En
að semja fiskimannalög eptir útlendum far-
mannalögum og fá þau svo íslenzkum sveita-
hændum og prestum til að fjalla um, það get-
ur varla góðri lukku stýrt.
Það er óeðliiegt að heyra eins stjórnsaman
skipstjóra eins og hr. M. F. Bjarnason var,
tala um aðra eins óstjórn og þrjózku á islenzk-
um þilskipum eins og hann gjörir. Þvi jeg
er sannf'ærður um, að enn eptir þessa 3 ára
reynslu farmannalaganna er tæplega hægt að
finna eins góða stjórn á fiskiskipi eins og var
hjá honum sem skipstjóra áður en lögin kom-
ust í gildi. Það getur reyndar verið sprottfð
af því, að lögunum er ekki hlýtt, en mjer
finnst þau ekki gef'a skipstjórunum mjög mik-
ið tilef'ni til að hiýða þeim. Því 41. gr. segir
svo: »allar sektir eptir 3tí. gr. svo og eptir 43.
gr. og 72. gr. hjer á eptir skulu eptir ákvæð-
um landshöfðingja falla til einhverrar stofn-
unar« o. s. frv. Ef nú háseti verður hrotleg-
ur fyrir að koma ekki til skips í ákveðna tíð,
sem gjörir skipinu töfj eða kemur ekki til
vinnu sinnar, eða íyrir eitthvað, sem gjörir
útgerðarmanni skaða, þá finnst mjer skipstjóri
ekki vera tilknúður að sekta manninn, þegar
útgjörðarmaður hefir ekkert fyrir þann. skaða
sem hásetinn gjörði honum, heldur getur það
orðið til að gera skipinu optar töf, svo f'ram-
arlega sem skipstjórinn skoðar sig sem þjón
útgjörðarmanns, fremur en hásetanna eða far-
mannalaganna.
I farmannalögunum hafa hásetar mjög mörg-
um skyldum að gegna, og það svo, að þeir
þurfa mörg ár til að læra að hlýða þeim, enda
eru þeirra reglur nokkuð strangar. T. a. m.
ef maður flytur nokkuð til muna af fatnaði
sínum f land í óleyfi, missir hann vikukaup.
Elytji maður í óleyfi áfengan drykk út á skip,
missir hann einnig vikukaup. Fjögra daga
kaupmissi varðar það, að vekja illindi eða
annan ófrið á skipi úti eða við vinnu í skips-
ins þjónustu, og tveggja daga kaupmissi varð-
ar að hafa eldspýtur undir þiliari í óleyfi o. s.
frv. Þó nú þessar og fleiri reglur megi gjarn-
an vera sumar hverjar, þá er jeg hræddur
um, að þær verði nokkuð almennt fyrir horð
bornar, því það er hart fyrir háseta að þurfa
að fá sjerstakt leyfi til að mega láta þvo
fatnað sinn, þegar þeir koma að heimili sínu
og eiga ekki víst að fá það; einnig getur verið
óhjákvæmilegt fyrir háseta að hafa eldspýtur
undir þiljum og opt mjög nauðsynlegt, enda
ekki hætt við, að þeir kveiki viljandi i skipi
því, sem fleytir þeim út á rúmsjó. Ef ein-
hver f'ormaður ætlaði sjer að ráða háseta til
sín til næsta árs með þeim skilyrðum, að hann
ætlaði sjer stranglega að fara eptir farmanna-
lögunum, þá fengi hann ekki einn einasta
duglegan mann.
Þar á móti eru skyldur skipstjóra gagnvart
útgerðarmönnum alls engar. Jeg sje ekki bet-
ur en skipstjórinn megi fara með fjármuni
þá, sem honum er trúað fyrir, algjörlega eins
og honum sýnist, án þess að bera hinaminnstu
ábyrgð á því.
Það er sýnilegt, að íarmannalögin halla að
mörgu leyti rjetti útgerðarmannsins. Hann
má ieggja skipið með allri útreiðslu í hendur
skipstjórans og svo má hann ekki skipta sjer
af nokkrum sköpuðum hlut framar. Þó að
hann sjái skipsáhöldin f óhirðu og trassaskap,
þá má hann ekkert að því finna. Hann má
ekki svo mikið sem taka skipshátinn, ef hann
er í landi, og róa honum út í skipið, þó hann
eigi þangað brýnt erindi. Þó að hásetar brjóti
lögin honum til skaða, þá fær hann ekkert
f'yrir það. Einnig er títí. gr. ekki mjög að-
gengileg fyrir útgjörðarmannínn. Þar segir
svo: »Nú er maður sjúkur, er skipið kemur
heim og er eigi sjálfur valdur að, og á hann
þá að fá lækning og aðhjúkrun i allt að 4
vikur á kostnað útgerðarmanns. Ef nú ein-
hver sótt er á skipinu, þegar það kemur heim,
þá er alls ekki þægilegt fyrir útgerðarmann-
inn, að þurfa að taka alla eða meiri hluta
skipshafnarinnar og flytja hana á sjúkruhús,
ef það er til, og kosta hana þar að öllu leyti
i allt að 4 vikum.
Farmannalögin hafa heldur ekki haf’t hetr-
andi áhrif á skipstjórana hvað snertir trú-
mennsku þeirra við útgerðarmanninn í því að
draga fisk, því að á þeim 3 árum, sem þau
hafa verið í gildi, hafa þeir hægt svo á sjer
með það, að árið sem leið drógu 8 skipstjór-
ar G. Zoega ekki eins mikið yfir allan útgerð-
artímann eins og einn hezti fiskimaðurinn af
hásetum hans. Og ef' nú hinn heiðr. greinar-
höf. M. F. B. álítur það, sem jeg nú hefi talið
ásamt mörgu öðru sem telja má, engann skaða
eða kostnað týrir útgerðarmann, þá er hans
skarpa reikningsvit mjög einkennilegt.
I 71. gr. segir svo: »Landshöfðingi semur
reglugjörð um viðurværi skipshaf'nar«.
Landshötðingi segir fyrir um, hver læknis-
lyf' skuli vera á skipi og hve mikið at' þeim.
Það eru mikil líkindi til, að landshöfðingi
sje vel að sjer í læknisf'ræði, eins og öðru, og
að hann sje vel f'ær um að vita, hver og hve
mikil læknislyf þurfa handa hverri skipshöfn,
og hve vel má trúa skipstjórunum f’yrir með-
ulum. En hvað snertir viðurværi skipshafnar,
þá álít jeg — þó jeg beri mikla virðingu fyr-
ir landshötðingjanum, sem nú er, fyrir hans
framúrskarandi skarpleika og menntun —, að
hann sje til f'árra hluta miður kjörinn en að
skammta i pottinn hjá sjómönnum.
Hr. M. F. B. leitast mjög mikið við að gera
skiljanlegt, hversu mikil nauðsyn hafi verið á
farmannalögunum, og telur margt upp, sem
getur sýnzt honum til málsbótar, og það helzt
óhlýðni hásetanna og þrjózku. Þó nú þessi
lög hafi átt að lagfæra þetta, þá erjeg hrædd-
ur um hið gagnstæða, og það mest vegna þess,
hvað þau heimta mikið af hásetunum. Það
er almennt viðurkennt, að þar sem mest er
harðstjórnin, þar er og mest óstjórnin opt og
tíðum, og þar sem með þessum lögum háset-
ar eru skyldir til að biðja um leyfi til flestra
hluta eins og hörn, og þungar sektir liggja
við, ef út af er brugðið, þá verði þeim það
ógeðfelt, og þegar farið verður að heimta, að
þeir hlýði þeim, þá fari þeir að leitast við,
að fara í kring um þau.
Það er í meðfæddu eðli hvers manns, að
vera frjáls, og hin sanna hlýðni er, að undir-
gefnir hlýði yfirmönnum af virðingu og elsku,
en ekki af' ótta fyrir hegningu. Og þótt jeg
viti vel, að Islendingum sje ábótavant með
reglusemi og hlýðni og að vera tilbúnir á rjett-
um tíma, þá kemur óhlýðni sú, sem á sjer
stað hjer á landi, meir af' því, að það eru svo
fáir, sem kunna að stjórna fólki, heldur en af
því, að það sje svo illt að fá fólkið til
hlýðni, og alls ekki er það af því, að ekki sje
nægilegt til af' lögum.
Og þegar nú skipstjórar vorinf sem flestir
hafa aldrei lært að hlýða, eiga að fara að
kenna frá sjer hlýðni, og eiga að vera dóm-
arar í málum hásetanna, þá er varla að húast
við að vel fari. Enda kemur margt það fyrir
á fiskiskipunum, sem skipstjórar vita ekkert
um, hvort er skylda hásetanna eða ekki; það
er ekki tiltekið í lögunum, af því þau virðast
ekki eiga við fiskiskip; annað mál er, hefði
skipstjórum verið gjört að skyldu, að vera
einhvern tiltekinn tíma í förum landa á milli
á útlendu skipi, áður en þeir fengju skip til
yfirráða; það álít jeg að hefði fremur verið
til að auka stjórnsemi á þilskipum, heldur en
larmannalögin.
Jeg skal segja hr. M. F. B. eina smásögu-
er jeg hefi heyrt, sem dæmi upp á stjórnsemi
ísl. skipstjóra. I f'yrsta skipti sem skipshafnir
voru lögskráðar, var skipstjóri nokkur, sem
var illa við lögin, með hásetum, sem hlökkuðu:
til þeirra, skráðir á skip. Þegar búið er að'
ljetta og farið er að sigla út í hægum kalda,
þá er skipstjórinn orðinn drukkinn og siglir
á annað skip, og segir um leið við hásetana:
»Takið þið nú á móti, því nú eruð þið-
munstraðir« !
Ef þessi saga er sönn, þá geta þau tilfelli
komið fyrir, að f'armannalögin leggi skipstjór-
um of mikinn vanda á hendur.
Að skipstjórar sjeu ánægðir með farmanna,
lögin eins og höf'. segir, er að miklu leyti satt,
sjeu þeir ekki líka útgerðarmenn; en sjeu
þeir það, þá eru víst ekki margir þeirra mjög
ánægðir með lögin. Því það er hvort um sig,
að hr. M. F. B. getur ekki um útgerðarmenn,
sem sjeu ánægðir með þau, enda er það satt.
En að hásetar sjeu ánægðir með þau, kemur
af því, að lögunum hefur ekki verið beitt við
þá; því þessiþrjú dæmi, sem höf'undurtelur að-
menn hafi verið sektaðir og vera munu hin einu
dæmi, sem til eru á skipum þeim, sem ganga
frá Iteykjavík, þau eru einmitt sönnun fyrir
því, að lögunum sje ekkihlýtt; því væri þeim
nákvæmlega hlýtt, mundi hafa mátt bæta við
þessi þrjú dæmi einu eða helzt tveimur núllum.
Einn skipstjóri — sem herra M. F. B. hefur
mikið álit á fyrir stjórnsemi, eins og má —
hei'ur sagt við mig fyrir skömmu, að ef' það-
ætti að sekta háseta hve nær sem þeir ynnu
til þess eptir lögunum, þá veitti ekki af að
halda ijett 10 sinnum á dag á sk'ipi hverju,
að minnsta kosti fyrstu dagana. Líka sagði
einn af skipstjórum G. Zoega & Co. við mig,
að sínir verstu dagar væru það, að þurf'a að-
liggja 4 B-eykjavíkurhöfn, vegna fyrirhafnar-
innar 1 að halda í hemilinn á hásetunum.
Einnig hef'ur aukakostnaður sá, sem lögin.
hata í för með sjer, eingöngu lent á útgjörðar-
mönnunum hingað til, sem kemur til af því,
að síðustu árin hafa verið aflasæl á opna háta
hjer um slóðir, en þilskipum heldur tjölgað^
og þess vegua verið heldur hörgull á hásetum
á þilskip. En nú het'ur útgjörðaimönnum
komið saman um að lækka premíuna, af því
að útgjörðin hefur ekki horgað sig, og hefði
hásetum verið sagt það sanna, að premian
hefði verið lækkuð vegna farmannalaganna,
þá mundu þeir ekki lofa þau mikið.
Niðurlag 53. gr. i farmannalögunum er ekki
mjög þægilegt fyrir þá háseta, sem hafa kaup.
sitt af afla upphæð. Þar segir svo: »Eigi
heimilar það neinum að f'ara úr skiprúmi, að
skipið skiptir um skipstjóra«. Ef nú ein-
hverjir heppnustu skipstjórar G. Zoega & Co.,
svo sem Jón Þórðarson eða Sigurður Símon-
arson, sýktust, og yrðu að f'ara af skipi snemma
4 útgerðartímanum, þá skildi jeg ekki öfunda
G. Zoega & Co. af því, að þurfa að láta lítil-
sigldan ungling sem skipstjóra í stað þessara
manna og til háseta þeirra, sem varla er við
að húast; því atvinna hásetanna væri ef til
vill ónýtt með þessum skiptum; þetta ákvæði
á — eins og fleira i þessum lögum — vel við
farmannalög, en ekki við fiskimannalög.
Hvað snertir herra G. Zoega & Co, er höf.
minnist svo opt á, og sem er frumkvöðull
þilskipaútvegsi-ns í Reykjavík, sem mjög mikið
gott hefur af' leitt og sem hef'ur stundað hann
með lofsverðum dugnaði, og ekkert sparað til
hans að neinu leyti—honum er samt ekkert
vel við farmannalögin, því það var hann, sem
sagði við mig í fyrra sumar, að þau mundu,
baka sjer 3—400 króna tap árlega fyrir hvert
skip, beinlínis og óbeinlínis, og jeg veit að
hr. M. F. B. hlýtur að taka mikið tillit til
þess, sem hanli segir um þetta málefni.
Einnig veit jeg af manni, sem hefur ætlað
að kaupa þilskip í ár, en er nú hættur við-
það, einungis vegna kostnaðar-auka þess, sem
farmannalögin valda.
Ef nú svo er, semjegætla, að hinum heiðr-