Ísafold - 02.06.1894, Síða 1

Kemur út ýmint emo sinri
■eða tvisvar í viku. Verö «rg
(minnst 80 arka) 4 kr.. erlendie
6 kr. eda ll/» doll.; borgist
fyrirmibjan júlimún. (erlend
is fyrir fram).
ÍSAFQLD.
Uppsögn(skrifíeg) bundin vi^
áramót, ógild nema komin
sje til útgefanda fyrir l.októ-
berm. Afgreibslustofa blabs-
ins er i Auaturftrœti 8
XXI. árg.
Eeykjavík, laugardaginn 2. júní 1894.
32. blað.
Gufubáturinn „ELÍN“ fer þ. ú-
frá Reykjavík til Borgarness júní B., 9., 19. og
25.; júlí S., '9., 18. og 30.; sept. 4., 11., 17., 22. og
29.; oktbr. 2. og 6. — . _
frá Borgarnesi til Revkjavíkur júni 6., 10.,
20. og 26.; júlí 4.. 10, 19. og 30.; sept. 5, 12.,
18., 22. og 30.; oktbr. 3. og 7. —
frA Reykjavík til Kefiavíkur júní 3., 7.. 22. og
28.; júlí 5.; ágúst 9.; sept. 6. og 13.; oktbr. 4.
og 9. —
frá Keflavik til Reykjavikur ,lúni 4., 8.. og
23.; júlí 1. og 6.; ágúst 12.; sept. 7. og 13.; oktbr.
5. og 10.
Sjá að öðrn aðaláætlunina.
Skuldheimtulaganýmælin.
Aufe þeirra tveggja nýmæla þar að lút-
andi, er á dagsferá voru á siðasta þingi
■eða lengur, og minnzt hefir verið á fyrir
skðmmu bjer í blaðinu, nefnilega um
varnarþing í skuldamálum og úrsfeurðar-
vald sáttanefnda í smáskuldamálum, heflr
á nýhöldnum þingmálafundum hjer í
Reykjavík verið vakið máls á hinni þriðju
vjettarbót í sömu átt eða í stað hinna.
Það er að hafa dómþing, hin reglulegu.
tiðari miklu en nú gerist, utan kaupstaðar-
lögsagnarumdtemanna og breyta jafnframt
varnarþingsreglunum þannig, að hver sýsla
sje ein varnarþinghá, en ekki hver hreppur,
■eins og áður (manntalsþinghá), og dóm-
þingstaður þá sýslumannssetrið eða þing-
staðurinn i heimilishreppi hans.
Það var annað hinna nýju þingmanna-
■efna, landritari Hannes Hafstein, er þessu
nýmæli hreifði og taldi því ýmislegt til
gildis, sumt álitlegt í fljótu bragði, en sumt
miður.
Það er álitlegt í fljótu bragði, að eiga
kost á að fá mál fyrir tekin og dóina upp-
kveðna opt á ári á reglulegutn tímum, t.
■d. hverjum hálfum mánuði, eins og tillögu-
maður fór fram á, í stað þess að nú er eigi
haldið nema 1 reglulegt dómþing á ári,
•manntalsþingið. En meir yrði það í orði
■en á borði, að dómþingum fjölgaði til
stórra muna fyrir það, með því að auka-
þing (aukarjettarhöld) bæta stórum upp
dómþingafæðina nú, en þau má fá haldin
’hvenær sem er og sýslumaður er við lát-
inn.
Helzti kosturinn við þetta nýja fyrir-
komulag er og eptir hugsun uppástungu-
manns eigi þessi, heldur sá, að málsaðilum
sparaðist með því þyngsta útgjaldagreinin,
•er til lögsókna kemur til sveita, en það
er ferðakostnaður dómarans (sýslumanns-
ins). Það er og kostur, mikill kostur. Þó
vegur þar í móti eigi svo lítið ferðakostn-
aður málsaðila sjálfra á sýslumannssetrið,
ef til vill utan af sýsluenda, og skiptir sú
vegalengd sumstaðar mörgum dagleiðum.
Ættu vitni að ferðast lika þann óraveg,
yrði kostnaðurinn mjög svo tilfinnanlegur.
Bót við þeim annmarka hugsaði tillögu-
maður sjer þá, að nærri sýslumannssetrinu
risu upp málfærslumenn, lærðir eða ólærðir,
og flyttu mál fyrir alla sýslubúa, nær og
fjær; þyrfti eigi annað en senda þeim
umboð og önnur málsskjöl, en málsaðili
sæti sjálfur heima. En margsinnis mundu
málsaðilar þurfa eða vilja mæta sjálflr
fyrir rjetti eigi að síður, og langt mun
hins að bíða, að til verði lærðir málfærslu-
menn í hverri sýslu, 2 eða fleiri, því
minna stoðar eigi handa báðum málspört-
um, en ólærðir opt vérri en ekki neitt.
Og hve afardýrir mættu þeir eigi til að
veraáverkum sínum, ef sæmilega atvinnu
ættu að hafa að iðju sinni, svo fá mál
sem fyrir falla á ári hverju hjer til sveita
viðast hvar. Mundi þá fara að kárna um
sparnaðinn fyrir almenning á þessu fyrir-
komulagi.
Þó er enn ótalið langviðsjálasta atriðið
í þessu fyrirhugaða nýmæli. Það er hin
gersamlega kollvörpun hins eldgamla varn-
arþingsrjettar, þeirra hlunninda máisaðila,
að geta sótt rjett sinn og varið að lögum
svona hjer um bil sama sem heima hjá
sjer, eða að minnsta kosti innan hrepps
optast nær, með þeim fáu undantekning-
um, er í lögum höfum vjer um það frá
fornu fari. Það er mikilsverður rjettur,
sem ekki ætti að hrapa að því að nema
burtu með öllu og allt í einu. Má vera,
að of mikið sje úr honum gert stundum í
orði kveðnu; en það má heldur eigi gera
of Iítið úr honum, og varasamt að skerða
hann nema veruleg nauðsyn beri til eða
miklu sje fyrir að gangast í aðra hönd.
Þessari síðustu klausu mun nú skjótlega
svarað svo, að talsverð skerðing varnar-
þingsrjettarins hafi þó verið á dagskrá á
undanförnum þingum og vel látið yfir af
mörgum, þar á meðal þessu blaði, þar
sem er hið alkunna frumvarp um varnar-
þing í skuldamálum: að hafa varnarþing
þar, sem skuld er stofnuð.
En þar til liggja þau andsvör, að fyrst og
fremst erþað eigi nema afmarkaður flokkur
mála, erhinnýja varnarþingsreglaátilaðná:
að eins skuldamál, og þau hvergi nærri
öll, heldur að eins kaupstaðarskuldamál
(nokkrum öðrum við bætt í frumvörpun-
um, en því ætti helzt að sleppa). í ann-
an stað væri þetta, að löggilda skuldstofn-
unarstaðinn sem skuldgreiðslustað að því
er kaupstaðarskuldir snertir, í raun rjettri
ekki annað en staðfesting þess, sem al-
kunnugt er að er þegjandi eða óuppkveð-
ið samkomulag milli þeirra, er verzlunar-
viðskipti hafa í kaupstað. Skuldgreiðslu-
staðurinn er sem sje eptir því orðalausa
samkomulagi einmitt búð kaupmannsins,
þar sem vörurnar hafa verið út teknar og
skuldin þar með stofnuð. Því er einmitt
ráð fyrir gert af beggja hálfu, þótt orða-
laust sje, og auk þess helgað af fastri
venju, sem sjaldan bregður út af, að bóndi
komi á ákveðnum tima, í næstu kauptið
eða svo, í kaupstaðinn aptúr og borgi
skuld sína. Kaupmaður mundi alls eigi
lána að jafnaði, ef skilmálarnir væru þeir,
að hann ætti að sækja borgunina heim til
bónda. Hví skyldi þá snúa þessu öllu
við, ef bóndi refjast eða stendur eigi í
skilum? Á hann að hafa þessi hlunnindi
upp úr því, að kaupmaður þurfi þá að
vitja skuldarinnar heim til hans? Og hvað
hefir bóndi auk þess upp úr því óumsamda
ómaki kaupmanns annað en að hann verð-
ur að borga það ómak sjálfur, ef nokkuð
er af honum að hafa, en skilamennirnir
fyrir hann elia, með auknu gjaldi á sínar
vörur í þessnotnm?
Það er einmitt þetta, sem gera kaup-
staðarskulda-varnarþings - undanþáguna
mjög svo eðlilega, en hins vegar verulega
nauðsynlega sem öflugt ráð til þess að
draga úr kaupstaðarskuldunum.
Það mun hafa verið fundið eitt með
öðru skuldamálavarnarþinginu til foráttu,
að vitja þyrfti eptir sem áður skuldunauts
heima til þess að gera hjá honum fjárnám
eptir dómi. En eigi bætir hin tillagan hót
úr því; þess þarf alveg eins við, þó að
dómþingum sje fjölgað og hver sýsla gerð
að einni varnarþinghá. Það er alveg hið
sama.-----
Svo minnzt sje um leið enn á hitt málið,
um úrskurðarvald sáttanefnda, þá er þess
fyrst að geta, að það er misgáningur, sem
hermt var um daginn samkvæmt ræðu
landshöfðingja í þingtiðindunum, að í frum-
varpinu í fjTrra, eins og efri deild skildi
við það, væri ætlazt til, að gerðardómum
sáttanefnda mætti áfrýja til undirrjettar
o. s. frv. Þar sem um þá stendur i frv.
— og eins úrskurðina, ef þeim er eigi á-
frýjað —, að þeim megi fullnægja eins og
undirrjettardómi (en ekki hæstarjettardómi),
mun eiga að skilja það svo, að fullnægingar-
aðferðin sje hin sama og við undirrjettar-
dóma, en ekki hæstarjettardóma. Hins
ætlar frv. skýlaust til, að sáttanefndar-
úrskurðina megi láta fara fyrir alla rjetti
á eptir, ef vill; en það gerir þetta nýja
embættisvald nefndanna harla þýðingar-
lítið. Virðist af tvennu til ákjósanlegra
aðfæra enn niður skuldartakmarkið hæsta,
t. d. niður í 50 kr., heldur en að hafa
ekki annað upp úr nýmælinu en nýtt hapt
neðan við dómastigann. — Síðustu greinar
frv. frá í fvrra hafa inni að halda nokknr
atriði, er til bóta horfa frá því sem nú er
og ógetið var um daginn eða lítið úr gert,
en það eru fyrirmælin um að málsfærslan
í smáskuldamálum, er þar um ræðir, skuli
að öllum jafnaði vera munnleg, ura að
frest megi eigi veita nema af mjög skornum