Ísafold - 23.06.1894, Blaðsíða 2

100
sjóði«. Þessi ummæli eru, að mjer virðist,
sprottin af hinum sama misskilningi á
frumvarpinu; það er ekkert i því í þá átt,
að fje sje sjálffengið úr kirkjusjóði, hve
mikið sem hver einn vill. Hver kirkja á
að fá ávísað sem nœst því, sem hún hefir
efni til, að eins tekið fram, að þær kirkj-
ur, sem eru í vandræðum, fái svo mikið
fje, að þær geti verið í »sómasamlegu
standi og hæfar til guðsþjónustu«. Getur
þá nokkur haft minni ánægju af því, að
gefa kirkju sinni gripi, kosta lit á hana,
eða á einhvern hátt að styðja að því, að
hún verði prýðilegri og veglegri, þó sem
sem hezt sje farið með fjje hennar, eins og
frv. leggur fyrir, en ef kirkjuráðandi geym-
ir það sem gjaldendur hafa greitt henni
vaxtalaust áratug eptir áratug, og fer svo
ráðlauslega, aðjegekki segi óráðvandlega
með það? Það ermjögólíkt því, að gefa
landssjóði, þó einhver gefi sóknarkirkju
sinni það sem hana vanhagar um og hún
getur ekki fengið úr kirkjusjóði. Þá segir
Kirkjubl.: ».Jeg get eigi tekið undir með
Þórarni prófasti Böðvarssyni, að það sje
næg trygging, að hin háu stiptsyfirvöld
skamti; þeim er ómögulegt að hafa nægi
legan kunnugleika og nægilegt eptirlit um
land allt«. Eigi man jeg í hvaða sam-
bandi jeg hefi talað þessi orð, en líklega
hefi jeg talað þau í því sambandi, að það
væri nægileg trygging fyrir því, að svo
færi eigi, sem sumir þingmenn sögðu, og
Kirkjubl. álítur rjett mælt, að »sjóðurinn
yrði brátt jetinn upp«. Hvernig er stipts-
yfirvöldunum »ómögulegt að hafa nægileg-
an kunnugleika« ? Á hverju þurfa þau
að hafa kunnugleika í þessu efni? Engu
öðru en fjárhag kirknanna, sem þau ein
hafa skýrslur um í höndum, um land allt.
»Eptirlit« með byggingunni er ekki þeim
ætlað í frv., heldur »einum eða fleiri mönn-
um, sem próf. kveður til þess«. Er leyfi-
legt að ætla stiptsyfirvöldunum, að þau
vísvitandi brjóti lög og fari yfir það tak-
mark, sem lögin setja þeim ? Að fjár-
greiðsla fyrir skylduvinnuna gömlu geti
»hlaupið á þúsundum«, álít jeg Jjarstæðu,
sem ekki nær neinni átt. Jeg hefi byggt
eina af hinum stærstu kirkjum á landinu
úr steini og náði aðfhersla af öllu efni að
henni eigi 300 kr. Kirkjubl. færir þuð
sem ástæðu á móti sameiginlegum sjóði nð
eigi yrði neitað um fje, ef kirkja væri
fallin, fokin eða fúin, þannig, að öll guðs-
þjónusta lægi niðri í viðkomandi söfnuði«.
Ef slíkt kæmi fyrir, það getur ef til vill
komið fyrir svo sem einu sinni á heilli
öld, svo að lítið fje sje til, væri þá ekki
gott, einmitt nauðsynlegt að sameiginleg-
ur sjóður væri til? í þeim einum tilfell-
um geta stiptsyfirvöldin verið í nokkrum
vanda, en hafa þó það ákvæði laganna,
að ávísa svo miklu, að guðsþjónusta geti
farið fram, að mínu áliti gjarnan með því
skilyrði, að hlutaðeigandi söfnuður leggi
nokkuð í móti. Eptir því sem fjárhagur
kirkna var 1890, hafa stiptsyfirvöldin yfir
40 þúsund krónur til að hjálpa fátækum
kirkjum um, svo að 100,000 kr. veröi ept-
ir. Að hinu leytinu hefi jeg aldrei hugsað,
að hinn veitti styrkur til fátækra kirkna
væri beinlínis gjöf, heldur að eins lán.
vaxtalaust eða með vöxtum eptir ástæðum
og efnahag kirkjunnar og safnaðarins.
Mörg kirkja getur verið fátæk um sinn,
fýrir illa meðferð á fje hennar, en orðið
með tímanum rík. Þó að lánið yrði hjá
sumum kirkjum skuld, sem aldrei yrði
borguð, þá álít jeg það samboðið kirkju-
sjóðnixm að veita það. Það tek jeg fram,
að jeg tel það fje að sjálfsögðu í sjóði, sem
er á vöxtuin, hjá kirkjum eða öðrum.
Að öðru leyti er jeg Kirkjublaðinu að
mestu samdóma um mál þetta. En eigi
get jeg sjeð, að viðlagasjóður hafi neina
kosti fram yfir hinn sameiginlega kirkju-
sjóð, eins og jeg skoða hann.
Jeg vissi þegar í fyrra, að andróðurinn
á móti hinum sameiginlega sjóði í þinginu
var mest sprottinn frá einum manni utan
þings, er vildi halda fast við frumv. það,
sem var lagt fyrir þingið. Yirtist sem
hver tæki það eptir öðrum. Hinar mis-
munandi skoðanir virðast mjer mest sprottn-
ar af því, að þeir, sem eru á móti sam-
eiginlegum sjóði, skoða hann öðruvísi en
jeg, en jeg skoða hann eins og jeg meinti,
þegar frumvarpið var samið. Getur verið,
að sum ákvæði mættu vera skýrari, því
t. d. inn í bætt, að h ver kirkja hefði reikn-
ing út af fyrir sig, eins og var í frumv.
þeim, sem jeg flutti; að í stað »ávísa«
væri sett »lán«, með vöxtum eða vaxta-
laust. Fjárþurð getur því að eins orðið,
að hið árlega gjald, 75 a., reynist of lágt,
og það eitt óttast jeg einkum af því, að
öll skylduvinna að kirkjum og kirkjugörð-
um er úr lögum numin. Væri hugsandi,
að sjerstakur sjóður væri stofnaður í hverju
hjeraði til viðhalds kirkjugörðum og hæfi-
legt legkaup greitt í hann. Reynist gjald-
ið nægilegt, þá er jeg sannfærður um, að
kirkjusjóðurinn verður, áður en margar
aldir eru liðnar, stórkostlegur sjóöur.
í frumv., eins og jeg bar það upp í
þinginu, voru þau ákvæði, að stjórn lands-
bankans ávaxtaði fje kirkjusjóðsins. Þótti
mjer það óskylt, að gera stiptsyflrvöldun-
um það að skyldu, að »ávaxta« fjjeð, en
þeim að eins skylt að ávísa fje til útborg-
unar, sem yfirumsjónarmönnum kirkjunnar.
Gæti jeg vel vitað, að aptur væri horfið
að því.
Það eru ein nýmæli í frv., sem, að minni
ætlun, áttu að verða hvað mest til fram-
fara, að því er kirkjur snertir; það eru á-
kvæðin í 9. grein um ráðstöfun kirkju-
stjórnarinnar á aðalviðgerðum og bygg-
ingum kirkna. Á með þessum ákvæðum
að vinnast, að menn, fleiri eða færri, fari
að leggja stund á byggingarfræði, að því
er kirkjur snertirað kirkjurnar verði á-
litlegri, vandaðri og traustari og endingar-
betri. Kirkjur hafa til þessa ekki verið
byggðar eptir neinni fastri reglu, heldur
eptir höfði hvers eins. Kirkjur hafa verið
svo óvandaðar, að sumar þeirra hafa ekki
staðið nema 30 ár; stundum töluverðu fje var-
ið kirkjunni til engrar prýði og einkis gagns.
Enginn, sem hefir ritað um málið, hefir
minnzt á þetta, sem þó er eitt af aöalatr-
iðum frumvarpsins og getur orðið til mestra
framfara. Eigi get jeg annað en álitið, að
þessar ráðstafanir og yfirumsjón kirkju-
stjórnarinnar eigi bezt við, ef sameiginleg-
ur kirkjusjóður er.
Það eru önnur ákvæði í frumvarpinu,
sem allir ganga líka fram hjá; það eru á-
kvæðin í* 14. gr., um bændakirkjur. Jeg
get eigi betur sjeð, en að rjett væri, aö öll
ákvæði laganna næðu eins til þeirra og
annara kirkna. Það fje, sem gjaldendur
greiða til bændakirkju, er eigi greitt til
þess, að kirkjubóndi jeti það sjálfur og
vanræki að hafa kirkjuna í því standi,
sem hún á að vera. Þvert á móti er fjeð'
ákveðið í lögum og greitt af hendi ein-
göngu til þess, að kirkjan viðhaldist af
því. Hún er byggð fyrir fje safnaðarins
og eign hans í rauninni, og einkis annars.
Jeg sje ekki betur en að löggjafarvaldið
hafi fyr og síðar litið svo á. Það hefir
boðið að semja reikninga þeirra kirkna,
eins og annara, en það væri meiningar-
laust, ef kirkjan væri full eign bóndans.
Jeg get ekki betur sjeð, en að löggjafar-
valdið hafi fyllsta rjett til að láta ný lög
ganga yfir allar kirkjur, eigi sízt þegar
breytt er um gjöld. Sje kirkjan full eign
bóndans, þá er löggjafarvaldinu óskylt að
auðga hann, ef gjaldið hækkar, eins og
því er óheimilt að minnka eignir hans, ef
gjaldið lækkar. Jeg hefi ávallt haldið
þessu fram, þótt það hafi eigi náð fram
að ganga. Áttu bæði þau frumvörp um
kirkjur, sem jeg hefi samið og flutt, að ná
jafnt yfir allar kirkjur. Þætti mjer vel,
ef frumvarp þetta væri eins, þegar við
það er skilið.
Görðum 21. júní 1894.
Þórarinn Böðvarsson.
Atlis. ritstj. Mál þetta’ vei-bur lítils háttar
írekar athugað í næsta bl.
Alþingiskosningar.
Austur-Skaptafellssýsla. Þar var kosinn
1. þ. mán. í einu hljóði (41 atkv.)
Jón Jónsson
prófastur í Stafafelli, er var einn í kjöri.
Barðstrendingar kusu 8. þ. mán.
Sigurð Jensson
prófast í Flatey,—einn í kjöri.
ísfirðingar lnifa sömuleiðis endurkosið-
sína fyrri þingmenn báða
Skúla Tlioroddsen og
síra Sigurð Stefánsson.
Er og eigi getið um aðra þar í kjöri.
Við kosning Guðlaugs sýslumanns Guð-
mundssonar í Vestur-Skaptafellssýslu var
atkvæðafjjöldinn, er hann hlaut, 43, en Jóns.
i Hemru 8.
Sjónleikirnir dönsku. Hinir nýju leik-
ir 2 á miðvikudagskveldið var voru báðir
góðir, hvor á sinn hátt,—annar, »Folkesnak«,
eptir Einar Christiansen, saminn af tals-
verðri list það er kemur til greindarlegs,
fjörlegs og áheyrilegs samtals, en hinn, »En-
den paa Legen«, mikið vel skoplegur.
Þar hafði hr. Winther skapað sjer forkostu-
legt karlgarms gerfi (uppgjafaskrifara). f
fyrri leiknum fórst frk. Jenny Jensen ein-
staklega laglega; hin unga mær átti sjer-
lega vel við hana.
Fátt var áhorfenda þetta kvöld, líklega
mest vegna illviðris, eða þá af tómri til-
viljun.— Að inngangseyririnn dragí úr að-
sókninni, þótt hærri sje en þegar viðvan-
ingar hjer eru að fást við leikaraskap^
getur varla átt sjer stað. Það sækja hvort
sem er þeir einir útlenda leiki, málsins
vegna og annare, er kunna bæði að meta.
muninn á almennilegri leikinennt og við-
vaningskáki, og láta sig hins vegar engu
muna, hvort þeir gjalda nokkrum aurum
meira eða ekki, enda lægra þó en viðlíka
skemmtanir fást fyrir annarsstaðar. En
kostnað hefir þetta útlenda fólk svo mik-
inn um fram innlenda viðvaninga, dýra
og langa ferð hingað m. m., að því er al-
veg frágangssök að hafa hinn vanalega,
heimskulega lága innlenda inngangseyri ;
með því gjaldi stæðist það eigi kostnaðinn*